• O profesor de “Lengua y Literatura Castellana” David González Couso, descubriu á escritora Carmen Martín Gaite ca lectura recomendada na súa etapa escolar da novela Caperucita en Manhatan. Hoxe, despois de adicarlle moitas horas de investigación e lectura, e varios libros, aborda un roteiro literario por San Lourenzo de Piñor arredor da vida e obras da autora, filla, neta e sobriña de ourensáns, co pulo do Concello de Barbadás.

• David adica gran parte do seu  blogue “Alas de libélula” a autora salmantina que pasou os veráns da infancia e xuventude en Barbadás e agora traballa co concello para dar pulo ao roteiro literario que propón no libro publicado en 2020 El rastro del verano: itinerario para ler a Carmen Martín Gaite, ca colaboración da mesma institución local.

• No seu blogue recolle todas as súas investigacións en forma de artigos, colaboracións  en publicacións colectivas, nun documental en unha longametraxe ca mesma temática, pero tamén os traballos adicados a outros autores, como os da revista Inviable , ou a bibliografía de mulleres escritoras, un dos seus temas favoritos…

• Carmen Martín Gaite faleceu no 2000 e ese mesmo ano, David reactivou seu interese pola autora tras ler o artigo de María José Miragaya, en La Región “Piñor, el pueblo donde jugaba Martín Gaite”, arredor do libro Las ataduras da escritora salmantina. E tras retomar a lectura dos primeiros libros da autora e das súas conferencias, atopou a importancia de Piñor nos seus escritos.

De tese doutoral a… sete libros

• “Xa fixera un traballo sobre ela na universidade pero retomei a lectura, afondei nesa relación da súa vida con Piñor e acabei por adicarlle varios libros, porque é un tema que o resto da súa familia e investigadores deixaron de lado, a pesares de que varias das obras só se explican como recreacións do que viviu nesta aldea de Barbadás”, asegura.

• Das lecturas, indagacións ca familia e achegados (a irmá Ana María Martín Gaite, a amiga Martinell, Amado Perille …), cos veciños de Piñor, coa propietaria do pazo de Lemos (Eulogia Pulido Vázquez, falecida este mesmo ano 2021 e amiga da familia Martín Gaite), David descubriu que os nomes e lugares de Piñor, reais e inventados, mestúranse nas súas principais obras: Retahílas, El pastel del diablo, Las ataduras, as auténticas “novelas de Piñor” da autora.

• E nese contexto, nenos e nenas protagonistas teñen arredor de 10 anos, e a escritora envorca neles as súas propias vivencias da liberdade, busca da independencia con amigos e amigas da aldea, enriquecemento persoal coas conversas coas persoas maiores…

• David descubriu, entrelazou e desenvolveu os seus escritos arredor desa vida con 7 libros ata o momento  dende Una propuesta de lectura para Caperucita en Manhatan, de 2008 con Publicaciones Procompal  ata El rastro del verano: itinerarios para ler a Carmen Martín Gaite), prologado por Emma Martinell Gifre (secretaria e amiga íntima que acompañou a Carmen M.G. na ambulancia cara o hospital no que faleceu), e ilustrado con debuxos de Andrea Reyes (e mapas de Xosé Poldras  .

Proxecto de roteiro

• O libro segue “o rastro de verdade que habita na literatura” de Carmen, tal como indica o autor, en el detalla varios xeitos de xunguir os lugares nos que se desenvolveu a vida da escritora que recibiu en vida premios como o Nacional de Literatura.

Casa que foi propiedade e vivenda da familia de Carmen Martín Gaite, até o ano 1965. Foto Rosa Veiga

• Así, González Couso propón:
  • ruta polos lugares nos que viviu (Salamanca, Barbadás, Madrid, Portugal, Nova Iorque…).
  • ruta por Piñor: polos lugares que foron o seu “refuxio de infancia” e onde transcorren as “novelas de Piñor”, cheas de referencias a lugares comprendidos no “triángulo máxico” entre Ousande, o monte Ervedelo e o monte  de Santa Ladaíña. Cada un dos percorridos podería facerse en 2 horas.
  • ruta Madrid anos 50: polos cafés literarios.
  • ruta por Ourense: cidade na que varios familiares foron intelectuais e inventores, “precursores da Xeración Nós sen o compoñente galeguista daquela” . Entre eles, o fundador do primeiro Ateneo e das tertulias no número 6 da praza do Ferro,(“a tertulia do Gaite”), o pioneiro no combate contra a pandemia de cólera de 1854 ca elaboración dun tratado, ou o inventor dun sistema de alumeado público da cidade que finalmente fracaso unas probas.

• Ademáis dos roteiros literarios que poden percorrerse en Piñor e nos outros lugares estudados polo autor, o libro adica senllos capítulos as “novelas de Piñor” facendo de guía para a súa lectura e comprensión.

• Pode ser o mellor xeito de comezar a coñecer a esta escritora recoñecida internacionalmente, e que foi veciña de Piñor nos seus anos máis felices.

Carmen Martín Gaite

• Escribiu e viviu arredor de San Lourenzo de Piñor, onde fixo da literatura “no so ficción, senón memoria” e  así pode comprobarse nos seus libros, conferencias, artigos e contos, cos que formou parte da “Xeración do Medio Século”, a dos anos  50, e nos que puxo o seu “paraíso” en Barbadás no eido da literatura, tal como conta ela e os que a estudaron.

• Coñezas ou non algunha obra desta escritora (Salamanca en 1925 – Madrid en 2000), gustarache saber que era “Carmiña” tanto nos veráns que pasou en San Lourenzo de Piñor como o resto do ano nas casas da familia en Salamanca primeiro, e despois en Madrid.

• A súa nai foi a ourensá María Gaite casada en Salamanca con José Martín (de Valladolid e notario en Salamanca e Madrid). Os avós maternos, de Allariz, tiña unha finca en Piñor e nela construíron unha casa na que a familia pasaba catro meses ó ano (de xullo a setembro) despois dunha “longa viaxe en tren con parada en Astorga, cargados de maletas”.

• E dende onde estea, tentamos que nos conte a súa vida en Piñor, a “patria” da súa infancia. A catro quilómetros da cidade de Ourense, na que varios dos seus devanceiros foron intelectuais e creativos nos anos de cambio entre os séculos XIX e XX.

• Nin Carmen nin a súa irmá Ana María, foron o colexio de pequenas porque o pai non quería levalas a colexios relixiosos en Salamanca, así que tiñan profesores particulares para asistir a clases en casa, tamén co seu pai. Os veráns de Piñor até os anos 50, foron o seu tempo de “fantasías” e as paisaxes e persoas que coñeceu, atópanse en case tódolos seus escritos.

Piñor na literatura

• “La verdaderas ataduras son las que uno escoge, las que se busca, pudiendo no tenerlas”, e así resume os sete relatos do libro “Las ataduras” publicado en 1959, protagonizado por Alina, de 10 anos, e a relación co seu pai. Os espazos desta obra son paisaxes de Piñor, reais ou imaxinados: As Pipileiras, Ousande…

• En Alina, como en Carmiña, chocaban o seu desexo de liberdade e o de non decepcionar á familia. A mesma contradición que ela puido vivir cun pai “abnegado e tenaz” e unha nai que lle aprendeu a fantasear e a coser.

• “Parecía que no me estaba enseñando nada”, lembra Carmiña, pero a nai ensoñábase cando cosía a carón da xanela da sala, no solpor. “De tanto mirar, aprendí a fugarme yo también”, lembra.

• Nos veráns dos anos 50, moceaba con Rafael Sánchez Ferlosio, e recibía en Piñor mensaxes que lle escribía durante a “mili” en Marrocos, a través do poeta ourensán Víctor Campio.

• Despois de casar con Sánchez Ferlosio, teimou para que coñecese Piñor. “Pudimos ir juntos en varias ocasiones, y allí conocimos a nuestro querido José Ángel Valente, con el que compartí en 1984 el premio Príncipe de Asturias de las Letras”. Valente máis ela morreron en xullo do 2000, con 5 días e centos de quilómetros de separación, despois de anos de amizade

• Carmiña non coñeceu ós avós maternos, de Allariz, pero en 1957 levou o premio Nadal ca novela “Entre visillos” asinada co nome da súa avoa Sofía Veloso. Ese ano morreu a súa filla.

• Dezaseis anos despois a segunda novela “Retahílas” transcorre no pazo de Louredo (nome literario para o pazo de Piñor) no que entreteceu, de xeito novidoso, dous longos monólogos, encadeados como extensos rosarios na conversa de dúas persoas.  Eulalia e Germán (tía e sobriño), xúntanse no pazo para cumprir os últimos desexos da matriarca da familia. Alí pasan horas falando de todo, tamén da cercana pedra do “Tangaraño” e a súa cerimonia sanadora.

• “Es una de mis novelas favoritas pues plantea una nueva forma de diálogo entre sexos, rompiendo estereotipos de lo femenino y lo masculino, con claras referencias a espacios y vivencias de mi familia en Piñor y a la Guerra Civil”, segundo relatou Carmiña a unha amiga.

• O derradeiro verán familiar en Piñor foi nos anos 60, a casa foi vendida cando os pais de Carmiña e Ana María decidiron vivir en El Boalo (Madrid) todo o ano. Pero Piñor seguiu en Martín Gaite.

• .“Tengo la impresión de que Galicia está dispersa por toda mi obra , aunque unas veces se esconde y otras se destapa”, asegurou a escritora/ensaísta/xornalista.

Cousa de familia

• E así o descubriu David González Couso , que leu con outros ollos as obras de Martín Gaite e atopou vivencias galegas da autora en todas elas. En “Caperucita en Manhatan”(1990) , “La Reina de las Nieves” arredor dun pobo mariñeiro que coñeceu na Coruña no ano 1971 e tamén en traballos académicos como “Ocho siglos de poesía gallega” publicado en 1972 e resultado de un intento previo de tese doutoral sobre os cancioneiros galaico-portugueses.

• En “El cuarto de atrás” hai un aparador evocador. “Era un mueble grande que estuvo muchos años en la casa de mis padres en Salamanca. Era de madera de castaño y lo había comprado mi abuelo Javier Gaite por 300 pesetas. Eso me contó mi madre y así conocí a mi abuelo, profesor de Geografía que rodó por varias provincias llevando de acá para allá el aparador que conoció muchas ciudades y muchas casas”.

• O avó Javier Gaite foi catedrático de Xeografía no instituto Otero Pedrayo de Ourense, o seu tío avó Antonio Gaite, promotor dunha pila voltaica para alumear toda a cidade que non triunfou, cofundador do Ateneo de Ourense e editor do xornal El Orensano, o tamén catedrático de Xeografía, Xoaquín Gaite (tío materno) amigo en Salamanca de Miguel de Unamuno, fusilado en agosto de 1936.

…………………………………………………………………………………………………………………………………..

Esta “entrevista” de ficción foi posible con textos, relatos e referencias que se poden atopar, varios deles, nos enlaces compartidos neste texto.

O retrato de Carmiña e do ano 2000, no que morreu, e procede do arquivo da Biblioteca dixital de Castilla y León .

A imaxe de Ousande é de Amado Perille, portada do libro “Os perfís galegos de Carmen Marín Gaite” de David González Couso, cedida por el.

A foto da que foi casa Gaite é actual.

O ALCALDE DE BARBADÁS, XOSÉ CARLOS VALCÁRCEL, PLANTEXA AO SUBDELEGADO DO GOBERNO, EMILIO GONZÁLEZ AFONSO, A CREACIÓN DE UN POSTO DA GARDA CIVIL NO MUNICIPIO

O encontro entre o subdelegado e o rexedor evidenciou a necesidade de financiación para outros proxectos de interese para Barbadás

• Esta mañá tivo lugar en Ourense unha reunión coa presenza do subdelegado do Goberno, Emilio González Afonso, o alcalde de Barbadás, Xosé Carlos Valcárcel, e a tenente alcalde, Victoria Morenza, para abordar asuntos de interese para o concello.

• O rexedor de Barbadás plantexou ao Subdelegado do Goberno a creación de un posto da garda civil no municipio, unha dotación que melloraría a seguridade na zona.

• Outro dos proxectos sobre os que existe interese por parte do goberno municipal de Barbadás pasa por acometer unha intervención integral de humanización da avenida de Celanova, toda vez que recentemente se procedeu á rexeneración do firme da arteria principal da Valenzá.

• Tamén se puxo en evidencia nesta reunión de traballo a ampliación da plantilla da policía local debido ao incremento poboacional dos últimos anos.

• Xosé Carlos Valcárcel plantexoulle a Emilio González Afonso a evolución de Barbadás nos últimos anos, nos que se produciu non só un incremento demográfico senón tamén unha dispersión do ámbito de actuación dos efectivos da policía.

• Valcárcel incidiu tamén na importancia de implementar a difusión do potencial do concello de Barbadás nos ámbitos do turismo e da riqueza natural. Un exemplo da potencialidade turística e natural de Barbadás é a zona natural do Pisco e o roteiro que o engloba, dende a Valenzá ata a coñecida fervenza.

• O rexedor recalcou a importancia de que o Estado se implique no financiamento de un proxecto presentado hai uns días, que consiste na habilitación de un roteiro neste camiño e a creación, perfectamente mimetizados co entorno, de elementos que potencien a fervenza do Pisco e o camiño que conduce a este senlleiro lugar do municipio.

• Xosé Carlos Valcárcel abordou tamén a necesidade de reformar a antiga escola de Sobrado, como eixe vertebrador do pobo, e tamén de establecer como prioritaria a instalación de fibra óptica nos núcleos de Barxa e Pista de San Bieito, en San Lourenzo de Piñor.

• Finalmente, a tenente alcalde, Victoria Morenza, abordou a importancia da figura de Carmen Martín Gaite e a súa vinculación con Barbadás, especialmente con San Lourenzo de Piñor, pobo que aparece reflectido en 3 das súas obras literarias.

• Morenza plantexou a posibilidade de que o Estado, a través do Ministerio de Cultura, colabore coa posta en marcha do Plan Director para lanzar a potenciación e vinculación de Martín Gaite con Barbadás e con Galicia, a través da creación de roteiros literarios e mellora e humanización do entorno no que viviu numerosos veráns a ilustre escritora.

• Falouse da proximidade do centenario do nacemento da escritora para establecer de un xeito intenso esta colaboración entre o Estado e o Concello de Barbadás.

• O equipo de psiquiatría do hospital de Piñor e os seus pacientes (os históricos e os actuais) forman parte da proposta do Servizo Galego de Saúde (Sergas) seleccionada pola Comisión Europea como socio para deseñar   “futuras maneiras de vivir na encrucillada entre arte, cultura, inclusión social, ciencia e tecnoloxía”. A iniciativa chámase La Nueva Bauhaus e, nun esforzo colectivo, quere “imaxinar e construír un futuro sostible, inclusivo e fermoso para a mente a para a alma de tod@s”.

• A xefa da sección de Psiquiatría e responsable clínica do hospital, Chus Gómez Rodríguez, falounos do vello soño do equipo sanitario “de recuperar e dar visibilidade ás obras dos doeentes que foron atendidos no vello psiquiátrico de Toén”.

• Ela mesma comezou a traballar naquel hospital en maio de 2005, e aos poucos meses, xa na xefatura, tratou de “dignificar”  o espazo e o traballo.

• En 2012 pacientes e equipos foron trasladado ao hospital de Piñor donde a psiquiatra Alcira Cibera e o terapeuta ocupacional Martín Estévez, iniciaron o traballo de recoller tódalas obras artísticas realizada en Toén “e de xeito altruísta,   fotografaron e catalogaron cadros, esculturas, maquetas e todo tipo de creacións, tamén escritas, pois loucura e literatura están tamén relacionadas”.

• As obras estaban no taller ocupacional do vello hospital “e ciscadas por corredores e cuartos da instalación”,  foron reunidas en caixas e gardadas no “novo” hospital de Piñor (hoxe están na capela).

“Arte Espida” para humanizar

• “A chegada da psicóloga Marta García, na súa etapa de rotación, despertou aquel desexo noso de poñer en marcha o proxecto global Arte Espida para dar a coñecer a arte que estabiliza a estas persoas, sen formación artística de tipo académico”, relata Chus.

• Lembra que antes da pandemia, Marta (que tamén é historiadora da arte) puxo en marcha un espazo diferente os talleres ocupacionais pero de “creación libre e voluntario”, coma tódolos talleres dos doentes, e tentouse, coa xerencia sanitaria, destinarlle un espazo na primeira planta do hospital, que estaba baleira… pero chegou a pandemia e esa primeira planta do hospital destinouse a acoller e tratar a enferm@s de COVID durante varios meses.

• A idea era instalar un museo permanente, un espazo de creación “guiado por Marta” e unha sala audiovisual para conferencias na que amosar estas creación ós cidadáns e para invitar aos artistas. O proxecto foi premiado cun accésit nun concurso sanitario de humanización , e xurdiu a proposta de levalo a unha convocatoria europea.

Pronto exposición no Marcos Valcárcel

• “A xerencia sanitaria contactou con centros sanitarios de toda Galicia e resultou que este proxecto noso é o máis potente,así que foi incluído no programa presentado polo Sergas (único servizo de saúde europeo que figura como socio en La Nueva Bauhaus )” explica Chus, que concreta ademáis que de saír seleccionado finalmente,  poderíanse facer reformas na contorna do hospital para construír un museo exterior e, por exemplo, no actual espazo de aparcamento “un espazo de creación con madeira e cristal, con vistas privilexiadas sobre a cidade de Ourense”.

• Nos percorridos desta arte, está a exposición Art Brut Pinacoteca Psiquiátrica en España 1917-1990  organizada pola Universitat de València en 2010 e comisariada por Ana Hernández.

• “A comisaria veu persoalmente ao hospital para preparala, levou 20 obras e dixo que en Barbadás temos unha das mellores compilacións deste tipo de arte de toda España”, lembrou Chus.

• A seguinte exposición está prevista no segundo semestre de 2022 no Centro Cultural Marcos Valcárcel de Ourense. Os traballos de selección das obras comezarán en breve, aparte da organización de encontros e conferencias arredor da creación vencellada á psiquiatría.

A vida dos doentes psiquiátricos segue

• De xeito cotiá, unhas 115 persoas (persoal sanitario e de servizos de mantemento incluídos) ocúpanse das 69 persoas das unidades de atención continuada, media estancia e longa estancia, e das 70 consideradas “poboación flotante”. Ao cabo do ano, segundo Chus, o dinamismo propio da vida neste hospital dá un dato de ingresos e altas case exactamente iguais: 286 e 287 respectivamente, sen lista de espera.

• “Para nós o éxito está en que cada persoa que chega dende o Complexo Hospitalario Universitario de Ourense (CHUOU) reciba a atención que precisa para ser autónoma e poida marchar canto antes, sabendo que pode contar con nós e mellor se non nos necesita”, desexa a responsable clínica.

• Para esa atención especializada, os doentes chegan dende a Unidade de Agudos do CHUOU e teñen en Piñor un equipo de 4 psiquiatras e psicólog@s, 2 terapeutas ocupacionais, 2 traballadores sociais, 2 coordenadores de enfermería, auxiliares e os cans Alma e Curro, animais de compañía que axudan a “dulcificar e dar aire máis familiar a este lugar de atención multidisciplinar e o menos institucionalizado posible”, agrega.

• Para definir a actividade deste hospital “aberto”, a súa responsable clínica escolle a palabra “hospitalidade”, e destaca que é un lugar agradable no que viven durante un tempo algunhas persoas, ingresadas ou non, para as que se busca o mellor en cada momento, de xeito que a atención de todo o equipo “adáptase a elas e non ao revés”.

• Todos eles poden partillar o seu tempo entre a biblioteca, ximnasio, cine, actividades de mañá ou de tarde, talleres ocupacionais… e o blogue propio dos doentes O candil sen luz .

• Se aludimos a un posible listado de necesidades, Chus explica que a Unidade de Coidados Especiais, cos casos máis graves e que requiren atención continuada, xera unha enorme carga emocional e laboral para a que se requiriría, a maiores, unha psicóloga e “moitas máis enfermeiras”.

O Tangaraño é o favorito nos paseos

• O terapeuta ocupacional Martín Estévez, cóntanos que a relación coa contorna do hospital céntrase nas saídas, das que a preferida é a que ten como destino o Tangaraño, preto do San Bieito de Cova de Lobo.

• “Durante o verán fomos alí unha vez ao mes, e gustaríanos plantexar andainas abertas a quen queira participar con nós, tanto nas zonas máis urbanas do concello como nas paisaxísticas que temos arredor”, detallou. Destacou a disposición dos veciños de Bentraces para contar con eles na andaina que fixeron até Loiro: “gustou moito e quedaron gañas de facer cousas así que nos facilitan traballar cos doentes doutro xeito e fuxir da vida hospitalaria”.

• Martín coñece o proxecto dos roteiros literarios arredor dos lugares de Piñor nos que viviu e pasou moitos veráns a escritora Carmen Martín Gaite e pensa integralos nas actividades polo vecindario.

• Dentro do hospital, teñen talleres de informática, artes plásticas,  cociña, lavado de ropa, invernadoiro, músico-terapia . As paredes e recunchos de corredores e despachos aparecen cheos de cores, colaxes de texturas, avións e flores de papel…  e vexetais secos entretecidos, rescatados nas saídas pola contorna, e fundamentais para a actividade artística neste hospital.

Sen COVID entre os doentes

• Historia aparte tería que ser a dos meses de pandemia, dende o día 2 de abril de 2020 até xuño dese ano, nos que a primeira planta de Piñor destinouse a enfermos de COVID. Iso obrigou ós habituais residentes a trasladarse ao edifico de exercicios espirituais do barrio de Vista Fermosa (Ourense).

• Ese traslado temporal obrigou a readaptar rutinas nun lugar novo que tivo que transformarse en espazo terapéutico. Para Chus, ese período no que foi fundamental “inventar cada día” amosou “unha vez máis que a mellor tecnoloxía deste hospital é a calidade humana dos traballadores”.

• Na súa casa de Requeixo (San Lourenzo de Piñor)  Justo Calviño  centra enerxías en escribir “de case todo” e, trala paralización pola pandemia, quere tamén recuperar a actividade da asociación cultural “Música e Cultura de Galicia”  que preside dende a súa fundación.

• A vida de Justo transcurre trufada pola cultura dende antes dos 20 anos, e agora que é avó e “apaixoado” da literatura, proxecta publicar a finais deste ano, 12 relatos infantís ilustrados por Ismael López , co título de “Os contos do avó”.

• Por eles discurrirán persoaxes ficticios pero tamén outros reais, como Carmen Martín Gaite (a escritora premio Nacional de Literatura, que inmortalizou en parte da súa obra as súas longas estadías familiares en Piñor nos anos 50 e 60 , o escultor Antón Faílde (veciño de Godexás durante a infancia), o seu Mestre canteiro Montero (tamén de Godexás) ou mesmo o rei Salomón, entre outros.

• “A idea deste libro ven do afán do meu neto por escoitar historias, e pídeme que llas conte dende hai un tempo, así que decidín poñelas por escrito”, lembra o autor. Os seus contos desenvólvense en escenarios reais de Piñor e outras aldeas de Barbadás, Toén, Baños de Molgas, Vilariño de Conso, Ribadavia e Xerusalén.

• Está pendente de publicación outro libro para lectores adultos, no vindeiro ano, con relatos “moi crús” como o da lenda arredor da “Pena Longa” do bosque do vello couto Louredo (en Santa Uxía). “A lenda da norte dos vellos narra que os anciáns das aldeas do Couto acuden acompañados dun fillo, a un gran penedo para despeñarse, cando se sinten maiores e faltos de enerxías”.

• Noutros relatos estará a condesa de Ribadavia Teresa de Zúñiga entre outros persoaxes históricos, para narracións tituladas “A folga xeral”, “Bailas conmigo”, “Brigantia”, “Pena de norte” etc.

Máis literatura arredor da Historia

• Hai anos que Justo escribe tamén relatos “históricos e exóticos” e algúns xa foron premiados . Así,  “Después de la tormenta” foi seleccionado no certame anual da Federación de Funcionarios, ou “Media tarde en Quismayo”(nome dunha cidade de Somalia) e outro titulado “Amanece en Quismayo”, finalista nun concurso europeo, e baseado nun linchamento por causas relixiosas nunha cidade de Somalia.

• Entre os seus plans está publicar en 2022 un libro de relatos con escenario na cidade de Ourense, e tamén en Barbadás como o titulado “Pedra Longa” en alusión a un penedo do bosque de Louredo que, según unha lenda, era o lugar escollido polos anciáns para botarse abaixo e deixar de ser unha carga para a familia.

• Na traxectoria de Justo  quedou atrás a súa etapa como concelleiro de Cultura de Barbadás, na que fixo unha “Guía de Barbadás” (2000), o libro “Barbadás, tradición y modernidad” (2003) , entre outras.

• Na mesma época era colaborador en diarios locais e deu pulo a recuperación de tradicións como a do Martes de Entroido. “Tamén se recuperou a batalla de Mouros e Cristiáns de Bentraces , celebrado até os anos 90 e documentado dende comezos do século XX, pero outras non se poideron revitalizar, como a corrida de galos de Piñor, Barbadás e Loiro, ou as clásicas batallas de sexos con lanzamento de pementón ou sal”, detalla.

Sempre na música, na cultura

• Justo foi cofundador e preside a asociación cultural “Música e Cultura de Galicia” que hai uns días trasladou a súa sede do centro de Formación Profesional da Farixa (na que estivo 10 anos), ás instalación do colexio San Pío X, no barrio ourensán de Mariñamansa. Outra nova dos últimos meses é a publicación do primeiro número da súa revista en papel .

• “A asociación fundouse con persoas moi interesadas na música, a maior parte delas da Valenzá (Barbadás), pero tamén de San Cibrán das Viñas, Taboadela e outros concellos próximos”.

• O colectivo conta con máis de 500 socios, 2 bandas de música, 2 charangas “Xente moza” e “Escachapeitos”, un grupo de Cantos de Taberna, cantareiras, acordeóns (“O son do vento”) e grupos de música de cámara como o de saxofóns “Folgos novos”, Guitarras “Cordas bravas”, clarinetes “Airiños de Barbadás” e metais ”Xente nova”

• Tamén una escola de música cun total de 360 alumnos e, con integrantes, socios e familias, organízanse cada ano varias actividades que xa se recuperarán no actual curso. Así, según relato de Justo, haberá un magosto e andaina o 24 de outubro, as xornadas do Nadal previstas para os días 17 e 18 de decembro, o Entroido con desfile de disfraces, unha “festa da primavera” lúdica e gastronómica.

• O fin de curso celebraráse co habitual (antes da pandemia) festival de música popular. Pola sua banda, a escola de música organizará en 2022 a 29 edición das “Xornadas das letras e a música de Galicia” no mes de maio, con actos literarios e musicais, e a entrega de premios do certame anual literario que leva o nome de Piñor.

• E xa nos irá decindo en que máis anda metido….