Reforma do Parque de As Lamas coa dotación de pavimento contínuo de caucho
Obra executada. (Área de Urbanismo)
O CONCELLO DE BARBADÁS MELLORA O PARQUE INFANTIL DE AS LAMAS
A reforma consistiu na aplicación de pavimento contínuo de caucho
A intervención tivo un orzamento de 16.307 euros
O Concello de Barbadás, a través da Concellería de Obras e Urbanismo, promoveu a reforma do parque infantil do pobo de As Lamas.
A reforma consistiu na aplicación de pavimento continuo de caucho. Estas obras de mellora implican un aumento da seguridade no parque.
O orzamento das obras ascendeu a 16.307 euros e supón unha nova actuación enmarcada na planificación de mellora de parques infantís iniciada en 2015.
O alcalde de Barbadás, Xosé Carlos Valcárcel, destaca esta reforma “nas Lamas por tratarse de un núcleo onde existe unha importante poboación infantil, tendo en conta que a cercanía á Valenzá e a súa ubicación soleada resulta atractivo para as familias e principalmente para a poboación infantil”.
A concelleira de Obras e Urbanismo, Victoria Morenza, indica que “este tipo de reformas pretende introducir o pavimento contínuo de caucho na maior parte dos parques infantís porque é un sistema que redunda na seguridade e na comodidade deste tipo de áreas de recreo”.
Morenza resalta ademais o esforzo do goberno de Barbadás nos últimos 8 anos na mellora de parques infantís de todo o Concello: Piñor, Parada, A Valenzá, Finca Fierro, Bentraces, Barbadás, ou Sobrado”.
Morenza anunciou que está previsto ademais efectuar reformas nos parques infantís de Os Amieiros, onde se cubrirán ambas áreas, no Fonsillón, no parque público da rúa do Viso ou en Sobrado.
Presentación do programa de Entroido do Concello de Barbadás
CONTENT.1675621670
02/02/2023
Tempo de ENTROIDO en Barbadás
Presentación do programa de Entroido do Concello de Barbadás
En Barbadás, este ano facemos unha aposta forte para ter un Entroido máis atractivo, se cabe. Queremos que sexa unha oportunidade que abranga non só á hostalería, senón a toda a actividade comercial e de servizos, dos que este municipio dispón.
Achegaremos a festa entroideira aos centros de ensino, aos locais sociais, aos pobos, e en xeral a toda poboación .
Esta mañá, presentamos oficialmente ante os medios, o noso Entroido, que en palabras da Concelleira de Cultura, Marga Pérez, “É un Entroido para todos, un Entroido moi interesante que seguirá sendo (agardamos) unha cita obrigada da zona metropolitana de Ourense.”
Marga Pérez, concelleira de cultura, Abel Cortés, concelleiro de mocidade e Victoria Morenza, tenente alcalde, na presentación do programa do Entroido do Concello de Barbadás. Casa da Cultura Manuel María. 01.02.2023
Hoxe, 1 de febreiro ábrese o prazo de inscrición para o gran desfile do martes de Entroido, no que haberá máis de 6.000€ en premios para todas aquelas carrozas, comparsas, parellas/tríos ou individuais que queiran participar. Toda a información está na nosa páxina web e nas redes sociais do concello.
“Tamén hoxe, ábrese o prazo para o concurso de Mecos, un concurso que empezou na época da pandemia e que resultou un éxito; no que a veciñanza, principalmente do rural, implícase cada vez máis, poboando de mecos, as rúas. Dende o concello, queremos seguir coa tradición para recuperar esta figura tan importante dentro do Entroido”, sinalou Marga.
Respecto dos centros educativos, continúa Marga:
“Comezarase con obradoiros nos colexios para os nenos para que saiban elaborar esas comadres e eses compadres; logo as regueifas tanto o xoves de compadres como o de comadres na zona vella.
O venres de Entroido teremos un dos grandes desfiles, agardado por todos e para nós, un desfile que nos gusta moito. É o de todo o alumnado de Barbadás. Preto de mil nenos e nenas van a saír dos seus colexios desfilando ata unha zona central que é Rotonda da Familia.
Alí teremos animación con música e faremos a colga dos Mecos. Mecos elaborados por ámbolos dous colexios.”
Ese mesmo día, venres, 17 de febreiro, darase por inaugurado oficialmente o Entroido, co pregón de Pepo Suevos, actor e monologuista. Pola noite, celebrarase a tradicional Cea/baile de Comadres, amenizada por un DJ.
O sábado, a troula e a festa, serán protagonistas, con varias charangas que porán música por toda a Avda. De Celanova durante a tarde/noite. O domingo de Entroido, as charangas actuarán polas parroquias do concello.
O luns, dedicarémolo principalmente aos nosos nenos e nenas, cunha festa e de concurso infantil de disfraces.
Ao solpor, as actividades irán máis enfocadas á mocidade.
“O martes, gran desfile de Entroido, ao que queremos dende aquí, convidar a todas esas persoas que teñen ganas de entroidar, que sabemos que son moitas, xa que nos están continuamente chamando para saber cando abrimos a inscrición, pois dende hoxe está aberta para que poidan participar no desfile do martes, que partirá ás 17:00 horas.”
Continúa Marga Pérez, “Quero agradecer tamén o Centro Comercial Carrefour que nos cede gratuitamente o seu aparcamento para que todas as persoas que acudan, ao noso gran desfile de Entroido, de fóra do Concello, teñan un espazo para aparcar moi preto de nós.”
Como peche do programa, o mércores desfilará a comitiva fúnebre coas viúvas, cos bispos, cos cregos, e todos os que queiran acompañar. Despois, haberá un espectáculo de lume para despedir todos estes días de diversión.
Este ano a hostalería tamén quere participar e colaborar activamente, coa primeira ruta de pinchos de Bocados de Cocido. Nos establecementos participantes, con cada consumición, ofrecerán aos clientes, tapas co cocido como protagonista, por só 1€ a maiores.
Abel Cortés, Concelleiro de Deportes, quixo tamén, poñer de manifesto nesta mañá, que “este entroido tamén facemos unha aposta de ocio para a mocidade, actividades todas elas gratuítas:
O sábado día 18 teremos un Scaperoom, todo o día, con actividades singulares que realizaremos no Espazo Xoven da Casa da Mocidade de Barbadás.
O luns día 20 un obradoiro de maquillaxe artístico, para que os mozos e mozas poidan aproveitar a actividade para o entroido, na Casa da Mocidade pola tarde.
E outra actividade novidosa será a festa para a mocidade coa actuación de Gramola Disco e DJ De Melo, que levará asociada unha consumición gratuíta sen alcol. Celebrarase na Rotonda da Familia, lugar onde estará situado o palco para as actuacións. “
E remata Abel Cortés dicindo que “estará premiado ir disfrazado neste entroido.“
Por último, Marga Pérez fai unha invitación a achegarse e gozar do Entroido do Concello de Barbadás, “Animamos dende aquí a toda a xente que queira vir a acompañarnos neste entroido que é diferente a outros entroidos; que ten a súa importancia; que ten o seu nome… animamos a todos a acudir a Barbadás”.
A familia de Marina mantén aberta a tenda de Loiro hai máis de cen anos
Emprendemento en Barbadás
Loiro ten unha tenda que leva no toldo da entrada o nome da propietaria: “tenda da Marina”. Ela está alí mesmo pero, dende hai uns anos son os seus fillos , un xenro e algún neto, os que se fan cargo da única tenda e bar que hai neste momento na localidade.
Miguel e Pablo durante a semana, e Evaristo e Teófilo nas fins de semana, ocúpanse da tenda que abriu a súa bisavoa (avoa de Marina) Florentina Macías, no ano 1910.
Teófilo e Evaristo Borrajo Iglesias, fillos de Marina ocúpanse da tenda por quendas co seu irmán Miguel e o seu cuñado Pablo, que están durante a semana. 28/01/2023. Foto Rosa Veiga
Marina Iglesias Caeiro naceu alí mesmo, na liña de casas na que sempre estivo a tenda con diferentes propietarias da familia, en dous locais diferentes.
Contounos que a súa avoa Florentina Macías, cando tiña 15 anos, veu casar a Loiro co seu mozo (irmán do cura da Gudiña) en 1905 “con moitos problemas por ser el de familia de curas, así que a familia dela desherdouna”.
A avoa Florentina está moi presente para Marina porque criouse con ela e cos seus catro tíos (os outros fillos da avoa). Os seus avós abriron a primeira tenda de Loiro na casa que hoxe fai esquina ca rúa Alvaredo, a que leva cara Loiro de Abaixo.
Uns anos despois abriu unha segunda tenda en Loiro pero a que se mantén hoxe aberta, é a da familia de Marina. Daquela, Marina e a avoa foron vivir a Ourense para que a moza estudara “para mestra” pero non rematou os estudos e con 15 anos volveu a Loiro, á casa dos seus pais, Teófilo Iglesias e Concepción Caeiro.
Marina Iglesias Caeiro, coa foto da súa avoa Florentina Macía, 1º propietaria da tenda de Loiro. 28/01/2023. foto Rosa Veiga
A segunda tenda abriu cos pais
Os pais de Marina ampliaran a primeira casa, con outra para vivenda, e unha máis para tenda. Primeiro a tenda foi propiedade de Teófilo, o seu pai, e despois de finar el, seguiu Concepción, a nai de Marina.
“Cando volvín, metinme enseguida no negocio familiar cos meus pais e irmáns, cando era un ultramarinos e algo de bar”. Lembra que facían as comidas para os obreiros da estrada: “moitas patacas con bacallau fixen para eles”, detalla.
Daquela as comidas ían acompañadas co “viño da casa” que facían o seu pai e o seu avó coas uvas que tiñan en Bentraces: “ ían co carro de vacas para levar os pilóns nos que recollían as uvas e logo ía miña nai a levarlles a comida, a eles e os traballadores que tiñan nas viñas”.
Hai 13 anos, e con poucos meses, finaron a nai de Marina e o seu marido Emilio Borrajo, así que, ela pasou a facerse cargo da tenda que estaba xa na casa que fixeran para vivir (na planta de arriba) e como tenda e bar na planta baixa dende comezos dos 80 do século pasado.
Marina traballou dende os 15 anos na tenda familiar. “Farteime de traballar e correr, madrugando cada día ás 6 da mañá durante anos para abrir, preparar aos fillos para ir ao cole a Sobrado do Bispo”. O seu marido traballaba e ela contaba coa axuda da súa nai.
“Hai uns anos dei paso ao meu fillo Miguel e ao meu xenro Pablo. Eu fago actividades diferentes como os obradoiros de memoria ou os que máis me apetecen dos que se organizan por aquí”, relata. Que sexa así por moitos anos e con esa enerxía!
O “pai dos pobres” en Loiro
Nesta historia da tenda de Loiro, na memoria de Marina e entre os seus veciños está o nome do pai, Teófilo Iglesias Macías. “Aínda agora volven incluso algúns veciños e veciñas que emigraran hai anos e cóntanme como os axudaba meu pai”.
Coñecido como o “pai dos pobres” porque dáballe “todo a quen non tiña nada, e cando viñan a tenda para mercar, el dicíalle que xa lle pagaría cando puidese”.
Nas fotografías que acompañan este artigo está parte da familia de Marina: a avoa Florentina, a súa nai Concepción, os fillos Evaristo e Teófilo que se fan cargo da tenda cada fin de semana. Faltan Miguel e Pablo e alí están, na tenda, de luns a venres.
Na foto dos anos 90 vese o interior do actual establecemento, antes de ser reformado. Por iso ten elementos que hoxe xa non están, nin nesa tenda nin en ningunha: o paso do tempo deixou sen uso á cabina (parte vese na esquerda) nin os mostrarios de “casettes” de música.
Tenda de Marina nos primeiros anos 90, antes da reforma. Reprodución de arquivo familiar cedida por @loironamemoria
Unha gozada dispoñer destas imaxes dunha realidade diferente… non hai tanto tempo.
Había unha vez un lugar chamado Soutullo… e Manuel Rial vivía alí
Historia de Barbadás
Nunha consulta no catastro está rexistrada como Soutullo unha enorme franxa de terreo que comeza por baixo de San Lourenzo de Piñor e remata no río Miño, todo el de Barbadás.
Manuel Rial Díaz, único veciño que tivo Soutullo cando ese lugar era do concello de Barbadás, conserva a placa da súa casa, agora na que ten en Soutopenedo. 15/01/23. Foto Rosa Veiga
No ano 2015 rematouse a construción da nova depuradora na parte máis baixa dese monte, catalogada como “Soutullo labradío”, e o terreo ocupado xa era do concello de Ourense (xa recollido así na cartografía no Instituto Xeográfico Nacional tras formalizarse o intercambio de terreos entre os dous concellos raianos).
Os propietarios das terras de Soutullo partillábanse no século XX entre familias de Reza (Ourense), Santa Uxía e Piñor (Barbadás) e de algún outro lugar, pero ningunha delas viviu nunca alí.
Ningunha… agás a de Manuel Rial Díaz, que construíu casa e despois tamén restaurante de éxito nunha parte do terreo que hoxe ocupa a depuradora, a poucos metros da fonte “da picha de neveira”, segundo nos contou.
Manuel Rial Díaz, único veciño que tivo Soutullo cando ese lugar era do concello de Barbadás, na fonte da “picha da naveira”, perto da súa casa, que arranxou cando vivía alí. 15/01/23. Foto Rosa Veiga
Sen vivendas pero con moita vida
“Até que se cambiou o marco entre os concellos pola depuradora, o regato que chega até o Miño polo fondo de Soutullo era o que separaba Ourense de Barbadás, e na miña familia, os propietarios de leiras no labradío eran a miña tía Paca e os tíos Ernesto, Jacinto, Paulino e meu pai Antonio”, relata Manuel.
As familias que tiñan propiedades alí, aproveitaban todo o que daba o monte. Manuel lembra o que lle contaron deses traballos, cando era aínda un neno de colo.
“Meu pai era carreteiro con bois así que pasaba moitos días alí; nun dos días o carro envorcou pola pendente, cando baixaban cara o regato, e o meu pai berroulle a Secundino, que ía con el, para que lle botara a forquita e evitara que dera a volta, pero Secundino levábame a min en brazos e o carro chegou ao fondo despois de ciscar toda a carga”, detalla.
Tamén lembra os inicios da “machacadora de croios” (onde hoxe está unha empresa de formigón,, noutra leira de Soutullo: “a metade de Ourense construíuse co material que saíu da machacadora”, lembra.
No “Soutullo monte” (ladeira encostada dende Piñor até o labradío) tiñan leiras a tía Paca e Pegerto. Na zona de labradío, Manuel mercou dúas para “ir facendo”. “Eu estaba fóra de España e no 1970 merquei e fun facendo traballos como levantar o nivel da finca, para que non quedase asolagada cada vez que subía o río Miño e terminei por facer unha casiña de fin de semana, cando xa tiña vivenda no barrio de Vistafermosa de Ourense”, lembra.
Casa de Manuel Rial en Soutullo en anos 2000, daquela Barbadás. Hoxe substituida por nova depuradora do concello de Ourense. 16/01/23 Foto Rosa Veiga
Primeiro casa-xardín, despois restaurante
Aquela “casiña” de fin de semana ardeu e dous anos despois Manuel, por circunstancias familiares, decidiu construir unha casa e marchou a vivir nela a finais da década dos 80.
El, traballara na empresa de cosmética e salón de peiteado, Henry-Colomer, e no ano 2005 probou a instalarse no sector pola súa conta. “Tiña eventos, cursos e presentacións de novos productos en hoteis da cidade de Ourense así que pensei que sería boa idea facer a carón da casa, un local tipo bar-merendeiro para xuntar alí a tódalas persoas que facían os cursos”, engade Manuel.
Aquel pequeno bar tiña a peculiaridade de que estaba rodeado dun xardín con parras e plantas variadas, pequenos camiños e detalles “que gustaban moito” e tivo tanto tirón que dende que abriu “e durante 7 anos enchíase de xente para comer, merendar, pasar un rato, e ao terceiro ano xa desbotamos a idea de organizar alí nada relacionado co salón de peiteado porque non era posible”.
Chegou a ter 9 persoas traballando no restaurante que tiña comensais continuamente porque o acceso era fácil, había aparcamento, e comezaban a utilizarse os camiños que percorren as días beiras do río Miño “para as que nos tamén cedemos parte da leira, porque era moi interesante que puidese chegar clientela por alí”, detalla Manel.
O restaurante Rial pechaba cada mes de xaneiro por descanso, e á volta comezaba o traballo de posta a punto para abrir de novo cada Semana Santa.
Restaurante Rial, Manuel Rial en Soutullo (Barbadás) en anos 2000 Hoxe sustituida por nova depuradora do concello de Ourense. 16/01/23 Fotos arquivo da familia
Soutullo quedou sen vivenda nin veciño
Manuel relata a “gran desilusión” que supuso para a familia a chegada no 2013 “dos homes de garabata” que avisaron da expropiación para a depuradora nova. El non quería vender porque xa pensara naquel local como o futuro para os seus fillos así que foi ao xulgado. Cobrou pero quedou “sen nada alí”.
Nin el nin a súa familia teñen xa propiedades pero Soutullo segue alí.
Agora Manuel vive en Soutopenedo (concello de San Cibrao das Viñas) e conserva a placa co enderezo do seu restaurante e o nome do lugar, Soutullo.
Nas fotografías pódense ver espazos do restaurante e da casa que construiu “con tódolos permisos do concello de Barbadás, a pesares de que se dixo que estaba pendente de derribo, e non era certo”, matiza. Nela utilizou trabes feitas coa madeira dos castiñeiros de Soutullo, os do “monte do martelo”, ben preto da que foi a súa leira.
Tamén se ve o lugar onde estaban a casa e o restaurante, onde hoxe está a parte central da instalación depuradora.
Manuel Rial Díaz, único veciño que tivo Soutullo cando ese lugar era do concello de Barbadás, nos anos 2000. 15/01/23. Foto Rosa Veiga
Alejandro e Daniela innovan na Valenzá: deseñan, imprimen e colocan vinilos para tunealo… todo
Emprendemento en Barbadás
Alejandro pasou anos en traballos verticais e Daniela nun supermercado até que en xaneiro de 2021 un dos dous plantexouse un “cambio total”.
A súa afección común é a dos coches, e comezaron a idear xeitos de melloralos con vinilos persoalizados, a base de rotulacións deseñadas ó gusto de automobilistas.
Os dous medraron en familias con moita afección polos coches. Alejandro criouse en Pazos (San Cibrán das Viña) e con parte da familia de Soutullo (Barbadás) e Daniela é da Valenzá.
“Teníamos en mente el tuneado con diseños personalizados y era nuesto hobby común; yo trabajé en Valencia y allí está extentido: en Galicia vimos que ya había empresas de vinilos rotulados que tunean furgones pero nadie se paraba a personalizar para automovilistas particulares”, explica Alejandro.
E decidíronse… hai dúas semanas abriron local cara o público en dous baixos na rúa principal da Valenzá. Un deles como espazo de atención aos clientes e taller de deseño, corte e impresión. O outro para a colocación de vinilos nos coches.
O deseño gráfico é o punto forte de Daniela, que vivíu en Suiza até os 14 anos e alí estudou deseño como materia escolar, no que seguiu formándose despois. “Cuando decidimos intentar hacer lo que más nos gusta nos encontramos con el apoyo de nuestras familias y amigos”.
Alejandro Rial e Daniela Limia, emprendedores con “Betsycrew”, na Valenzá, co seu “kit” de eventos. foto Rosa Veiga
Decoración para coches
Na elección do nome tamén participaron os dous: Alejandro puso “crew” inspirado polo videoxogo do mundo do motor que xa leva varias versións , e Daniela “Betsy” . O seu establecemento chámase Betsycrew e nel calquera persoa pode levar ou crear un deseño para personalizar gorras, prendas de roupa, tazas, tarxetas de empresa, cheques-regalo, escaparates, tapas de llantas …
Traballan con materiais de diversas cores e texturas e sobre eles rotulan debuxos creados ou fotografías. Entre os proveedores está Hexis que tamén lles deu formación específica neste eido.
Tamén propoñen a aplicación de vinilos para decorar fachadas e a máis completa e novidosa : tunear un coche totalmente con todo tipo de materiais, cores e textura, segundo detalla Alejandro, como os que fan, efecto espello (cromo) que pode ter un custo de 3.000 € con colocación incluída. “Estos vinilos tienen algunos colores imposibles de conseguir en chapista, como el color camaleón que cambia con la luz solar, y se puede cubrir el coche con él sin más, o con un diseño impreso encima”, engade .
Alejandro Rial e Daniela Limia, emprendedores con “Betsycrew” 14 xaneiro 2023. A Valenzá foto Rosa Veiga
Tamén “protección invisible”
Nun turismo, o traballo de Alejandro e Daniela permite tamén tunear con deseños ou fotos as tapas das llantas por 5 € cada unha, como xa fixeron para unha barbería da Valenzá e con custos diferentes até o tuneado completo.
Poden colocar vinilos transparentes de especial resistencia que son “protección invisible” contra raiaduras e rabuñazos cubrindo as defensas e o capó. Outros materiais permiten tintar os cristais e os faros ou cambiar totalmente a cor do coche cun material adhesivo que pode retirarse cando se queira.
Entre as petición de posibles deseños, detectan demanda de logos, números e “pegatinas” de modelos históricos de coches e motos, como a Montesa, para os que contan co material preciso.
A súa afección polo mundo do motor fíxolles pensar que podería ser interesante contar cun “kit de eventos” que consta de ordenador portátil e impresora especializada que poden sacar do taller e instalar en calquera convocatoria automobilística para deseñar, imprimir e colocar os vinilos no momento.
Entre os encargos que xa fixeron está o gran vinilo que cubre unha das paredes da sala infantil do Hospital Provincial, impresa con unha escea de dinosaurios e natureza en cores variadas.
E agora Daniela comeza xa a idear traballos en luces de neón… xa teñen proxectos.
Podes atopalos en Facebook e Instagram.
Alejandro Rial e Daniela Limia, emprendedores con “Betsycrew”, a punto de rematar parte dun traballo no seu baixo de taller foto Rosa Veiga
A patronista Paloma, da Valenzá, está no equipo da nova marca española de moda Dame Aprés Paris
Emprendemento en Barbadás
Paloma Ugarte García non é deseñadora, senón patronista, e non hai moitas persoas que saiban diferenciar ámbolos dous traballos pois o resultado é a mestura de técnica e creatividade no deseño, e da técnica e creatividade nos patróns.
“Mi trabajo sirve para poner los pies en el suelo a la persona que diseña, las patronistas hacemos real lo que ellas imaginan”, concreta Paloma para explicalo seu traballo, que polo momento é totalmente manual, aínda que coñece os programas que permiten facelo no eido dixital, máis eficaz e rápido.
No seu oficio, na variante manual, precisa tamén imaxinación e moitas ferramentas: regras de tódolos tipos, bolis, lapis, gomas, papel “craft” se o presuposto é pequeno “pero el ideal es el papel que se usa en los plóter porque además de resistente tiene un grado de transparencia muy útil en mi trabajo”, detalla.
Mesa grande ou chan e sisómetro son outras necesidades para desenvolver ben un patrón que resulta de trocar un debuxo imaxinado en pezas perfectamente trazadas para encaixar e facer realidade o debuxo inicial.
“Además escalo las prendas, es decir, después de hacer el patrón y un prototipo de prenda para detectar posibles fallos y rectificar, el proceso termina con la comprobación final y el dibujo de cada pieza para diferentes tallas”, engade.
Até o momento desenvolveu proxectos persoais vencellados aos seus estudos: o proxecto de fin de grao de Ilustración da Escola de Arte e Superior de Deseño (EASD) Antón Faílde (en Ourense), o proxecto final do ciclo superior en Vigo e a proposta para o concurso Depoemprende coa que conqueriu o segundo premio Demoday .
A súa preparación permítelle xa estar na lista de contactos que a EASD Mestre Mateo de Santiago de Compostela ofrece para estudantes que precisen contratar o seu Proxecto de Fin de Grao: “mis prácticas las hice en 2021 con la diseñadora Marisa García de Ourense, con la que aprendí muchísimo tanto en el diseño y patronaje de ropa para invitados a bodas, como en la preparación de esos proyectos finales”.
Paloma UGarte García, patronista da Valenzá. 08/01/23. foto Rosa Veiga
A casualidade e os contactos
Paloma pensa que o mundo do patronaxe feminino está moi desenvolto e coñécense e trabállanse moito as variables posibles na roupa de muller. “En el ciclo de Vigo eché mucho de menos el patronaje para ropa de hombre, y allí no hay tiempo para trabajarlo bien”, lembra.
“Por casualidades de la vida, este aspecto puedo desarrollarlo ahora porque en el cumpleaños de una amiga, conocí a una persona con la que hablé de estas cosas y resulta que conocía a un diseñador al que habló de mí”, relata Paloma, como inicio da nova etapa que está a vivir e que centra as súas enerxías e paixón.
O deseñador Alexandre F. Dacal foi para Paloma a oportunidade “para hacer patronaje masculino a partir de los conocimientos que tengo de estudiar por mi cuenta”. A maiores, descubriu axiña que a patronista ten unha capacidade de visión espacial que lle permite, decontado, “imaginar como convertir un dibujo en una prenda con todas sus piezas, gracias también a mi formación en confección”.
Dibuxo co patrón da gabardina de Paloma Ugarte, elaborado por ela sobre o deseño da marca Dame Aprés París”, na colección Simulacrum. 08/01/2023, foto Rosa Veiga
Nova marca Dame Après Paris
“Hace unos meses estaba en un momento en el que vi que en Portugal hay ofertas de trabajo e hice alguna prueba en Galicia, pero me metí a esta aventura de la marca Dame Après París porque después de 2 desfiles y locales de trabajo, acaba de establecerse cerca, en Ourense, después de descartar local na Valenzá que no se adaptaba a lo que necesitaba, y yo estuve en el equipo del desfile de 2022 ”.
O último desfile da nova marca española de moda, foi en Madrid o pasado 8 de decembro , con modelos cubertos con monos verdes da cabeza até os pés; vestidos con 11 modelos de pantalóns; sudadeira, camiseta e gabardina, da nova colección Simulacrum parte dela patroneada por Paloma.
“El primer desfile fue en diciembre de 2021. Los asistentes tuvieron que vendarse los ojos, lo que supuso una muy buena acogida, por su originalidad. Después del segundo todo fue a más, porque se hace un trabajo en taller y después de difusión en redes que yo creo que es muy bueno”, engade.
Pois moita moita sorte nesa proposta, que boa falta fan ideas novas Paloma!!
E moito ánimo para a túa marca propia, cando decidas centrarte nela!!
Paloma UGarte García, patronista da Valenzá. 08/01/23. foto Rosa Veiga
Miguel atesoura a memoria da súa familia e oficios de Santa Ouxea
Sociedade en Barbadás
O concello de Barbadás ten dúas aldeas habitadas na actualidade das que Santa Uxía (Santa Ouxea na Idade Media) é a máis pequena, con 14 habitantes (fronte as 74 persoas censadas no Pontón, a segunda aldea con veciños).
Miguel Fernández Alonso é fillo e neto de rianxeiras de Santa Ouxea, na beira esquerda do río Miño. El naceu “na mutua da rúa Progreso. De luns a venres vivía na rúa Ervedelo; os sábados e tódalas vacacións estaba en santa Ouxea e Piñor e os domingos tocáballe cine na parroquia de Fátima e fútbol no estadio do Couto”, pois gustáballe o C.D. Ourense.
Miguel Fernández Alonso, na casa dos seus avós, ao carón do forno da casa (Santa Ouxea, Piñor). foto Rosa Veiga
Entre a vida de barrio durante a semana e a da aldea de cada fin de semana e vacacións, Miguel parece preferir a que viviu a apenas 5 ou 6 quilómetros do Couto, sempre preto do río.
“Na miña infancia había dous barqueiros, un entre o campo de Santiago e a praia que chamábamos Areal e outro que cruzaba dende Eirasvedras até a zona de Barbadás que se chama a Ribeira, onde había viñedos e hoxe está o aparcamento da zona termal de Outariz”.
O mundo arredor do río
O barqueiro de augas abaixo era o Benitiño e segundo lembra. Vivía “practicamente no río”, pois ademáis de levar persoas e mercancías na súa barca de madeira, era “naseiro” e “non había máis que chamalo para que che recollera porque sempre andaba preto”, narra.
A actividade dos barqueiros fixo posibles moitas parellas das beiras do río, como a dos seus propios pais Miguel e Aurora: el era de Eirasvedras e ela de Santa Ouxea. Tamén foron varias as parellas formadas por veciños de Reza e de Canedo (hoxe barrio ourensán da Ponte) pola actividade da outra barca, que facía moitas viaxes sobre todo nas feiras dos 7 e os 17.
Neses días, os principais ocupantes da barca máis preto da cidade de Ourense, eran os “rellos” ou “pecoriños” (porcos de cría) transportados dende a beira esquerda até o campo de Santiago (O Tinteiro) na dereita, preto do campo da feira.
As rianxeiras da familia e leiteiras de Santa Ouxea
Da súa memoria xorden as lembranzas da vida na casa dos avós. O avó Julio traballou durante os anos da posguerra na fundición Malingre do Couto. “Cando lle deron traballo no forno decidiu deixalo porque non lle gustaba e comezou a traballar na aldea como carreteiro con bois, labrego e viticultor”, lembra Miguel.
Algúns veciños que marcharan a Vigo, abriron bar e mercábanlle a Julio o excedente de viño.
Miguel Fernández Alonso coa foto dos seus avós Rosa e Julio de Santa Ouxea, Piñor. Foto Rosa Veiga
Pola súa banda, a avoa Rosa e as fillas (entre elas Aurora, a nai de Miguel) eran rianxeiras, e recollían verduras e hortalizas na horta familiar e lavábanas e amañaban as molladas do rianxo na fonte da aldea, antes de levalas até a praza de abastos de Ourense. “Baixaban a pé, coas cestas na cabeza, até a cidade, pola estrada que daquela era unha pista de terra que os veciños mantiñan en bo estado para facilítalo seu uso. O paso dalgún coche ou camión era esporádico”, relata Miguel. Anos máis tarde, parte do camiño facíase no “carrito” (nome que se lle daba ao bus urbano no barrio do Couto).
O mesmo percorrido podían facer as leiteiras, que repartían o leite de vaca casa por casa tamén no Couto e parte da cidade de Ourense.
Pola mesma pista pista de acceso chegaba ás veces algún camión para levarlle leña recollida polos veciños, que a baixaban do monte en toradas axudados de bois e vacas que turraban da madeira atada con cadeas
Canteiros, cesteiros e augardenteiros
Moitos dos homes traballaban tamén nas canteiras. “O meu avó e os da súa xeración ían ás de Mugares. Tamén o seu fillo, o meu tío Julio (como o avó) traballou de canteiro até que marchou a Alemaña, e estivo na construción da parroquia de Fátima co escultor Faílde e o seu aprendiz Manuel o Riós”, detalla Miguel.
Tódalas familias de Santa Ouxea tiñan viñas e soutos en Louredo, hoxe substituídos pola fraga. “Alí pasaban a mañá e ás veces máis tempo, porque en moitas leiras hai acubillos naturais para quedar”. Lembra os nomes dos lugares poboados por soutos como “A chega das casas” (onde quedan vestixios e pedras dun mosteiro), “A Pereira”, “Maimón”, “O Durán”, “A Portela”…
Nos soutos, os castiñeiros estaban sen enxertar así que á aldea chegaban cesteiros que aproveitaban “os vergueiros dos castiñeiros para os cestos”. Miguel lembra que na casa do seu avó, un cesteiro chegaba cada ano e pasábase alí, no baixo, uns meses recollendo os vergueiros e facendo cestas antes de regresar a súa casa.
Estes artesáns chegaban dende Pontevedra, O Rosal, Tomiño ou Ponteareas. Tamén de fóra da aldea viña, cada novembro, o augardenteiro. “Instalábase co seu pote nun pendello onde hoxe está o local social, e alí destilaba a mantío, é dicir, dábanlle a comida e parte do augardente a cambio do seu traballo”, narra Miguel.
Os muíños do Regueiro, a malla e as tornas para regar
Na vida cotiá da aldea eran importantes os catro muíños do Regueiro. Miguel lembra que no situado máis arriba (á esquerda do Camiño de Louredo por riba), as mulleres ían coas tinas cheas tanto para lavala roupa como as tripas en tempo de matanza do porco.
“Matábase sempre o día 8 de decembro, o día da Purísima, e os mozos da xeración anterior á miña facían grupos de 3 ou 4 para ir polas casas axudando a agarralo porco, a cambio dunha copiña”, engade.
Nesa transición da vida rural de antaño, con traballos en comunidade, até a máis urbana e individual de hoxe, Miguel destaca tamén a malla como “angueira colectiva” na Ermida. Así chamaban a aira que estaba onde agora está a praza da aldea, hoxe aparcamento para os coches dos veciños.
O uso intenso da terra para cultivos precisaba organizar o regadío en tornas. “Podía tocar regar pola noite e nese caso, regabas o millo, por exemplo, con focos para ver por onde enviala auga”, detalla.
Non todo era traballar
Na infancia de Miguel tamén está o fútbol. A maiores, el tiña afección por falar e escoitar ós maiores e ía con eles cando levaban o gando. Tamén pasaba tempo de xogo cos zancos, cos carros de bolas feitos polos amigos…
“Na tenda da Sofía xogábamos ao futbolín, e até viamos alí a televisión na que coñecemos a Pelé, naquela final do Mundial en 1970, en México, co partido Brasil-Italia”… Tamén soubo das sesións de baile que organizaba a mesma Sofía da tenda, para a xente moza, cun tocadiscos nun baixo moi preto da tenda.
Falar de música e baile en Santa Ouxea, é falar do gaiteiro Luis Padrón, natural da aldea, que formou parte do grupo Brisas do Miño e toco unas festas do San Xoán, nalgún ano… pero esa será outra historia…
Fotos da memoria
Acompañan a este artigo fotografías actuais nas que Miguel está na casa dos seus avós, na que se conserva o forno no que a familia deixaba cocer pan a calquera veciño a cambio dalgunha peza, e na bodega, na que se conservan incluso os restos da última matanza, como a capa de sal para a carne nunha das arcas de madeira.
Bodega familiar dos avós de Miguel Fernández Alonso, tal como quedou da última matanza Foto Rosa Veiga
A fonte de Santa Ouxea, permanece na entrada da aldea como mostra do traballo dos canteiros e como lembranza da vella pía na que bebía o gando; do espazo no que as mulleres arranxaban as molladas do rianxo e onde os homes preparaban o sulfato en olas de barro.
Na imaxe de obxectos variados das vivendas rurais, un balde de zinc co que se recollía auga na fonte (a exposición preparouse con obxectos de varias aldeas, no IES Blanco Amor de Ourense) e un cadriño no que está un dos libros que Miguel tiña de pequeno para aprender a ler. “As primeiras palabras que lembro do galego son caxato e croio, aprendidas na aldea, porque no Couto non falaban galego”, lembra.
Tamén a foto dos seus avós, a de amigos e familia no campo de Roma, durante as festas de Piñor nos anos 60 e a de cando era neno, nesa mesma época, no “biscúter” dun amigo do seu pai de Eirasvedras. Todo un álbum que anima a facer memoria e que permite non esquecer traballos, oficios… e momentos vividos nun mundo máis rural, máis comunitario e máis duro para vivir.
Miguel Fernández Alonso 3º pola esquerda, de neno nas festas de Piñor no campo de Roma. foto familiar
Miguel Fernández Alonso no biscúter dun amigo do seu pai. foto familiar
Hoxe Miguel traballa no IES Blanco Amor de Ourense, e acompaña a grupos de ex-alumnos e alumnas, profesores e curiosos interesados en coñecer e percorrer a fraga do vello couto de Louredo, dende a súa aldea de infancia.
A pista de xeo sintética e seca chegou a Barbadás dende unha empresa da provincia, que a leva a media España
Diversión en familia. Nadal en Barbadás.
O Nadal de Barbadás de 2022, que chegou no marco dun inverno estrañamente cálido, trouxo xeo e patinaxe ás festas… pero non o xeo “natural” cos seus fríos, molladuras e mudas de roupa apuradas para entrar en calor, senón outro menos “romántico” pero moito máis cómodo.
Pista de xeo sintético na pista deportiva da Solaina, na Valenzá. 27/12/22 foto Rosa Veiga
Unha das pistas deportivas da rúa Cotelma (sobre o parque da Solaina) estará ocupada até o día 8 de xaneiro, pola carpa que cubre unha pista de xeo sintética, para a que non compren guantes, nin gorro, nin muda de roupa seca, nin tan sequera reforzo vitamínico en prevención de arrefriados.
A pista que estrea Barbadás neste Nadal foi instalada pola empresa Mantesil-Ocio, única da provincia de Ourense que a ten entre os seus produtos, e que xa a instalou en Galicia e media España durante os últimos 6 anos.
Pista de xeo sintético na pista deportiva da Solaina, na Valenzá. 27/12/22 foto Rosa Veiga
O seu xerente, Berto Fernández, explicounos que a idea xurdiu en Sevilla, dunha empresa “punteira no mundo do xeo sintético” e pareceulles unha oportunidade paralela a outros produtos e servizos de ocio que ofrecen. “Fronte a pista de xeo tradicional, certamente moito máis romántica, esta sintética non ten gastos de enerxía e auga para manterse sólida e fría, e a esa vantaxe engádese que os nenos e nenas non se mollan cando patinan, e a familia non ten que apurar a cambiarlles toda a roupa cando rematan para entrar rapidamente en calor”, engade Fernández.
Máis de cen pares de patíns dispoñibles
E esa é a vantaxe que lle atopan as familias que xa probaron a pista da rúa Cotelma, a da inexistencia de molladuras e a posibilidade de desfrutala toda a mañá ou toda a tarde por só 3 euros. A pista ten capacidade para que patinen comodamente a un tempo, 30 ou 40 persoas, e a dispoñibilidade de patíns é de máis dun cento de pares. Tamén hai un apoio para pequenos en forma de oso patinador, e cadeiras para poñer e quitar os patíns.
Pista de xeo sintético na pista deportiva da Solaina, na Valenzá. 27/12/22 foto Rosa Veiga
Rebeca animou a súa filla a probala nova pista porque hai pouco tempo que a moza comezou clases de patinaxe así que decidiu que podían as dúas aproveitar “para que ela practique e colla confianza, a cambio de que eu o faga con ela tamén”. E velaí foron as dúas, agarradas á baranda da pista durante un par de voltas e despois xa competindo por cruzala polo medio, xa as dúas con soltura evidente.
Iria, os seus dous fillos e outro pequeno duns amigos, pasou a tarde cos tres cativos e contounos que cando todos merendaran, a pé de pista, e cansaran dos patíns, pensaban quedar na cafetería Solaina, fronte a pista, para rematalo día coa entrega do pequeno nun encontro tranquilo de amigos.
Pista de xeo sintético na pista deportiva da Solaina, na Valenzá. 27/12/22 foto Rosa Veiga
Ese parece selo plan favorito arredor da pista de xeo pois Rebeca, e algún/ha outr@ practicante de patinaxe, consagrado ou de estrea, explicou que nos vindeiros días repetirá sesión con patíns coa filla e amigas súas do colexio, e rematará con cita na cafetería cos pais e nais amigos despois de meses sen atopar tempo para verse.
Cándido e Josefa tamén decidiron probar a pasar a tarde na pista coas súas fillas Suevia e Alba. Son veciños de A Valenzá dende hai anos e a opción da patinaxe pareceulles a mellor para as nenas que tras os primeiros 15 minutos e algunha caída, móvense con soltura sobre a superficie sintética.
Pista de xeo sintético na pista deportiva da Solaina, na Valenzá. 27/12/22 foto Rosa Veiga
Se es afeccionad@ a patinar, se non sabes aínda se che gusta, se xogas a hockei en liña, se fas patinaxe artístico… mesmo se nunca tiveches cerca un patín, mira que oportunidade para probalo!
A outra máis preto está en Zamora, onde a mesma empresa ten instalada neste momento outra pista de xeo sintética.
Pista de xeo sintético na pista deportiva da Solaina, na Valenzá. 27/12/22 foto Rosa Veiga
Ana Doval deseña e constrúe bolsos combinables na Valenzá con materiais reciclados chegados de toda España
Emprendemento en Barbadás
Da mestura de nai de Celanova, pai de Pereiro de Aguiar e ámbolos dous emigrados a Venezuela, veu dar unha familia retornada da que forma parte Ana Doval, asentada na Valenzá, despois de varias voltas polo mundo e de paso por Barcelona.
Defínese como emprendedora e abriu unha franquicia de roupa, logo un bar en Ourense… e chegou o momento de decidirse por “sacarlle partido” a súa habilidade cas mans. “En Venezuela preparaba os meus bolsos a xogo cos zapatos, e forrándoos con teas diferentes e de aí pasei a facer un curso en Madrid de deseño de bolsos”.
Problemas de saúde e un “coworking” en Celanova déronlle pulo e o 15 de outubro do ano da pandemia lanzou a súa marca “Ana Doval” de bolsos ecolóxicos. “Neles meses tiña todo o tempo do mundo así que presenteime e saín en medios de comunicación locais e autonómicos como deseñadora e artesá de bolsos de materiais reciclados e/ou ecolóxicos, sobre todo sostibles, de boa calidade e de orixe vexetal, nada de orixe animal”, detalla.
Os seus bolsos non son de pel, aínda que poidan parecelo. Son de cortiza procedente de Portugal, ou de teas fabricadas en Valencia e complementos de Alicante. Por riba, Ana confecciónaos en varias pezas separables de xeito que un bolso pode trocar con só desabotoar a solapa e abotoarlle unha doutra cor e textura, por exemplo.
Ana Doval Castro, deseñadora e artesá de bolsos con materiais reciclados. novembro 2022. foto Rosa Veiga
Materiais reciclados de orixe vexetal
“Foi moi difícil chegar a disponer dos materiais que quería, no comezo case non atendían o envío nin de tarifas, e en Galicia foi imposible polas medidas coas que se comercializa este tipo de materiais”, engade.
Agora o difícil para ela é escoller entre tantos materiais diferentes que lle amosan e está a darlle voltas a algúns novidosos.
Lembra que a súa primeira colección foi “Nature” con 5 deseños diferentes e que as ventas comezaron en Estados Unidos e seguiron por Italia, Venezuela, Madrid, Murcia e en Ourense “para toda a familia”.
As súas circunstancias persoais pasaron en 2020 por un ”momento de desastre”, marchou a Venezuela e o contactou cunha deseñadora que lle deu pulo para retomar o traballo. “Voltei para a Valenzá en xullo, montei o taller e comecei de novo a deseñar, cortar, coser… “, relata.
Para atopar os seus bolsos hai que entrar en contacto con ela en Facebook , Instagram e Twitter . Tamén estarán a venda na tenda de Ourense Damajuana (Galerías Santo Domingo).
Ana Doval Castro, deseñadora e artesá de bolsos con materiais reciclados. novembro 2022. foto Rosa Veiga
Nova colección sobre Galicia
O taller de Ana, na Valenzá, é un espazo de creatividade no que traballa xa con ideas para novas coleccións.
Despois de “Nature” e “Ocean”, no verán do 2021 naceu “Geometría” con 6 modelos diferentes de bolsos fabricados con teas brancas que eran restos dunha fábrica de pantalóns de Ourense.
Entre as ideas para o futuro que xa comezan a funcionar está a de personalizar bolsos para regalos de empresa, e anda a voltas “coa forma da concha dunha vieira para deseñar unha colección de primavera adicada a Galicia e ao Camiño de Santiago”, avanza.
Os seus bolsos son fabricados un a un por ela mesma e seguirán a ser, na súa maioría, impermeables, resistentes e reutilizables cambiando algunhas pezas.
Ela encárgase de todos os detalles como as pequenas obras de arte de quita e pon que son os broches de peche das solapas, ou asas de diferentes tamaños que poden intercambiarse para levar un mesmo bolso collido coa man, no brazo, ou cruzado en bandolera.
Gústalle subliñar que os seus bolsos, diante de todo, son de gran calidade tanto nos materiais como na confección.
Moita sorte na nova colección!! Agardamos saber pronto o nome.
As instalacións do Banco Solidario de Barbadás están de estrea.
O artista urbano, Aitor Montes , que se dedica ao muralismo, decoración de fachadas , persianas, y un largo etc., quixo contribuír co Banco Solidario de Barbadás, do xeito que mellor sabe, coa súa arte. Plasmou a súa creatividade na persiana do local da Rúa do Ensino (A Valenzá), dándolle unha nova imaxe. Unha obra que doou altruistamente.
Un xesto amable que, segundo a concelleira Elisabet González, apoia o propósito da Concellería de Servizos Sociais de embelecer os locais onde presta servizo á cidadanía.
Dende estas liñas, queremos agradecer ao artista, Aitor Montes, a súa contribución con esta causa tan solidaria.
O “pastor de abellas” Daniel envasa mel en Piñor para “compartir a alegría que dá unha cullerada de mel no padal”
En San Lourenzo de Piñor, no lugar de Ousande, desenvolvese a vida do “pastor de abellas” Daniel Aguiar Morales, a poucos metros da vivenda dos seus pais e con parte dos seus colmeares instalados nun terreo que foi dos seus avós.
Defínese como “pastor de abellas” porque di estar ao servizo delas, e con elas leva experimentado dende que lembra: “o meu avó e un primo seu xa tiñan mel, e eu axudaba así que non tiña medo nin reparo en estar coas abellas, e comecei a facer traballo de apicultura aos poucos, primeiro con 5 colmeas a carón da casa”, relata.
Daniel Aguiar Morales, apicultor “pastor de abellas”en Ousande, Piñor. 06/12/2022. Foto Rosa Veiga
Por formación e experiencia laboral, Daniel fai traballos de electricista, soldador, mecánico… “Despois de traballar uns anos en empresas dese sector, quixen tentar algo propio para non estar tan supeditado aos xefes que poidan tocar”, aclara.
O deporte e a música tamén teñen formado parte da súa traxectoria: competiu como xogador de waterpolo entre outras disciplinas deportivas, e é gaiteiro.
As cinco primeiras colmeas foron o seu laboratorio e foi coñecendo a fondo o mundo as abellas “grazas sobre todo a Paco, de Rairiz de Veiga, que era director lo Instituto de Ensino Secundario e produce mel coa marca Polemel “.
O contacto con Paco, segundo Daniel, valeulle para aprender todo o que sabe e saber resolver cada momento na vida dunha colmea. “Se pensas nisto coma negocio soamente non serás capaz de obter todo o que as abellas nos dan. Hai que saber facer raíñas cando toca, vixiar e saber cal está forte para axudar a aumentar a actividade, coidalas do seu parasito, a várroa, e substituir os animais enfermos dela…”
O apicultor de Piñor limpa durante o inverno e primavera o chan no que están as súas colmeas. Deixa que o seu “gando” colleite pole até finais de xuño, cando comezan a florecer carballo e Silveira, e nese momento comeza a trasladalas até a montaña de Manzaneda e Pontevedra “onde colleitan eucalipto e outras flores até novembro”.
Tenta así paliar o ataque da volutiña que se intensifica durante o verán pero xa non hai cara finais de ano, cando volve coas colmeas a poucos metros da súa casa en Piñor… e retoma os traballos continuos de mantemento, vixianza e mellora de cada colmea.
Panal de mel na envasadora de Daniel Aguiar Morales. 06/12/22. foto Rosa Veiga
A marca é “Coto de Ousande”
O mel de Daniel non está en ningunha páxina web, nin blogue nin rede social propia. Dende que se deu de alta como produtor hai case 20 anos comercializa a súa marca “Coto de Ousande” de pole e mel e considera que os produtos do seu rabaño de abellas “é o mellor do mundo”, e de feito, vende todo o que produce grazas o “boca-orella” e o contacto directo cos seus clientes.
A etiqueta foi deseñada por Rosa, da librería Cisne e leva o nome do lugar no que vive, por iso, porque é onde vive, onde se criou e onde o seu avó tiña cepas. Agora na mesma finca están as colmeas do neto. “O nome está posto para gardar a memoria do meu avó e da miña infancia”, asegura.
Para todo o que precisa, abastécese en González Carballal , a empresa na que traballa e que é distribuidora única de material de apicultura en Galicia.
Daniel adica todo o tempo libre que lle queda de traballo e familia para coidar das colmeas. Incluso inventa melloras como “placas eléctricas para arpas” que churruscan ás vespas volutiñas, e soña con que os seus fillos, xemelgos, queiran seguir co que fai el.
“A miña gratificación cotiá é poder compartir con outras persoas a sensación insuperable, a alegría que dá unha cullerada deste mel ou pole no padal”, gábase.
Con ese mimo coida tamén ós seus clientes habituais: a panadería de Piñor , no mesón Parada (o do Pimpón) e nalgunhas tendas na cidade de Ourense. Tamén vende a particulares e ultimamente enviou pedidos a Inglaterra e Abu Dabi.
Botes de mel e polen colleitado, coidado e envasado por Daniel Aguiar Morales, en Piñor. 06/12/22
Como mercarlle? Pois… simplemente contactando con el no teléfono que está na etiqueta do seu pole e mel. Tedes que mirar as fotos e tomar nota. Non hai outro xeito, se non o coñecedes.
A “fábrica de santos” de Barbadás deu traballo a ducias de familias durante 30 anos para facer cerámica e porcelana
Emprendemento en Barbadás
Barbadás tivo unha fábrica de cerámica instalada a finais dos 60 na zona do Rosario (na estrada principal, por baixo de Soutovello) chamada “Ceramicart”. No 1970 trasladouse a unha nave no Pontón, e alí trocou en fábrica de porcelana co nome de “Galos”.
Nas dúas (do mesmo empresario) traballaron ducias de familias chegadas de Portugal e do propio Barbadás. Os veciñ@s alleos aos traballos da empresa, falaban dela como unha “fábrica de santos”, segundo nos contou Sinda Benavides, unha das traballadoras e veciña da Carreira, en Barbadás.
Sinda e María Eugenia Forneiros Cruz son amigas dende que comezaron a traballar en Ceramicart, cando tiñan arredor de 14 anos. A primeira asalariada das dúas foi María Eugenia que sitúa a súa entrada no mundo laboral no ano 1970 nesa empresa. Poucos meses despois faríao Sinda.
“Na casa do Rosario, onde estivo a empresa, vive agora unha familia pero daquela vivía na parte de arriba algún dos propietarios e na planta baixa estaba o forno para as pezas de barro”. Do outro lado da estrada, segue hoxe a casa na que ensaiaba daquela o grupo musical Los Suaves, “que metían bastante ruído”, lembra María Eugenia.
Sinda conta ademais que no camiño cara o traballo pasaban preto do forno de pan, e “a zona de paso tiña sempre arrecendo a aqueles bolos”.
Na memoria das dúas quedou aquela etapa como un momento “feliz” pois traballaban con xente moi nova, coma elas, e fóra do intenso horario laboral compinchábanse para organizar xuntanzas e diversión.
Os propietarios, que elas lembran eran Francisco Pérez Pérez (fillo de Gabriel Pérez Caldelas, propietario do bazar Gapecal de Ourense) e o seu cuñado Ventura Pascual que finou uns anos despois.
Os deseñadores eran Francisco Pinto e o seu pai, chegados de Portugal, e algúns anos máis tarde, dende 1983, tamén facía ese traballo o artista ourensán Chema Dapena .
Sinda Benavies Cacheiro e María Eugenia Forneiro Cruz diante da casa que nos anos 70, tiña no baixo o forno da empresa de cerámica “Ceramicart”, antecedente de “Galos” . Barbadás 30/11/22 Foto Rosa Veiga
Traballadores e técnicos de Barcelos
Segundo María Eugenia, os primeiros traballadores eran case todos de Portugal. A maioría deles asentaron e formaron familia en Barbadás. “Cando eu celebraba os aniversarios da miña filla chegaban a asistir unha trintena de nenos e nenas”, lembra, porque a vida fóra da fábrica era coa mesma xente que dentro.
Calculan que a empresa cambiou de instalacións a mediados dos anos 70 do pasado século, aínda se adicou á cerámica durante uns anos, antes de trocar en fábrica de porcelana e mesmo o nome, que pasou a ser “Galos”. “Na nave de Galos, onde agora se ve unha planta toda de fiestras, estaban as vivendas da maioría das familias que viñan de Portugal, porque en Abeiro, na empresa Vista Alegre, tiñan máis experiencia en traballar cerámica e porcelana, e até había gardería para os pequenos, o que daquela era toda unha vantaxe para nais e pais traballadores”, engade María Eugenia.
Na porcelana, como antes na cerámica, o traballo de María Eugenia era “ensamblar as pezas de cada figura, que se facían en moldes separados” mentres que o de Sinda era pintar. Lembran o proceso máis complexo da porcelana “pois requiría pasar dúas veces polo forno”, di Sinda.
Lembran deseños con gran éxito como as “damas”, unha carroza festiva de case un metro de grande “e que daba moito traballo”, unha escena de merenda con dous “velliños ao carón dunha árbore e baixo un paraugas”, afiadores etc. “Traballábase moito pero tamén nos xuntábamos para facer festas porque un compañeiro tiña un tocadiscos”, detalla Sinda.
O horario que lembran ía de 8,00 a 13,00 e de 15,00 a 20,00, e son capaces de poñer nome as persoas que traballaron alí.
Chegaron a ser máis de 60, conta María Eugenia, e con axuda de Sinda lembra a Marga, os dous Julios, Ester, Carlos, Pepe “o barquilleiro” de Pontón e moitos máis.
Maria Eugenia Forneiro Cruz e Sinda Benavies Cacheiro diante das instalacións da empresa de porcelana “Galos” no Pontón . Barbadás 30/11/22 Foto Rosa Veiga
A crise chegou á Galos
Sinda marchou da empresa en 1986, con 29 anos, despois de ter tres fillas e María Eugenia seguiu até o Expediente de Regulación de Emprego que en 2004 deixou fóra da empresa a un bo grupo de traballadores. “Cando comezaron a traer vasos e botellas de cristal, fabricados en China, para que os pintáramos, algo ía xa mal e engadiuse a crise económica, así que moitos quedamos fóra e a empresa mudou cara o polígono de San Cibrao das Viñas”, relata María Eugenia.
Pola súa banda, o deseñador Francisco Pinto abriu fábrica propia en Manhente (Braga, Portugal) e segue a traballar nela.
A nave do Pontón, aínda ten o nome de Galos na fachada, un gran mural de azulexos esmaltados e un can que é atendido por outra ex-traballadora da empresa que vive preto dela.
Sinda Benavies Cacheiro e Maria Eugenia Forneiro Cruz diante das instalacións pechadas de “Galos” . Barbadás 30/11/22 Foto Rosa Veiga
A asociación Porta da Cadea publica 25 anos de historia musical de Sobrado do Bispo e aldeas da contorna
Emprendemento en Barbadás
A presencia e historia da música, dos músicos e das músicas de Barbadás, non é unha lenda urbana: a actividade actual de bandas, gaiteiros e gaiteiras, grupos de pandeireiteiras , de canto, músicos e músicas que sacan o mellor de cada instrumento, e xa tamén charangas, son proba delo.
Nestes días temos “outra vaca no millo” e sae a luz o libro De bandas e xingros. 25 anos de historia da banda de música de Sobrado do Bispo. 1911-1936, editado pola asociación cultural de Sobrado do Bispo Porta da Cadea .
Juan Carlos Arias, vicepresidente deste colectivo cultural, explicounos que a publicación xurdiu pola información reunida entre veciños, fillos de músicos históricos, testemuñas orais directas e outras aportadas por veciños e veciñas ou atopadas en internet e nos arquivos do xornal local La Región.
A historia musical de Sobrado do Bispo chegou a contar don 2 ou 3 bandas de música activas a a un tempo, segundo puido sabelo autor, Juan Carlos. A primeira parte do libro está adicado precisamente a esas bandas. “Varios autores de investigacións arredor desta actividade musical situaron as primeiras bandas cara o 1915, pero parece que xa tocaban antes, dende 1911, baixo a dirección dun tal Pegerto ou Perfecto, e hai constancia dunha actuación no san Xoán dese ano”.
Tamén deu coa orixe da banda, que segundo “varias testemuñas orais, puido saír da creba da que había en Moreiras (Toén), na que había músicos de Sobrado que parece que se fartaron de ir até alá a pé e decidiron formar banda propia”. A partires de 1914 aparecen tamén referencias a “voces de Sobrado dirixidas por Manuel Rego, e que son devanceiros do actual grupo Voces e Cordas , que hoxe dirixe Epifanio Nóvoa Valencia .
En Sobrado, e no resto das aldeas, a banda ensaiaba onde podía, normalmente na casa do que era director en cada momento. En Bentraces, os ensaios eran naquela época, no forno do Carril e na Rexidora, no caso de Sobrado, na casa do Ruque, na praza de San Xoán onde estaban o bar de Camilo e a tenda da Celsa, “aínda que o punto de referencia alí é a asociación de veciños” detalla.
Santa Ouxea /Santa Uxía (San Lourenzo de Piñor, Barbadás). Rúa do gaiteiro Luis Padrón, na que está a súa casa natal. Busto do gaiteiro no campo de Reza, na beira do río Miño. Referenciado no libro “De bandas e xingros” de Sobrado do Bispo 1922-1936. 12/11/2022. Foto Rosa Veiga
Alomenos dúas bandas en Sobrado
Na aldea de Sobrado houbo máis de 50 músicos, e partillábanse en dúas bandas, unha delas dirixida polo “Ruque” ( Adolfo Valdés) e outra polo “Cancio”. No período estudado por Juan Carlos, entre 1911 e 1936, a última actuación da que hai novas foi o 11 de xuño do ano en que comezou a Guerra Civil.
Os músicos das bandas traballaban onde podían, a metade deles nalgún dos circos activos como o valenciano Hervás, o ourensán Feijóo e o circo Monumental. “Así algúns deles quedaban contratados nas cidades polas que pasaba o circo, como un dos fillo do Ruque, que quedou en Avilés. Outros marcharon “a facela mili” e xa quedaban na banda militar “como ocorreu con outro fillo do Ruque, que era subtenente militar”, detalla Juan Carlos.
Os anos 20 e 30 foron de esplendor para a banda, e gañou certames tanto en Ourense como en Santiago de Compostela o que lle deu “certa fama”. Tódolos seus integrantes “eran labregos e eran etiquetados como os malvestidos, pois para as actuacións simplemente procuraban actuar con roupa semellante , e ás veces compartían traxe entre os músicos das dúas bandas”, engade.
Unha parte deles marchaban o venres para pórlle música a bailes de noite e sesión vermú toda a fin de semana, e outros quedaban en Sobrado para os bailes na praza do San Xoán e nalgúns bares da aldea. “O palco só se ocupaba cos músicos nos bailes dos domingos”, relata Juan Carlos. Precisamente ese palco está na portada do libro, pintado por Conchi Carbajo .
Manuel Valdés Cid, músico fillo do “Ruque” que foi músico tamén e director da banda de Sobrado do Bispo., na rúa que leva o nome do seu pai e diante da casa familiar. foto Rosa Veiga (arquivo decembro 2020)
Gaiteira Aurea e gaiteiro Luis Padrón
Na segunda parte do libro podemos coñecer até 115 músicos por orde alfabética e con referencias ós de outras zonas da provincia, que cadraron nalgún momento cos de Barbadás, entre eles os máis coñecidos da época como “Os trinta de Trives”ou “Os 40 de Castro Caldelas” ou a que podería ser a primeira muller gaiteira de Galicia, que formaba parte do grupo “As Marabillas”.
Neste apartado o período histórico amplíase e até hai músicos contemporáneos, como Mónica Atrio González, Tania Blanco Arias, Cristina Blanco Cid, Erea Carbajales, Rosa María “Marita” Carballo García, Rafael Yebra Rivera ou o propio Ruque e os seus fillos…
Tamén coñeceremos músicos de Moreiras e o único gaiteiro presente neste libro: Luis Padrón Sotelo, nacido en Santa Uxía (a santa Ouxea medieval) en Piñor, fundador e músico que deu pulo a varios grupos e algunha escola. Lembrado hoxe cun busto no campo de Reza (paseo das ninfa), cunha rúa na súa aldea natal e co seu nome nun aula do IES Blanco Amor.
A asociación Porta da Cadea comeza así a que queren sexa unha serie arredor da historia musical de Sobrado, que terá continuidade.
Praza do San Xoán de Sobrado do Bispo, co palco de música e a esquerda o que foi o bar do Camilo que foi tamén tenda da Celsa, local de ensaio da banda, segundo o libro “De bandas e xingros”.Foto Rosa Veiga
Presentación no “Fildaguiño”
O libro De bandas e xingros. 25 anos de historia da banda de música de Sobrado do Bispo 1911-1936 lembra tamén no seu título, á lingua dos músicos (o barallete) coa tradución da palabra “músicos” a esa lingua dos artistas e artesáns ambulantes.
Vai ser presentado o vindeiro domingo 20 de novembro no parque do Fidalguiño, en Sobrado do Bispo, con actuacións musicais de “Voces e Cordas”, “Vagalumes”, unha banda recomposta e efémera dos veciños e veciñas e co histórico José Caeiro Sueiro, que ten 81 anos e foi parte da Banda Municipal de Ourense e que asegura que neste día terá a súa derradeira actuación en vivo.
Este concurso está dirixido ós/ás nenos/as do Concello de Barbadás, que estean matriculados/as en educación primaria.
Establécense dúas categorías:
Alumnos/as de 1º a 3º de Primaria.
Alumnos/as de 4º a 6º de Primaria.
As tarxetas presentadas deberán cumprir os seguintes requisitos:
O tema da tarxeta é o espírito do Nadal e poderá conter de forma libre calquera aspecto relativo a estas festas, valorárase a orixinalidade e a capacidade creativa.
Estar presentado en cartolina ou papel, tamaño DIN A5 (medio folio normal, 15×21 centímetros).
As tarxetas poderán presentarse na Casa da Cultura deixándoas no buzón habilitado para tal efecto ou nos CEIP Filomena Dato e O Ruxidoiro.
O prazo de presentación será dende o día 28 de outubro ata o 14 de Novembro de 2022.
As tarxetas deberán presentarse en sobre pechado con pseudónimo e idade, dirixido a Concellaría de Cultura de Barbadás “Concurso de Tarxetas de Nadal 2022”, e incluíndo no interior outro sobre pechado cos datos persoais: nome e apelidos, dirección, idade e nº de teléfono.
Entregaranse dous premios por cada categoría, consistentes en:
Categoría alumnos/as de 1º a 3º de Primaria:
1ºPremio: un puzle 3D e un lote de libros.
2º Premio: un puzle 3D e un lote de libros.
Categoría alumnos/as de 4º a 6º de Primaria:
1º Premio: un globo terráqueo e un lote de libros.
2º Premio: un globo terráqueo e un lote de libros.
O xurado estará composto pola Concelleira de Cultura, coordinador da Casa de Cultura e por un membro de cada un dos equipos directivos dos CEIP do Concello de Barbadás.
O nome dos gañadores ou gañadoras publicarase na páxina web do Concello de Barbadás (www.barbadas.es) a partir do 16 de novembro de 2022.
Os premios entregaranse o día 23 de decembro, no lugar e hora que se indique na publicación dos gañadores.
A tarxeta galardoada co 1º Premio de calquera das dúas categorías poderá ser utilizada para o Programa Cultural destas datas, as postais finalistas poderán ser utilizadas para felicitar o Nadal por parte do Concello de Barbadás.
Zeltia Outeiriño grava en Bentraces parte da historia da artesanía en Galicia tecida polos seus tíos Antonio e Concha
Emprendemento en Barbadás
Zeltia Outeiriño chámase así porque o seu tío e padriño Antonio convenceu aos seus pais para que lle puxesen ese nome “pola terra celta que é Galicia”, e porque Antonio era “un artista irreverente e galeguista” que finou cando a súa afillada tiña 14 anos e moitas gañas de saber máis del.
Así comeza a súa lembranza da historia familiar que a trouxo de volta a Galicia, dende Barcelona, para gravar en Bentraces un documental, co-producido pola barcelonesa Rigo Media e a cooperativa Setemedia de Santiago de Compostela .
O documental, en formato longo, chamarase “Patarinos” e a poucos meses do seu remate, as produtoras teñen acordos co Agadic, ICAA e un acordo de pre-compra da Televisón Galega. Agora precisa completala financiación para rematar, cando xa ten gravado o 90% do material audiovisual.
Zeltia Outeiriño, artista audiovisual, no Camiño do Santiño, en Bentraces. 07/11/22 Foto Rosa Veiga
Sempre Antonio como fío
A presencia de Antonio na familia deu pulo a moita curiosidade e actividade arredor da artesanía. Zeltia lembra que viaxaba moito coa súa irmá Concha (tía de Zeltia, artesá tecedora e mestra de tear) para “visitar as tecedoras de máis idade e aprender xeitos de traballo que se perderían cando faltasen elas porque ninguén se interesaba”, lembra.
Zeltia quedou con gañas de saber máis do seu padriño e do que fixeran os artistas-artesáns da súa familia, e falou e indagou en arquivos audiovisuais, ao tempo que vivía en Barcelona, onde foi pasar unha tempada e terminou por vivir 20 anos “sempre coa idea de volver a Galicia”, subliña.
Dende hai anos ela mesma é artista audiovisual, participa en proxectos sociais en Barcelona e nalgúns lugares de Iberoamérica, e leva uns anos “explorando o desarraigo, a procura de liberdade e a relación coas herdanzas”… e así volveu ao seu pasado e lembranzas familiares.
Ao chegar o seu 40 aniversario, unha crise “vital, afectiva e de desarraigo” trouxo a Zeltia a Barbadás onde gravou conversas coa súa nai. “Graveina moitísimo antes de que morrera, no tempo da pandemia”, sinala.
Entre idas e voltas a Barcelona, e coa pandemia como acelerante, pensou en como relacionar todo o que revivía, o gravado, o que lembraba e o que ía descubrindo.
Zeltia Outeiriño, artista audiovisual, no Camiño do Santiño, en Bentraces. 07/11/22 Foto Rosa Veiga
Programas e desfiles na televisión pública
“Nos anos 80, coa súa actividade investigadora polas aldeas, meus tíos Antonio e Concha deron pulo a un oficio que parecía estar camiño da extinción, recolleron xeitos antigos de traballar e fixeron cousas novas con todo o que aprenderon. En toda a efervesciencia política e cultural daqueles anos en Galicia, eles enfocáronse na artesanía, na moda sen procesos industriais, e na consolidación da Asociación Galega de Artesáns”, relata con entusiasmo.
No ano 1986 segundo soubo Zeltia, houbo un desfile de moda dos Outeiriño no pazo de Bentraces, co que se fixo un programa televisivo co título Gris de Nube. Outros desfiles coas pezas de Antonio e Concha fixéronse na Coruña e o programa Metrópolis da 2 de TVE adicoulle o programa “A. Outeiriño, diseño de moda” en 1986. Ese espazo de La2 segue a ser un referente no eido da arte contemporánea.
“A familia xiraba arredor das ideas e iniciativas de Antonio e sempre enchía a casa de festa”, segundo as lembranzas de Zeltia, que perdeu ao seu padriño canto tiña 14 anos. Ela mesma desfilou na Coruña vestida con roupa de “primeira comuñón”.
“Agora quero recuperar a súa memoria e teño máis do 90 por cento do material que preciso para facer unha longametraxe equilibrada, na que tecer todo arredor do triángulo da miña nai, o meu tío Antonio e eu mesma”, confesa a autora audiovisual.
A longa xa ten título, será “Patarinos”, o alcume do seu avó Pepe dende que, con tres anos, descubriu un niño nunha árbore e sinaloullo o seu pai para amosarlle un “patarino”, pois non sabía dicir paxariño. “Agora toda a familia somos os Patarinos de Bentraces”, engade con sorriso. “Encántame a metáfora obvia do Patarino que herdamos todos do avó Pepe, e tecela con Antonio e Conchi que aprenderon nunha aldea de Viana do Bolo a técnica portuguesa de tecer con plumas, e co meu xeito de vivir a miña familia, coas gaiolas, coa liberdade”, relata Zeltia.
Zeltia Outeiriño, artista audiovisual, no Camiño do Santiño, en Bentraces. 07/11/22 Foto Rosa Veiga
Final en Bentraces en 2023
Asegura que en 2023 rematará a película, xa publicitada pola produtora barcelonesa, e será con “unha sesión de rodaxe na aldea de Bentraces”.
Para chegar a ese punto, Zeltia indagou no mundo da moda galega, antes descoñecido para ela, leuse teses doutorais da facultade de Belas Artes de Pontevedra e entrevistouse con Cristina Varela, profesora e autora dunha delas. “Ela non sabía do meu tío pero axudoume a coñecer máis, porque levoume a pensar que a moda galega ía por un camiño de prêt-à-porter mentres o meu tío e Conchi estaban centrados na artesanía coa marca A. Outeiriño. De feito el dicía que non facía moda senón teas, e tódalas súas andanzas no deseño de moda eran no marco da Asociación Galega de Artesanía, que comezaba a camiñar”.
Tamén se entrevistou con Xavier Moreda, o fundador da revista “Tintimán” en Vigo que coñeceu a Antonio e foi o perruqueiro no seu desfile da Coruña.
A U.D. Barbadás loitou arreo mais non acadou o triunfo
O encontro celebrouse hoxe, no estadio de O Couto de Ourense
O Real Valladolid Club de Fútbol fíxose coa vitoria no encontro de primeira volta, que mantivo esta tarde coa U.D. Barbadás
Os 90 minutos disputados entre a U.D. Barbadás e o Real Valladolid Club de Fútbol, na primeira volta destes dous equipos na competición da Copa do Rei 2022, déronlle o triunfo ao visitante.
Dous foron os goles asumidos polos branquiazuis, na primeira parte do encontro, pero non esgotaron as gañas e o corazón amosado polos nosos durante todo o partido.
Destacada actuación do porteiro do Barbadás, Borja Atanes, que non só plantou un cara a cara a Kike Pérez nunha perigosa xogada, senón que foi quen de pararlle un penalti na segunda metade.
Os seareiros branquiazuis encheron as gradas acompañando, todo o tempo, aos nosos futbolistas, con cantos e mantras que resoaban en todo o estadio.
Aínda que os puntos foron para o equipo valisoletano, competidor en LaLiga, a U.D. Barbadás, amosou unha vez máis, a paixón, garra e coraxe, que poñen en cada partido. #orgullobranquiazul
Desta non puido ser pero…. aínda queda a volta!
(Preme na imaxe para acceder á galería de fotos e vídeos do partido)
O fútbol de Barbadás vive a 1ª Copa do Rei da historia e o capitán Toño Nespereira completa a súa en tódalas categorías
Deporte en Barbadás
O fútbol de Barbadás vive, neste outono, un capítulo inédito na súa historia: tras clasificarse para competir pola Copa do Rei (foi terceiro na Preferente Norte a pasada tempada. Agora é un dos 125 equipos da eliminatoria, e xogará nos vindeiros días o seu primeiro partido contra un equipo da Primeira División, o Real Valladolid.
Toño Nespereira Lage é o capitán do U.D. Barbadás dende hai 2 tempadas. Para el, ese partido será tamén un fito na súa traxectoria deportiva pois completará a participación como xogador en todas as categorías futboleiras posibles da Liga española.
Lembra ter xogado moitos partidos na liga Rexional Preferente, tamén na que era a Terceira División, contra o Vilalonga, mesmo na que foi Segunda División B contra o Racing de Ferrol, ou na antiga Segunda División A contra o Celta de Vigo (nunha pretempada co C.D. Ourense) e o Depor da Coruña (nunha pretempada co Vilalba).
U.D. Barbadás no campo dos Carrís 03/11/22
“Se xogo contra o Real Valladolid, será meu primeiro partido no que era a Primeira División, e desfrutareino con todo o equipo e a afección, que xa leva días mercando as entradas no campo dos Carrís”, detalla Toño.
O “capi” leva 5 tempadas xogando no U.D. Barbadás, na Preferente Galega Sur, e antes estivo no equipo de Bande no que tamén foi capitán. “Penso que teño ese papel porque con 32 anos estou entre os veteráns do equipo. Dáseme ben ser a conexión entre adestradores e xogadores. Penso que ás veces sáeme o de ser psicólogo cos compañeiros e sei falarlles tendo en conta as diferentes circunstancias de cada un deles”, engade.
“O bo ambiente é o 50% dun equipo”
Segundo o capitán, para que os xogadores sexan un equipo teñen que contar con que “o bo ambiente é o 50% e os adestramentos o outro 50%” así que síntese satisfeito de ser o capitán e contribuír nas dúas metades.
Adestramento U.D. Barbadás, nos Carrís. 03/11/22
No que se refire á eliminatoria, Toño considera que gañarlle ao Lugones “xa foi un soño” . “Agora bromeamos con que despois do partido contra o Real Valladolid xa podemos retirarnos felices”, engade.
O capitán TOÑO NESPEREIRA e xogadores celebran un dos goles marcados no partido contra o Atlético Lugones, hai uns días, na Copa do Rei 2022
O equipo do Barbadás está formado por estudantes e traballadores, e “ninguén vive do fútbol, nin sequera o entrenador Agustín Ruiz”. Así que considera que, “é un luxo” ter a posibilidade que desfrutarán o vindeiro 12 de novembro, ás 16,00 horas.
O campo dos Carrís non cumplimenta tódolos requisitos da eliminatoria (nin por características do céspede nin pola capacidade de acollida de afeccionados, segundo Toño) así que xogarase no veciño campo do barrio ourensán de O Couto.
Até ese momento, os integrantes do equipo seguirán cos adestramentos tres días á semana durante hora e media cada un. E disputarán os partidos dominicais correspondentes (o vindeiro será contra o Castrelos de Vigo).
“Todos desfrutamos moito como xogadores, e no meu caso, vir entrenar a última hora da tarde despois dunha xornada laboral que comeza ás 6,00 horas, permíteme facer deporte, que é o que máis me gusta. E, nas horas que poidan quedarme libres do traballo, aínda xogo o pádel, o ping pong ou fago algún outro deporte que requira físico”, subliña Toño.
Toño Nespereira Lage, capitán do equipo de fútbol U.D. Barbadás. Campo dos Carrís 03/11/22
No equipo que xogará contra o Real Valladolid podería estar algún xogador do Barbadás B, a maiores de calqueira do primeiro equipo, e, contará co adestrador Agustín Ruíz, o segundo adestrador “Figo” (Juan Carlos Figueiredo), o preparador físico, Roberto Abad…
Toño non quere esquecer a ninguén dos que estarán diante do Real Valladolid porque cre que, polo momento “só se pensa en desfrutalo como os demáis partidos” e que será despois cando se decaten do que supuxo ese momento para o equipo. “Nin eu nin os demáis sabemos o que será vivir esa experiencia, porque ningún de nós a pasou antes”, resume Toño.
E quen queira acompañalos nesa vivencia, que apure a mercar as entradas , por se acaso!!
A asociación Agallas dá visibilidade e “papeis” a cans abandonados para buscarlles familias adoptivas
Solidariedade en Barbadás
Laura Iglesias Álvarez, de Loiro, e Karina Diéguez Aparicio, da Valenzá, son parte da directiva da Asociación Agallas, que recolle cans e cadelas na canceira de Xinzo de Limia para darlles “papeis”, visibilidade e nunha familia humana adoptiva.
A asociación naceu en 2019 con varios cans pendentes de acollida, entre eles un chamado Agallas, que pasou a selo nome do colectivo e do seu refuxio canino nunha finca do Cumial, en San Cibrao das Viñas. “Viamos que os cans máis maiores podían pasar anos na canceira sen que ninguén os adopte así que atendiámolos aparte, en principio, na residencia canina Aira Vella de Allariz, unha das fundadoras de Agallas”, lembra Laura. “Ocupámonos dos cans que son invisibles para a xente , como ocorre ás veces coas persoas de máis idade, porque necesitan coidados diferentes, ou porque están enfermos,ou porque teñen xa idade de avós”, concreta Karina.
Membros da asociación (normalmente Alberto), visitan cada semana a canceira de Xinzo de Limia, coa que teñen convenio, fotografían os animais que entraron durante a semana e, ao cabo de 10 días, publican nas súas redes sociais os que teñen máis necesidade e posibilidades de ter unha familia adoptiva humana.
Agallas encárgase de facerlle ficha veterinaria e seguimento a todos en Quironvet e Abros . Até un máximo de 10 están no seu refuxio do Cumial, os que xa precisan residencia indefinida están en Allariz (na residencia canina de Aira Vella), e para os que teñen petición de adopción fáiselles o trámite completo. “Os profesionais e colectivos locais cos que traballamos nos puxeron en contacto con outros que teñen as mesmas inquedanzas fóra de España e no ano 2021 as adopcións en Inglaterra, Alemaña, Francia, Suiza e Bélxica foron 75 en total ” detalla Karina. A esas engádense outras 49 adopcións en Galicia e 25 máis no resto de España.
Grazas a colaboracións e doazóns
“En Europa, seica hai a idea de que en España abandónanse moitos cans e cadelas, e hai moita sensibilidade de axudar a que non queden sen familias, de feito, á canceira de Xinzo, e supoñemos que nas outras será igual, chegan aínda cans perdidos sen chip identificativo; outros abandonados recollidos polos axentes do Seprona, e sobre todo, algúns maltratados”, engade Laura.
O traballo en Agallas “require atención constante” según concordan Laura e Karina, que ademáis de desenvolver os seus traballos, atender á familia e coidar dos seus propios “peludos adoptados“, procuran colaboracións, poñen en marcha uns mercadiños “con pezas de artesanía que fan varias persoas colaboradoras tanto en tea, calceta ou impresora 3D”, sinala Laura. “Todo esto sería imposible se moitas persoas non colaboraran”, reflexiona Karina. Hai familias implicadas, doazóns anónimas, aportacións de cómics, videoxogos, pezas de artesanía para a súa venda, e todo para poder sufragar os gastos da atención médica que precisan varios deles, o transporte internacional, o mantemento do refuxio do Cumial, o trámite de autorizacións para as viaxes de adopción fóra de España (disto encárganse en Garatuxa, de Lugo, etc.
Por exemplo, algúns animais disparan o gasto veterinario pois requiren tratamentos especiais ou cirurxía complexa para a que contan con Imavet, de Santiago de Compostela.
Laura adoptou, entre outros cans e cadelas, a Ona, despois de que pasara 5 anos na canceira.
“Naceu na canceira cos seus irmáns e nunca saíra dela, non sabía o que era nada fóra daquela instalación así que foi unha adopción complexa. Non se deixaba tocar nin agarimar pero defendía aos seus irmáns e, despois de pasar polo noso refuxio, e dándolle tempo, fixo banda arredor súa. Os seus irmáns tamén foron adoptados en Asturias e Ourense e hoxe, chamámoslle Santa Ona, porque acepta a calquera animal ao seu carón”, relata Laura.
Pola súa banda, Karina adoptou hai 7 anos a Hospi, a través de Proanimais de Verín. “Tiña leishmaniasis con afectación en toda a súa pel. Estivera de hospital en hospital e moito tempo nunha clínica de acollida. Adaptouse enseguida á mina familia e hoxe ten 12 anos”.
Na lista de “avós”, sempre dispostos a ser adoptados, lembran a Clío. “Tivemos que recollelo varias veces porque fuxe do refuxio para volver cara Maceda”.
Socios e socias, doantes puntuais e voluntarias
Karina destaca da labor da asociación que vai partillada entre as persoas do equipo “que é pequeno pero moi traballador”. Así, a maiores das dúas mozas de Barbadás, na xunta directiva están Alberto Rodríguez Plasencia, Alejandro Meno Fernández, Elena Gómez Pérez, Sheila González González, Montserrat Malvar Rodríguez e María del Carmen Godoy Rodríguez.
Un grupo de 34 socios e socias participan con unha cota anual de 20€ que poden pagar dunha vez ou semestralmente. Hai doazóns puntuais “cando xurde a necesidade dunha intervención cirúrxica urxente e vital, que xa ten ocorrido”, subliña Karina.
E a maiores conta cun grupiño de persoas voluntarias que axudan coas quendas no refuxio e, dende varios lugares de España, aportan “cachivaches” e complementos para vender nos mercadiños. Agora prevén instalalo no Nadal. Buscan un lugar acaído para facelo.
Se queres botar unha man dalgún xeito, mesmo dando casa a un destes cans e cadelas, ponte en contacto coa asociación. Teñen redes sociais (facebook, Instagram) e a plataforma “teaming” para recadar fondos.
A charanga BBB, única de Barbadás, foi a primeira en organizar en Galicia un festival de charangas
Emprendemento en Barbadás
Miguel Gómez Barja, Aldara Atanes Román e Alejandro López Fernández son amigos e residentes na Valenzá, aparte de compañeiros na Escola Municipal de Música de Barbadás dende a infancia… vamos que levan anos tocando xuntos, cada un seu instrumento: Miguel é o do saxofón, Aldara toca o trompa e Alejandro ten a trompeta na man.
A historia musical dos tres comezou por separado en diferentes momentos das súas vidas e acabaron por cadrar na escola musical cando tiñan entre 7 e 11 anos. Alí formouse unha “Banda cultural de Barbadás” e o profesor e clarinetista Celso Nieto animounos a preparar unhas partituras para o Entroido cos instrumentos propios das charangas: bombo, clarinete, saxofón, trompeta, trombón e percusión. “Éramos 13 e tocamos no desfile dese ano e xa para o seguinte verán Xavi Teixeira animounos a dar o seguinte paso e comezar a facer bolos”, explica Miguel.
Alejandro lembra que aquel foi o momento de buscarlle un nome á banda musical. “Pensamos en Solfamidas, pero estaba collido e rematamos co nome Charanga BBB, as B non eran nada concreto para nós aínda que cadaquén lle busca o seu sentido, e puxémosllo porque en Galicia lévanse os nomes con tres letras”, engade.
Miguel Gómez Borja, Aldara Atanes Román e Alejandro López Fernández, músicos e organizadores do Festival de Charangas da Valenzá, que leva dúas edicións. foto Rosa Veiga
Músic@s de Barbadás, e máis
Dende aquel comezo, segue Aldara, cambiaron o repertorio “típico de charanga” por temas máis variados con arranxos de Alejandro, e con ensaios organizados por Miguel e Juan Domínguez (este último xa non está no grupo).
No ano 2019 tiveron moita “actividade” con 15 ou 20 “bolos” durante o verán, “sobre todo pola provincia de Ourense”, lembra Alejandro, e incluso en Lubián (Zamora) onde tocaron o himno galego nunha misa, entre outros “temas”.
Durante o confinamento ensaiaron e pensaron en avanzar máis. “Comezamos a facer temas propios, encargar versións e mercamos algún tema a arranxistas profesionais de Valencia”, relata Miguel. “Fomos paso a paso e hoxe, a charanga xa é coñecida polo nome pero moitos veciños non saben que somos da Valenzá, e somos a única de todo Barbadás”, engade Aldara.
Entre os 12-14 integrantes, hainos tamén de Rante (S. Cibrao das Viñas), Ribadavia, Tibiás (Ourense), O Carballiño… E entre as curiosidades, a trompa de Aldara, un instrumento pouco habitual nas charangas.
O repertorio conta xa con máis de 50 temas cos que tentan adaptarse a calquera tipo de público, dende o que busca temas máis bailables (pasodobres), aos que prefiren música anos 80 (Alaska, la Pegatina, Fito y los Fitipaldis, Maniac…).
Cada un deles ten os seus favoritos, así Miguel lembra “Mari Carmen” porque é moi animada ou “La mujer del pelotero” de Merenglass, mentres que Aldara sinala “Technomanía” porque ten “uns arranxos moi completos”, e Alejandro destaca “Mentirosa” de Ráfaga, tema arranxado por Miguel e no que Alejandro “sempre triunfa” porque é o solista da trompeta.
Miguel Gómez Borja, Aldara Atanes Román e Alejandro López Fernández, músicos e organizadores do Festival de Charangas da Valenzá, que leva dúas edicións. foto Rosa Veiga
Festival para ampliar horizontes
Miguel rememora o momento en que acordaron dar pulo e organizar o primeiro festival de charangas da Valenzá en 2021, e de Galiza naquel momento. “Queríamos tocar máis e traer máis música e tras atopar a fórmula administrativa a través da Asociación Ritmos Musicais de Barbadás, fixemos un primeiro programa con 4 charangas no primeiro ano (2021), e de 6, de toda a provincia de Ourense, para este segundo que foi en dous días de setembro de 2022”.
O da Valenzá, foi o primeiro festival de charangas convocado en Galicia, onde comeza a haber concursos e outro tipo de encontros, como a primeira edición de 2022 do concurso de Salceda de Caselas, onde estivo a BBB , ou o festival de Cora (A Estrada) tamén estreado neste 2022.
Durante o resto do ano, eles tres e varios músicos máis da charanga BBB, son estudantes e forman parte de outras charangas con actividade semiprofesional (entre elas con “Fuego”).
A charanga BBB tivo actuacións durante o verán e algúns “bolos” de outono, como o de fai uns días na ruta das bodegas de Punxeiros. Tamén comezan a verse preparados para ir ó festival-concurso nacional de charangas que leva 8 edicións en Burgos. “Temos gañas de participar” sinala Miguel.
A III edición do Festival de Charangas da Valenzá será para 2023 e xa está plantexada dende o concello, segundo os músicos organizadores. Queda menos dun ano.
Miguel Gómez Borja e Alejandro López Fernández, músicos e organizadores do Festival de Charangas da Valenzá, na rotonda da Familia (A Valenzá).Miguel Gómez Borja, Aldara Atanes Román e Alejandro López Fernández, músicos e organizadores do Festival de Charangas da Valenzá, nas rúas de A Valenzá.
Alba Calpurnia Gil Blanco ilustra e fai arte dende A Valenzá, a cabalo entre Ourense, Barbadás e Toén
Emprendemento en Barbadás
Alba Calpurnia Gil Blanco vive na Valenzá, e arredor seu abrollan historias, lendas contadase documentadas en Barbadás, en Ourense, en Toén…
Comezamos por debullalas: seu pai escolleu Calpurnia para que fora seu segundo nome pola primeira cidadá que se coñece de orixe galaico con nome romano. O nome de “Calpurnia Abana Aevoso” quedou como mostra da ofrenda que esa muller fixo ás ninfas das augas termais de Ourense, suponse que en troques de sanación. Esa ofrenda é un “ara” atopada co nome da muller preto das Burgas.
Seu pai, Antón Gil Seijo, vive agora no concello de Toén, onde segue a súa afección a temas históricos e onde atopou os petroglifos da Portela de Lameiras. Ademais é co-fundador da Asociación Amigos do Patrimonio de Toén que con veciños e colectivos culturais de Barbadás da pulo á publicación “Terras de Louredo” que sairá á luz en breve, esperemos. Alba ten o encargo de ilustrar as lendas dese territorio histórico para a publicación.
O seu segundo nome, Calpurnia, é o que utiliza como identidade “artística” dende que estudou Belas Artes en Pontevedra. Rematou estudos universitarios cun proxecto de fotografías de literatos, no Pazo da Cultura de Pontevedra, e dende alí marchou a Australia.
“Fun para facelo posgrao de Deseño de Marketing e mellorar o inglés. Volvín á Valenzá pensando xa en marchar de novo, pero pilloume a pandemia e reorganicei prioridades”, explica.
Alba Calpurnia Gil . (A Valenzá, Barbadás) outubro 2022. Foto Rosa Veiga
Quere traballar en Kalandraka
Agora estuda na Escola de Arte e Deseño “Antón Faílde” (esa que leva o nome do escultor de Godexás, “barrio” de San Lourenzo de Piñor), pois pareceulle que ese era o mellor xeito de xuntar todo o que máis lle gusta: o mundo editorial con plástica e arte.
Xa ilustrou algún texto, editou carteis entre outros encargos, e di ter poucas “esperanzas laborais” no eido editorial , así que pensa en ter traballo de empresas que precisen cartelería ou todo aquilo que lle permita mesturar ilustración e deseño.
“Encantaríame traballar na editorial pontevedresa Kalandraka polo menos para facer as prácticas, porque o que fan non son libros de lectura, senón libros cun estilo propio, moi seu”, detalla.
E mentres ese momento vai chegando, ilustra tendo como fondo películas como “Little miss Sunshine” que xa viu 20 veces e lle facilita inspiración, ao que tamén axuda a tendencia repousada herdada da súa nai, segundo conta Alba.
Algunha das súas obras pode verse nas redes sociais: “Hai un ano comecei a crear arredor das deformacións do corpo, e fíxenme fotos a min mesma estirándome a pel para editalas despois” , relata cunha desas láminas azuis na man.
“Agora estou cun xogo de cartas baseado no “xogo da escoba” con baralla propia na que non haxa que descartar cartas como ocorre na baralla clásica de Fournier.“
Alba Calpurnia Gil . (A Valenzá, Barbadás) outubro 2022. Foto Rosa Veiga
Alba Calpurnia Gil. (A Valenzá, Barbadás) outubro 2022. Foto Rosa Veiga
Da acuarela ao dixital
Alba asegura que nunca deixou de debuxar, tras comezar a facelo no colexio, “a pesares de que as clases dábanseme mal e aínda que agora melloro, non teño unha evolución sempre a mellor, estáncome ás veces”, confesa.
“Antes traballaba moitísimo con acuarela”, suliña, pero agora prefire facer bosquexos nun caderno e logo dixitalízaos para rematar o traballo.
Neste eido, tamén ten como referentes a compañeir@s ilustradores como a ourensá Ángela Álvarez Paula e outros galegos.
Entre os seus “soños laborais” tamén está a editorial “Astrágalo Studio” e, a súa utopía persoal, é “vivir cos meus dous gatos e co meu mozo nun bosque nun mundo sen guerra nuclear nin cambio climático”.
Que os teus soños se cumpran, Alba Calpurnia.
Alba Calpurnia Gil no parque dos Carrís (A Valenzá, Barbadás) outubro 2022. Foto Rosa Veiga
O artista das Lamas, Santiago Bonay, segue indagando nas tradicións co libro “O Barallete” arredor dos afiadores
Emprendemento en Barbadás
Santiago Bonay é das Lamas e dende alí emprendeu hai anos varias “aventuras” artísticas arredor de elementos tradicionais, como o evento de “arte efémero”: instalaba polas mañás obras nas rúas da Valenzá e recollíaas pola noite. “Aqueles traballos eran obras sobre pezas de fiestras vellas, trabes de casas e outros elementos de uso habitual para os nosos avós e devanceiros, e eu re-utilizábaos de xeito artístico e, co resultado, fixen esa `performance´ diaria, hai case dez anos”, relata.
Nunha conversa con el, sae información abundante e variada da cultura, patrimonio e historia das aldeas de Barbadás, e datos do seu propio traballo que agora é o de técnico de Turismo do concello de Nogueira de Ramuín.
O seu interese e curiosidade polo espazo no que vivimos centra toda a conversa, o mesmo interese que o levou a protagonizar un vídeo que se fixo “viral” cando levabamos dous meses de confinamento pola pandemia.
Santiago Bonay, nas Lamas, coa súa publicación “Percorrendo Barbadás” en boceto manual, e coa camiseta que el mesmo deseñou co nome da aldea. 05/09/22 Foto Rosa Veiga
Todo ”O Barallete” dos afiadores coñecido
Pouco despois dese cantar persoal a Galicia, Santiago repetiu como divulgador desenfadado e agora poético nun vídeo centrado na Ribeira Sacra, publicado pola asociación “Trinta Portelos” no mes de xuño, e no mesmo verán aínda creou un vídeo máis, o adicado aos atractivos de Nogueira de Ramuín.
Esa mesma comarca, a Ribeira Sacra, foi escenario, do libro “O Barallete” editado polo concello no que traballa en 2018, coas palabras desa lingua dos oficios ambulantes publicadas antes por outros autores ás que engadiu un lote delas recuperado por el mesmo. Tamén inclúe unha portada e ilustracións interiores do debuxante David Rodrígues Lorenzo .
O uso do barallete está documentado entre os viveleiros (compradores de ouro e prata), barquilleiros, afiadores, paraugueiros…
O artista das Lamas coñecía o “barallete dos xingros” (o barallete dos músicos), por algúns familiares seus que son músicos “ e que seguen a traballar, polo que manteñen algo desa fala”. O caso dos afiadores é diferente, e Santiago recolleu algo máis de 1600 palabras simples, compostas, narracións e poemas usados polos ambulantes entre os séculos XIX e XX, hoxe en desuso. “Pódese utilizar como unha guía” e coas traducións ao castelán, ao éuscaro e catalán, linguas das que se collían algúns sufixos ou partes, como no caso de “louren de gaurra” que se traduce do barallete ao galego como “sol da noite” e inclúe a palabra “gau” que é noite en éuscaro, segundo detalla Santiago.
Santiago Bonay, nas Lamas, coa camiseta que el mesmo deseñou co nome da aldea, sentado diante da Casa dos Leis. 05/09/22 Foto Rosa Veiga
“Pareceume que se precisaba un libro para o gran público, que recollese tódolos vocábulos que estaban espallados en varias publicación e falando con Dositeo Pato, viveleiro e retratista en Loña do Monte, e con xente maior, fun descubrindo as primeiras, e atopei até 30 máis que non estaban noutros libros”, engade.
Na obra de Santiago están palabras e expresión recollidas polo filólogo Jorge Rodríguez Gómez na súa tese doutoral “Falas Secretas”; por Alfonso Rodríguez Castelao en Estados Unidos e Bos Aires nun libro que nunca se publicou; polo antropólogo Xosé Ramón Fernández Ouxea “Ben-Cho-Sey” en Santa Marta de Moreiras e, polo estudoso Antón Fidalgo Santamariña sobre os afiadores de toda Europa.
Tamén están as palabras que o escritor de Nogueira de Ramuín, Xosé Fernández Ferreiro, recolleu na súa novela “A saga dun afiador”.
A publicación do libro contou tamén co apoio das `performances´ do propio Santiago, que escenificou, en varios colexios, a vida e a lingua asociados a estes oficios, hoxe perdidos ou case.
Santiago Bonay, nas Lamas 05/09/22 Foto Rosa Veiga
“Percorrendo Barbadás” en bosquexo
No seu percorrido vital sempre ligado á memoria, patrimonio e historia, Santiago foi quen de facer no 1996, cando vivía nas Lamas, o bosquexo montado sobre cartón, do que quería ser publicación chamada “Percorrendo Barbadás” . El fixo as fotos, os textos e a “maquetación” a man, dunha publicación periódica.
O exemplar que chegou case a completar nese bosquexo “caseiro” contén datos básicos de cada unha das aldeas e, a maiores, información de interese arredor das casas brasonadas como a dos Leis, nas Lamas. Tamén adicou artigos aos camiños e sendas, as festas e tradicións como o magosto, os maios e o entroido.
A súa historia favorita, entre as que indagou, é a do “capitán Punxín”, arredor do persoeiro “Tomé Rodríguez Punxin”, histórico e vencellado coa Valenzá vella e coa parroquia de San Bernabé onde hai unha capela construída polo seu mandato e doazón económica. “O escudo familiar de este persoeiro é hoxe o escudo do concello de Barbadás e quixen saber todo o que podía del, así que acabei por contactar coa estudante de Historia en Ourense, María del Carmen Encinas Diéguez, autora dun traballo de licenciatura que non chegou a rematar nin publicar”, segundo lembra Santiago e confirmou o profesor Ladislao Castro, que titorizou a Carmen naquel momento.
Santiago conserva o traballo que lle cedeu Carmen para que o utilizase na súa revista (que non pasou de proxecto), e recolleu algún dos datos no seu boceto.
E co permiso seu e a autorización do profesor que a titorizou, adicaremos algunha publicación a ese traballo e ó capital Punxín e os bocetos que Santiago fixo baixo o título “Percorrendo Barbadás”.
Acordo a tres partes, hoxe ampliado, valeu para acoller 40 persoas, fuxidas de Ucraína, en Sobrado do Bispo
O noso concello fíxose cargo das reformas precisas na contorna e nas instalacións de acollida, o Pazo de Mitra en Sobrado do Bispo
Un acordo entre Cruz Vermella, concello de Barbadás e a congregación relixiosa “Esclavas de la Santa Eucaristía” , fixo posible a instalación no antigo Pazo da Mitra (Sobrado do Bispo) dun grupo de arredor de 40 persoas procedentes de Ucraína dende o mes de xullo, o que supuxo a primeira “acollida de emerxencia” para a ONG en Ourense.
Coordinadora provincial da Cruz Vermella na provincia de Ourense, Marisa Visitación López Casero (der.), e a responsable de Comunicación Ángela Ramallo (esq.) no exterior do vello Pazo da Mitra en Sobrado do Bispo. 22/08/22, Foto Rosa Veiga
A coordinadora provincial de Cruz Vermella en Ourense, María Visitación López Casero (“Marisa”) e a responsable de Comunicación, Ángeles Ramallo, explicáronnos o reto que supuso esta actuación, resultado dun traballo “moi organizado tendo en conta que estamos na periferia e, polo tanto, non fomos os primeiros en actuar na crise de refuxiados xurdida polo conflito ruso”, sinala Marisa.
En toda Galicia, Cruz Vermella interveu na acollida de máis de 750 persoas “con apoio a todas as entidades que o pediron en Maceda, Baños de Molgas, nas instalacións do Seminario de Ourense, con Adif…”, lembra Marisa.
Segundo datos de agosto, máis de 7 millóns de ucraínos fuxiron do seu país dende o inicio da guerra ruso-ucraína, e deles, segundo Marisa, preto de mil foron chegando a Galicia dende abril. No caso de Ourense, os primeiros foron instalados en hoteis como o do Cumial, de onde foron trasladados a outros lugares como Baños de Molgas.
Coordinadora provincial da Cruz Vermella na provincia de Ourense, Marisa Visitación López Casero, e responsable de Comunicación Ángela Ramallo, no comedor actual dentro do vello Pazo da Mitra en Sobrado do Bispo. 22/08/22, Foto Rosa Veiga
Cooperación para acollida de emerxencia
Ángeles lembra que o Concello de Barbadás ofreceu a súa colaboración despois de falar coa congregación relixiosa, para dispoñer do seu edificio en Sobrado do Bispo, que antes fora colexio e internado, no histórico Pazo da Mitra. “Entrevistámonos coas partes implicadas e vimos unha oportunidade que se fixo realidade tralas pertinentes consultas cos responsables da Cruz Vermella e do Ministerio de Inclusión, Seguridade Social e Migracións”, relata Marisa. “Nós asumimos a xestión, a congregación puxo as instalacións e o concello fíxose cargo das reformas precisas na contorna e nas instalación. Cando houbo unha redistribución dos refuxiados acollidos no albergue de Barcelona, puidemos asumir por primeira vez esta actuación de acollida de emerxencia” detalla a coordinadora.
Así, o 12 de xullo chegaron a Sobrado do Bispo unhas 40 persoas entre mulleres adultas, mozos e mozas e uns 16 nenos e nenas, aparte de algún home adulto.
No proceso que seguiu, na fase de instalación dos recén chegados e coñecemento da súa contorna, Cruz Vermella foi entrevistando a cada familia para coñecer as súas expectativas e para explicarlles os seus dereitos e opcións. “A metade deles tiñan familia ou coñecidos xa por Galicia así que, o seu destino final podería estar noutro lugar”, engade Marisa.
Para os que deciden quedar, hai apoio para escolarizar a nenos e nenas, o posible asentamento a través do empadroamento, asistencia sanitaria (algunhas familias traen documentación sanitaria, outras non).
Nesta fase de acollida de emerxencia, os refuxiados contan cun equipo profesional integrado por unha persoa educadora social, unha traballadora social, gobernanta, integradora social e 4 subalternas.
Se hai familias que deciden deixar prazas libres, estas son para outras persoas acollidas, como xa sucedeu a finais de agosto, procedentes tamén de Barcelona.
Zona infantil no vello Pazo da Mitra en Sobrado do Bispo, hoxe propiedade da Congregación relixiosa Esclavas da Santa Eucaristía. 22/08/22, Foto Rosa Veiga
Despois acollida temporal
Na seguinte fase, as persoas refuxiadas con opcións laborais contarán con apoio para comezar a traballar “coa idea de que poidan sentirse útiles e integrarse. Nótase que teñen gañas polo interese en aprender castelán nas clases coas que contan dende o principio”, engade Marisa.
Os máis rápidos foron os nenos e nenas, que durante este verán cheo de ondas de calor, descubriron as piscinas nas súas exploracións e foron a elas con frecuencia.
Ángeles tenta resumir o estado persoal dos que forman parte deste grupo de refuxiados lembrando o que contan as mulleres que están nel: “elas veñen para protexer aos seus fillos, senón quedarían alá, con irmáns, pais e maridos para defender o seu, así que viven en continua tensión pendentes do que teñen aquí, e do que pasa alá”.
De esq. a der. Irene Ferreira, Olga Fernández, Marisa Casero, Saúl Cid y Elena Pérez, Traballadores de Cruz Vermella no antigo Pazo da Mitra de Sobrado do Bispo, hoxe propiedade da Congregación Relixiosa Esclavas de la Santa Eucaristía. Supervisan e atenden o colectivo ucraíno no proceso de acollida de emerxencia. 22/08/22. Foto Rosa Veiga
Colexios e veciños apoian, agora compren empresarios
Nunca antes se fixera estoutra “acollida de emerxencia” pero os organismos que habitualmente se encargaban , víronse rebordados nesta ocasión.
Tanto na fase inicial de acollida de emerxencia como na seguinte de acollida temporal (na que Cruz Vermella de Ourense traballa dende 2016), o proceso precisa de todo tipo de apoio e colaboración. “Cando chegan, algunhas persoas non traen nada ou case que nada, e sempre compre o máis básico como roupa, zapatos, aínda que eles non reclaman nada. Pola contra, o seu talante é de agradecemento”, índica Marisa.
Este tipo de procesos, destaca, son “unha oportunidade para aprender por todas as partes implicadas, porque a diversidade é riqueza, e o ideal é que poidan integrarse neste entorno privilexiado aínda que conseguir traballo por aquí preto, no rural ou non, poida parecer complicado Algo que coa colaboración de empresarios, veciños… podería lograrse”.
Nese sentido, a coordinadora provincial da ONG lembra que xa hai voluntarios, e os colexios de Barbadás traballaron e aportaron todo o preciso para que 11 nenos e nenas en idade escolar puideran recuperar os seus estudos hai un mes.
“Agora compre o apoio das empresarias e empresarios locais, porque o mellor sería que as persoas adultas atopen traballo nesta mesma contorna, e teñen moito interese e preparación para formar parte do tecido laboral, sen problema”, engade Marisa.
O antigo “Couto de Louredo” terá unha revista para divulgar investigacións feitas no seu territorio actual de Barbadás e Toén
Emprendemento en Barbadás
David Sabucedo Cardero, Carlos Arias Conde e Marcos Rodríguez Alonso fálannos do proxecto “Terras de Louredo” que inclúe unha revista case rematada e que sairá á rúa nunhas semanas, coa participación de veciñas e veciños dos concellos de Barbadás e Toén, e algúns de máis aló, de Ferreira de Pantón, ou de máis acó, como de Ourense.
Ademais de textos de David (veciño de Moreiras, Toén), Carlos (veciño de Sobrado do Bispo) e Marcos (veciño de Santa Uxía en Barbadás), está prevista a publicación dos que elabore Xavier Álvarez Iglesias (profesor de música e director do coro universitario), a ilustradora Alba Gil… e calquera outra persoa interesada en facelo, pois o grupo de traballo está “aberto á participación de persoas curiosas e amantes do noso patrimonio, en concreto deste territorio, pero vivan onde vivan”, indica Carlos.
El mesmo está na directiva da asociación de Sobrado do Bispo “Porta da Cadea” que xa no seu nome dá a coñecer ese edificio histórico da aldea, aínda en pé hoxe pero de uso privado, que foi cárcere.
Carlos é de Cartelle, ten familia en Bentraces e Sobrado do Bispo e adica tempo a investigar e buscar historias da súa contorna porque cando chegou a Sobrado “ninguén parecía estar preocupado nin ocupado en saber de onde ven a aldea, o seu pasado” , así que deu pulo, xunto con Paula Rodríguez Araújo, á creación da asociación cultural.
A asociación fai continuamente colleita de fotografías entre veciñas e veciños de Sobrado, para escanealas, reproducilas e amosalas en exposicións periódicas nas que @s protagonistas axudan a poñer nome, data e lugar as imaxes. Tamén conta cun libro arredor dos alcumes da aldea reunidos por Carlos entre a veciñanza… e seguen con proxectos.
Na nova revista “Terras de Louredo”, Carlos terá un artigo arredor da parroquia de Santa María, baseado no estudo que fixo dela o etnógrafo Ben-Cho-Sey.
PARTE DO EQUIPO DA FUTURA PUBLICACIÓN “TERRAS DE LOUREDO”. David Sabucedo, Marcos Rodríguez e Carlos Arias, polo bosque de Louredo, preto de Santa Uxía. 02/09/22 Foto Rosa Veiga
Tamén participación individual
Pola súa banda, Marcos ten familia en Santa Uxía, e alí pasa os veráns, na casa dos avós. Segundo di, sempre tivo interese polo Patrimonio e Historia da súa contorna. “Na pandemia os veciños faláronme de Louredo e unha veciña faloume das bodegas de San Vicenzo que atopou un día que saíu polo monte, e alá fun eu tamén”.
Marcos comezou a saír polos camiños de Louredo dende Santa Uxía e a indagar. “Cando descubrín que alí houbera un castelo e que hai un castro, púxenme tolo”, detalla. Comezou a “mergullar na internet” e xa non parou. Visitou e consultou documentación no Arquivo Histórico Provincial, no Museo Arqueolóxico e nas bibliotecas.
No arrinque da revista “Terras de Louredo”, Marcos será o autor do deseño e maquetación e dun video promocional que se deu a coñecer xa nas redes sociais, como adianto do proxecto. Non descarta que nalgún número da revista poida publicar algún artigo.
PARTE DO EQUIPO DA FUTURA PUBLICACIÓN “TERRAS DE LOUREDO”. David Sabucedo, Marcos Rodríguez e Carlos Arias, polo bosque de Louredo, preto de Santa Uxía. 02/09/22 Foto Rosa Veiga
E a asociación “Amigos do Patrimonio de Toén”
Pola súa banda, David é historiador e preside a asociación cultural “Amigos do Patrimonio de Toén” da que xurdiu a idea da publicación conxunta “Terras de Louredo”.
O colectivo de Toén creouse, segundo explicou, tras un lume que afectou a montes de Moreiras (Toén) e Sobrado do Bispo (Barbadás) en agosto de 2020.
“Quedou á vista unha mámoa da que xa sabíamos pola toponimia pero non estaba visible, e despois do lume mobilizámonos para protexela, urxir a súa catalogación e comezar a difusión dese Patrimonio, así que esa emerxencia nos deunos pulo para asociarnos” , detalla.
Antón Gil, David e unha ducia de persoas acordaron constituírse como asociación. Dende hai un ano, ten web e facebook e os socios comezaron a idear un “boletín ou publicación periódica con artigos de colaboradores”. Hoxe ten arredor de 45 socios e David xa conta tamén ca cooperación do xenealoxista de Puga (Toén), Juan Cruz.
“Primeiro pensamos en difundir e divulgar na internet historia local, arqueoloxía, antropoloxía, entrevistas, lendas… de Toén e Barbadás, pero cremos que o papel segue a marcar diferencia, permanece no tempo e parécenos moi acaído para lectores de tódalas idades, así que pensamos en pasquíns para partillar con buzoneo e algún outro formato; finalmente esperamos poder financiar o formato de revista deseñado por Marcos”, engade David.
De que vai o número 1 da revista?
A primeira revista que se publique contará cun editorial de David, o artigo de Carlos Arias arredor da parroquia de Sobrado do Bispo e, en polo menos, unha entrevista a Castor Seara, veciño de Trelle de 94 anos que traballou na pista de acceso á Croa de Trelle (a parte máis alta do castro).
Castor é a persoa que atopou o machado de bronce e a placa metálica hoxe desaparecida, que foron indicios da existencia do castro. Varias fontes (autores e documentos anteriores que falaron de ese tema) falaban desas pezas “pero grazas a Castor puidemos confirmar a súa existencia”, agrega David.
PARTE DO EQUIPO DA FUTURA PUBLICACIÓN “TERRAS DE LOUREDO”. David Sabucedo, Marcos Rodríguez e Carlos Arias, polo bosque de Louredo, preto de Santa Uxía. 02/09/22 Foto Rosa Veiga
Alguén interesado no Patrimonio por aquí?
O nome da revista é “Terras de Louredo”, entre outros nomes propostos, porque se desenvolverá nun territorio que une, é o común entre Toén e Barbadás.
“Esperamos ampliar as colaboracións con persoas ou colectivos de Cartelle e con todas aquelas e aqueles que queiran engadirse porque temos un pasado común”, engade David, en nome de todos os que agora están turrando do proxecto.
“Cantas máis persoas sexamos mellor, e haberá sitio na revista para tódalas colaboracións”, engade Marcos.
Nas ligazóns que están neste texto están varias que permiten contactar con estes activistas culturais que teñen como obxectivo documentar e dalo a coñecer Patrimonio común “porque só amamos aquelo que coñecemos”, frase atribuída ao oceanógrafo e investigador Jacques Cousteau e aplicado por investigadores e divulgadores culturais a calquera eido da curiosidade e do Patrimonio.
PARTE DO EQUIPO DA FUTURA PUBLICACIÓN “TERRAS DE LOUREDO”, David Sabucedo, Marcos Rodríguez e Carlos Arias, polo bosque de Louredo, preto de Santa Uxía. 02/09/22 Foto Rosa Veiga
A veciña de Barbadás que foi vicepresidenta do Parlamento de Galicia é Tareixa Paz e vive nas Lamas
Emprendemento en Barbadás
Esta historia comezou no activismo do século XX e despois trocou a traxectoria na política institucional até 2016…que parece que foi onte…
Tareixa Paz foi a primeira muller de Barbadás concelleira, con 28 anos, no 1995, e non houbo outra edil até 2003. Tamén ocupou o cargo de Vicepresidenta do Parlamento de Galicia, na lexislatura que comezou no 2005, na que a presidenta era Dolores Villariño, ámbalas dúas mulleres da provincia de Ourense.
Xusto antes ca ela, foino a tamén ourensá Inmaculada Rodríguez Cuervo e despois houbo algunha outra muller na presidencia e vicepresidencias parlamentarias, até chegar á paridade actual.
Por ser concelleira en Barbadás chegou “a ter a proxección e visibilidade na comarca de Ourense que facilitou que entrara en 1999 na Deputación, onde xa había outras dúas mulleres deputadas provinciais (Marina Cuquejo e Elisa Nogueira) e alí, como nas outras institucións, sempre me sentín a gusto e ben tratada, así que a miña promoción política non foi mérito meu, senón moito da contorna social que se vivía daquela e da colaboración de moitas compañeiras e compañeiros”, lembra.
Relata que nos anos 90, había “moi poucas mulleres con protagonismo en política, máis aló das que estaban en corporacións municipais que non adoitaban ter presenza e protagonismo ningún”, engade Tareixa que tamén resalta a “sorpresa” que foi para ela, ir de vicepresidenta do Parlamento, cando se estreaba tamén como parlamentaria autonómica.
“Tiven vertixe naquel momento, pero os retos non me asustan e tampouco me bota cara atrás aprender e traballar, así que aceptei a proposta tamén pola satisfacción que supuña facer Historia, no persoal e no colectivo”.
No mesmo ano deixou o seu cargo de concelleira en Barbadás e chorou cando o fixo: “aquela etapa de 10 anos no concello de Barbadás non a cambiaría por nada”, lembra.
Tareixa Paz, no Amieiral (parque dos Carrís), onde aprendeu a nadar no río Barbadás 26/08/22. Foto Rosa Veiga
Activismo nas Lamas
Para contar como chegou a ser vicepresidenta do Parlamento, Tareixa alude ó movemento social xurdido nas Lamas en 1993, no momento en que se soubo que o trazado da autovías das Rías Baixas (A-52) fora afastado do previsto inicialmente, para “favorecer os intereses da familia de Luís Taboada, propietaria de 40.000 m2 dende a actual urbanización da Solaina (na Valenzá) até As Lamas”, detalla Tareixa.
Con ese desvío, o trazado aprobado no Ministerio “non tocaba as terras de Taboada (familia dun exgobernador provincial) e metíase polo medio e medio da aldea das Lamas, e facía desaparecer a metade dela”, engade. “Un pequeno grupo de veciños puxémonos en pé de guerra. O tema fixo que se implicasen veciños e veciñas emigrados en Vigo e outras cidades. Mobilizámonos, fixemos visible esa inxustiza e unha comisión de 4 persoas fomos á sede do ministerio en Madrid, sen aviso previo, á espera de que alguén nos recibira”, relata.
Lembra daquela “aventura” que a reclamación veciñal diante no ministerio “foi tan razoable” que lograron, non recuperar o trazado inicial, pero si “salvar a aldea e parte das propiedades da familia Taboada”.
E así resume Tareixa o que foi a “chispa” que prendeu nela e en “Eli” para dalo paso cara a política pública. Para Tareixa “foi un choque descubrir que as estruturas caciquís do franquismo estaban en 1993 tan vivas, e a lección foi que, por moi pequeno que sexas se te organizas pódense lograr obxectivos colectivos e defender o que de xeito individual sería moi difícil”.
Nesa explicación do seu paso cara a política, apunta como importante gozar de certa liberdade: “Aprendín daquela que para ser activista social nunha provincia tan controlada como a de Ourense, tes que ser rico ou funcionario, para así estar libre de extorsión co teu sustento económico, e eu xa era funcionaria daquela”, engade.
Tareixa Paz, primeira muller vicepresidenta do Parlamento Galego, diante do cruceiro das Lamas 26/08/22. Foto Rosa Veiga
Aplicouse “auto rexeneración democrática”
No seu cargo de deputada autonómica “rasa” estivo até 2016 e o seu traballo centrábase en incendios. “Paseino moi ben tanto no Goberno como na oposición porque gusto do ‘zafarrancho’ de combate político, e daquela vivíamos nel”. En comparación con aqueles anos, Tareixa opina que hoxe “valórase moi pouco o traballo na oposición, hai pouca cultura de consenso e de escoitar, a pesares de que en Europa é o contrario, e mesmo en Suíza é obrigado acordar Goberno multicor”, sinala lembrando que parte da súa infancia pasouna no país helvético.
En 2016 decidiu aplicarse “auto rexeneración democrática” e dar “paso a outros” porque cando se leva “máis de 10 anos facendo o mesmo, ou es moi creativa, ou tes moita moita ilusión ou comezas a repetirte e iso non aporta nada”, reflexiona.
En agosto de 2016 cesou un venres como deputada autonómica e ao luns seguinte retomou o seu traballo no Servizo de Notificacións do Xulgado de Ourense e, segundo di, en principio non pensa en volver a política pública e activa.
Tamén colaborou, colabora e asesora en proxectos no eido da igualdade, no que opina que “as mulleres non avanzamos tanto como parece e queda moito por facer”.
-Para as fotografías escolleu lugares vencellados coa súa aldea ou coa súa nenez en Barbadás.-
O veciño da Valenzá Víctor Rodríguez foi pioneiro en Galicia como xogador e agora empresario do “pitch and putt”
Emprendemento en Barbadás
A medio camiño entre A Valenzá e a cidade de Ourense, Víctor atopou 20.000 m2 no Fonsillón e alí abriu en xaneiro de 2019“Pitch&Putt Ourense”, despois de acondicionar 18 buratos nos que poder xogar en circuíto durante máis de unha hora, con bola e paus pequenos de golf.
Víctor Rodríguez Casar e a súa familia viviran antes en Sobrado do Bispo, e decidiron trasladarse a unha nova residencia na Valenzá “polos nenos”, e alí madurou a idea de emprender nun deporte que el descubrira e xogara dende os anos 90.
“Un mozo de Vilamarín foi o primeiro que preparou en Galicia un campo para este xogo irlandés, na súa volta despois de vivir en Cataluña, onde este deporte é o quinto en número de licencias”, detalla cando se lle pregunta por un deporte aínda descoñecido pero xa moi practicado en Galicia.
Nese campo Víctor xogou e gañou premios, e decidiuse a probar sorte como emprendedor. Abriu o seu primeiro campo no concello de San Amaro, en 2005, e despois tentou en Vigo, Santiago de Compostela, Boiro…
Víctor Rodríguez, na instalación de Pitch&Put Ourense, no Fonsillón. Foto Rosa Veiga
Deporte asequible e interxeracional
“É un deporte para xogadores de perfil máis ben urbano, inspirado no golf; xurdiu en Irlanda nos anos 50 para facer fronte a crise do petróleo, xogando en campos máis pequenos e próximos ás cidades, para aforrar desprazamentos”, narra Víctor.
Para o desenvolvemento e promoción deste novo deporte, o golf é un atranco “porque ten certa mala prensa”, engade. Así que comeza a defensa do “pitch and putt” e resalta que é para todas as idades e capacidades físicas. “É totalmente apto para xogadores dende os 7 anos até máis de 80, que poden pasar aquí unhas horas cun xogo non moi esixente no aspecto físico, pero si con traballo mental, e xa cando rematan, poden tomar algo e conversar, e dá gusto escoitar o intercambio de ideas e estratexias que se fai entre as diferentes idades”, engade.
Por riba, non resulta tan custoso “como se pensa normalmente” pois o equipo básico tense por 50 €. Consiste en tres paus, os que se usan no golf para as distancias máis curtas, e unha bolsa. “Cada día hai persoas que veñen xogar e se están nas primeiras veces, prestámosllo nós”.
Tamén é un deporte no que se encontran cómodas persoas que practicaron outros deportes máis físicos, como o propio Víctor que foi xogador de rugby en Lugo, Lalín e Ourense. “Este require menos esforzo físico e mantente na competición”, sinala.
No día deste encontro con Víctor para falar do intraducible “pitch and putt” no Fonsillón, quedamos a última hora do serán e máis de 20 persoas, en grupos de 3, 4 ou 5, xogaban en diferentes buratos, uns baixo o sol e outros na sombra de castiñeiros e piñeiros que viven hai anos nese campo.
Víctor Rodríguez, na instalación de Pitch&Put Ourense, no Fonsillón. Foto Rosa Veiga
Algúns clubs e asociación están na Federación Nacional de Golf pero as galegas, catalás, vascas e andorranas, pertencen á Federación Internacional e á Europea de Asociaciones de Pitch and Putt xunto coa francesa, holandesa, irlandesa, etc. Así que os equipos poden competir en calquera deses países.
Concretamente, na primeira fin de semana de xullo, o campo do Fonsillón acolleu un torneo de seleccións e a galega saíu gañadora. Galicia con 500 licencias para practicantes deste deporte e a metade son de persoas que xogan en Ourense, no Fonsillón ou nos campos de Puzo do Lago (Maside) ou no Pazo de Touza (San Amaro). “A afición es Ourense é moito maior que no resto de Galicia porque os primeiros campos estiveron nesta provincia” aclara Víctor.
Lamenta o pouco apoio institucional para as instalacións e para o propio deporte, que podería contar cunha escola propia na que poderían practicarse tamén outros dous deportes asociados en auxe que son o “footgolf” e o “disc golf” que xa se poden practicar no Fonsillón.
Este é un dos proxectos de Víctor, pero “precisa apoio”, engade, e considera que non tería que ser tan complicado, e máis coas instalacións na raia entre dous concellos veciños.
A exposición “Primeira Chis-pa” amosa os traballos artísticos dos doentes de Piñor no taller “Arte Espida” da psicóloga Marta García
Emprendemento en Barbadás
Sete doentes do Hospital psiquiátrico de Piñor, en Barbadás, amosan o seu xeito de estar no mundo en diferentes soportes expostos no café Ollo Ledo de Ourense, tras experimentar formas de expresión artística dende o mes de maio, no taller “Arte Espida”, parte dun proxecto global arredor da arte na contorna clínica.
Doentes de Piñor no taller “Arte Espida” no hospital psiquiátrico, rematando detalles para a exposición “Primeira Chis-pa” inaugurada despois no café Ollo Ledo. xullo 2022. Foto Rosa Veiga
O taller está supervisado pola psicóloga e historiadora de arte, Marta García, co pulo do equipo psiquiátrico deste servizo sanitario público e sete dos seus participantes aceptaron a proposta de amosar os seus “traballossingulares, de gran forza plástica e diversos, como o grupo de persoas que os fixo”, detalla Marta.
Ana E. Parro, “Deivid”, Rita Sory, Ana, Antía, Vero, Rosalinda e a propia Marta prepararon a exposición e penduraron a súa obra hai uns días. Parte deles inaugurárona “por todo o alto”, con lectura de textos e poemas arredor da súa situación persoal e da do colectivo de doentes mentais.
A apertura contou coa asistencia de gran número de persoas a pesares da onda de calor dos primeiros días de agosto. Estará no Ollo Ledo até o 31 de agosto, en principio, pero poderían ampliarse os días para visitala.
O taller artístico no que naceu a exposición está na primeira planta do hospital psiquiátrico, no espazo que antes era a recepción, e alí cada martes e xoves “calquera persoa que pasase por algún servizo público de Saúde Mental pode asistir e participar, como fan neste momento varias persoas que estiveron na área de agudos do hospital de Ourense e algunhas residentes do psiquiátrico de Barbadás”, explica Marta.
Entrada e saída do taller son libres e, de media, participan nel 6 ou 7 persoas, de forma continua ou non, que atopan no espazo artístico variedade de materiais para a expresión artística como plásticos, obxectos para reutilizar (madeira, tea, prendas de roupa, azulexos, chaves…) e as ferramentas necesarias, desde pinceis, até carbonciño, candeas…
Doentes de Piñor no taller “Arte Espida” no hospital psiquiátrico, rematando detalles para a exposición “Primeira Chis-pa” inaugurada despois no café Ollo Ledo. xullo 2022. Foto Rosa Veiga
Moito interese e emoción
A mostra exposta inclúe obras seleccionadas por cada autor, e tendo en conta o espazo que tiñan para amosalas, puideron escoller 3 ou 4 por cada artista.
Resultou un conxunto “moi diverso”, con obras sobre bandexas de bar, azulexos salvados dunha reforma, una camisa reutilizada para darlle unha segunda vida, formas de zapateiro para unhas sandalias… e as técnicas que poderán verse son con pinturas acrílicas, cerámica, elementos rotulados, carbonciño, corda…
A primeira sesión do taller trala inauguración foi “moi emotivo” pois os artistas estaban aínda “emocionados pola acollida”, pola afluencia de xente interesada e porque varios artistas locais que asistiron a apertura, falaron con eles e transmitíronlles parabéns, segundo relata a psicóloga.
No mesmo mes de agosto, “Arte Espida” comezou a contar con outros artistas (que amosan o seu xeito de traballar con pinceis, velas, carbonciño… e facilitan así un intercambio e contacto real de experiencias e proxectos artísticos.
Tanto a exposición como o encontro con outros artistas, segundo Marta, supón para todas as persoas participantes “a entrada no eido social e o recoñecemento, e así faise fronte á estigmatización habitual que sofre este colectivo de persoas con algunha doenza mental”.
O primeiro que acudiu á invitación do taller foi Chinosky que aportou a súa experiencia nos retratos, tema que non se tratara antes no espazo de “Arte Espida” e levou ás persoas participantes a probas, nunha primeira sesión, e a pintar seu autorretrato, na seguinte.
A segunda invitada está a ser Marita Carmona que propuxo o uso de candeas para afumar os papeis de debuxo e utilizar así o fume como ferramenta para dar cor e textura pouco habituais.
Participantes no taller “Arte Espida” no Hospital Psiquiátrico de Piñor, organizado por Marta García (en pé, centro) durante unha das sesións con Chino Chinosky (en pé, esqu.) e Marita Carmona (en pé, der.) 23/08/22. Foto Rosa Veiga
O proxecto global arredor do Art Brut
A exposición é a primeira do proxecto de talleres e outras actividades denominado “Arte Espida. Proxecto Global” que ten como obxectivo axudar á normalización da vida dos doentes, a desestigmatizar a súa doenza e a desenvolver, de xeito libre e non dirixido, xeitos de expresión que non buscan axustarse a estereotipos de beleza, nin a ideais ou realidades concretas.
O proxecto prevé tamén a posible creación dun museo para as obras históricas do psiquiátrico da súa etapa inicial en Toén y as dos primeiros anos en Piñor. Marta relata que se tamén quérese contar cunha sala temporal para expoñer os resultados do actual taller.
“No mesmo proxecto hai unha parte clínica que supón un estudo da psicoanálise no arte a través de seminarios, e outra parte de catalogación de toda a obra recollida dos vellos talleres de Toén antes do traslado a Piñor hai dez anos”, relata Marta.
O espazo que antes era recepción hospitalaria énchese agora de paletas, botes, lenzos, agullas e fíos, pezas metálicas, teas, lapis, rotuladores, acuarelas, pinceis, gomas de borrar… que pasarán polas mans dos artistas de Piñor.
Chus Gómez, directora do equipo psiquiátrico do Hospital de Piñor, e Marta García, psicóloga responsable dos talleres “Arte Espida” na primeira planta do hospital. 23/08/22. Foto Rosa Veiga
A casa vacacional “Patarino” de Bentraces reúne historias da aldea e da artesanía familiar
Emprendemento en Barbadás
Manuel Outeiriño decidiuse a reformar e abrir a casa familiar como casa rural vacacional xusto antes do confinamento obrigado pola pandemia da COVID. A casa conserva elementos da súa historia pasada, artesanía dos seus irmáns Concha e Antonio e pinturas do propio Manuel.
“Na casa naceu o noso pai e dous irmáns e foi restaurada polo meu irmán Antonio, finado hai uns anos”, relata. Manuel pasaba na casa de Bentraces os veráns con seus pais e cos seus propios fillos e acabou por herdala da súa nai.
Non tiña interese ningún nin pensara en abrila para outras persoas “pero o resto da familia tiña claro que podería funcionar como casa romántica porque conservamos nela antigüidades, e tamén obras de arte e artesanía dos irmáns”, detalla.
Tras pasar un ano de limpeza e reforma, xuntou alí á familia e contáronlle como funcionaba unha plataforma virtual de alugueres vacacionais. “Nesa fin de semana comecei a promocionala e xa tiven inquilinos”, explica Manuel.
Irmáns Concha e Manuel Outeiriño, na casa vacacional “Patarino” de Bentraces. As cortinas son do tear de Concha.12/08/22. Foto Rosa Veiga
Historia do nome “Patarino” e da casa
Manuel foi o derradeiro propietario do Café Bohemio, no casco vello de Ourense, e agora traballa como técnico de bolsos nunha empresa de confección. A súa irmá Concha é tecedora profesional e profesora na escola do centro de Cultura Popular Xaquín Lourenzo, polo que na súa familia viviron entre obras de arte propias e alleas, traballos de artesanía…
O seu novo proxecto é a casa “Patarino” que leva ese nome porque é o alcume familiar, posto polos veciños a Narciso,o pai de Manuel e Concha “cando viron que de pequeno dicía patarino no lugar de paxariño, e curiosamente o alcume pasou de noso pai ao noso avó e xa quedou para a familia”, relata.
Concha relata que a súa nai era Elisa “Fachuqueira” e ela herdou ese alcume, pero finalmente o “Patarino” acabou impoñéndose para homes e mulleres da familia.
Manuel lembra parte da historia da casa vacacional (resultante de xuntar dúas) na que a planta superior acolleu o primeiro taller de tear da familia, co nome de Antonio Outeiriño (A. Outeiriño, nome que mantén a súa irmá Concha). “Alí Antonio facía tapices, colchas, mantelerías, alfombras e tamén facía algo de cerámica e restauración de mobles, no mesmo espazo”, contan Manuel.
Concha amosa pezas daquel taller partilladas na decoración da casa, e tamén das feitas por ela mesma. Tamén explica que na reforma, aproveitouse unha pequena fiestra que comunicaba as dúas casas para trocala en despensa.
“Esta fiestra está aínda en moitas casas de Bentraces, por ela os veciños e veciñas estraperlistas pasábanse o café, azucre, chocolate, fariña… e o que conqueriran en Portugal, para que as autoridades non os atoparan nas redadas que facían nos anos 30 e 40 do século pasado”, destaca Concha.
Irmáns Concha e Manuel Outeiriño, na casa vacacional “Patarino” de Bentraces. a carón dun tapiz do seu irmán Antonio 12/08/22. Foto Rosa Veiga
Contorna atractiva dende Bentraces
No tempo que a casa Patarino leva con actividade, Manuel destaca que os visitantes proceden de países europeos, algúns son persoas invitadas aos eventos que se celebran no Pazo de Bentraces, a poucos metros, e a maioría “chega buscando a zona termal e Ribeira Sacra , e quédanse máis tempo.”
Tamén chegan á casa “mochileiros” con gañas de descanso, e persoas deportistas ás que recomenda roteiros que el mesmo fai ca súa bici, como o de San Roque, ou de sendeirismo como o da Boutureira con saída dende Bentraces, ou o percorrido a traveso de carballeiras dende a aldea até Loiro.
Mary Cruz Bangueses atopou no Pazo de Piñor escritos en galego do século XVI e entronques familiares en toda Galicia
Sociedade en Barbadás
Mary Cruz Bangueses estudou polo miúdo a documentación que atopou no Pazo de Piñor, moi organizada e gardada “pues era la forma de demostrar y justificar propiedades durante su historia de más de 500 años, con entronques familiares en toda Galicia”. Relata que aínda hoxe fálase do “pazo de Lemos” porque esa familia foi propietaria y deixou pegada (propiedades) visible tamén na veciña cidade de Ourense.
Alí, hai escudos dos Lemos (característico polos 13 roeles en varias fachadas e inmobles situados en solares que foron propiedade dos Lemos como o sustentado por estruturas metálicas na rúa Hernán Cortés (na fotografía detrás de Mary Cruz), na praza de San Marcial (tamén detrás da autora, no marco circular da imaxe de cabeceira) e na rúa Santo Domingo.
E por comezar polo principio, segundo a súa investigación “es un error atribuír la fundación del Pazo de Piñor a don García Díaz de Cadórniga y a su esposa” pois os escritos do pazo apuntan a moito antes, ao ano 1502 (século XVI) como momento no que Pedro García de Pazos era alí un “señor medianeiro” ou fidalgo sen título e intermediario entre os labregos que cultivaban as terras e os propietarios directos que cobraban as rendas.
A antiga casa de labranza de Pedro García tivo sucesivas intervencións “que la convirtieron en una Casa Grande debido a la favorable situación de sus sucesivos propietarios, hasta darle un aspecto señorial y que combinaba su funcionalidad agrícola con la de descanso estival”, engade.
“En el actual Requeixo, había una serie de casas de campesinos que trabajaban las tierras para pagar rentas a los propietarios a través del medianero”, detalla Mary Cruz. Ese xerme do pazo eran as “casas de las Quintas” (aínda un dos topónimos actuais daquela zona) que, ao longo do tempo, dende comezos do século XVI, foron trocando en pazo, continuamente reformado.
Chegada dos Lemos e primeiros escudos no XVI
Unha neta de Pedro García de Pazos fixo unha doazón a un primo seu que tiña o título eclesiástico de “arcediago de Limia” (un vicario actual) na catedral de Ourense, con residencia na rúa San Pedro da cidade. Os seus descendentes fundaron o “morgado” do Pazo de Piñor (sistema patrimonial que privilexia a herdanza en favor do fillo primoxénito ou vinculeiro e deu orixe as liñaxes nobres de Galiza daquela época).
O escudo dos López de Lemos aparece nas súas propiedades de Ourense e Piñor e nas de tódolos lugares nos que foron entroncando con outras familias de Ribadavia, O Saviñao… mediante vodas entre eles. Así aumentaron as súas propiedades, e aparecían os seus 13 roeles cos símbolos doutras familias como Villamarín, Sarmiento, Cadórniga, Puga, Feijóo, Rivadeneira, Troncoso, Valladares, Mos…
Do século XVI aínda queda, segundo Mary Cruz, un arco renacentista conopial na fiestra da balconada, e o escudo dos López de Lemos máis tosco, visible na fachada máis antiga do pazo. Do século XVII son outros escudos e as enormes chemineas de altura xustificada para que cumprisen a súa función.
Dende as viñas, oliveiras, patacas e millo que centraban a actividade labrega nos primeiros séculos, para o pago de rendas, as terras foron adicándose ao viño e rianxo para autoconsumo, pagos de rendas e rianxo na praza de abastos de Ourense dende que foi construída a comezos do XX.
Pazo de Piñor, da casa Lemos. San Lourenzo de Piñor 12/08/22. foto Rosa Veiga
Lingua galega do século XVI
O conxunto documental que estudou é variado e conta con textos de foros, de compra-vendas, testamentos, cartas persoais, anotación e mesmo copias de sentenzas ditadas por propietarios do pazo que foron xuíces en varias localidades.
“Hasta el primer tercio del siglo XVI hay documentación escrita en lengua gallega” segundo apunta a investigadora como elemento que lle pareceu importante en todo o que atopou.
Durante parte do século XIX e XX, a propiedade do pazo transmitiuse por liña feminina, de tíos a sobriñas, como ocorreu con Antonia Méndez García, de Moimenta (Lugo) casada con José María Arias Lemos (propietario do pazo) e herdeira universal cando el finou. Antonia testou en favor de varios sobriños e o pazo de Piñor deixoullo a súa sobriña-neta Eulogia Sánchez Vázquez.
Eulogia casou co xuíz de Barbadás Vicente Lobit, no cambio de século do XIX ao XX . El foi quen encargou ao escultor Antón Faílde , o primeiro mausoleo da casa de Lemos.
Alí segue, no adro da parroquia de San Lourenzo de Piñor, xunto con dous sartegos semellantes a hórreos cos restos dos Lemos, familias e propietarios do pazo até hoxe.
A seguinte herdeira do pazo foi a sobriña de Lobit, Eulogia Milagrosa Pulido Vázquez nacida en 1921 e falecida en xaneiro de 2021. Tralo seu pasamento, o pazo pasou a ser de tres sobriños seus.
Piñor engaiolou a Mary Cruz
A autora do libro centrado no Pazo de Piñor e a documentación custodiada nel, naceu en Venezuela e volveu cos seus pais a Castrelo de Miño, onde ten residencia, como en Vigo.
Estudou Xeografía e Historia e especializouse en Arte, así que cando comezou a investigar no Pazo de Piñor con sorpresa continua. “Me embelesó a pesar de que no tenía nada que ver con lo que yo había elegido en la universidad”.
Para publicar o libro tamén accedeu á documentación de numerosos arquivos como o Catedralicio ou o Provincial de Ourense, entre outros.
En todos descubriu tanto datos de xenealoxías entroncadas de diferentes familias que o que atopou foi materia para outras publicacións como unha arredor da xenealoxía da casa Villamarín, outra sobre os médicos Guadalupe, ou a que fixo arredor do sartego de Díaz Cadórniga no cemiterio histórico de San Francisco (Ourense).
Asegura que non ten agora tempo pero tamén ten pendentes estudos arredor da familia Feijóo e outra en San Cibrao das Viñas.
Mausoleo dos propietarios do pazo, construído polo escultor Antón Faílde. San Lourenzo de Piñor, 12/08/22. foto Rosa Veiga
A presenza da escritora Carmen Martín Gaite na contorna, e a súa relación cos lugares de Piñor e coa familia do Pazo tamén deixou documentación fotográfica que se pode ver na Universidade de Castilla y León ou mesmo no arquivo dixital “europeana” .
E para as persoas forofas das xenealoxías, Mary Cruz mantén viva esa afección nalgún foro.
Luis Congil presenta “A marabillosa historia do viño en Galicia” co que propón que Barbadás sexa parte da D.O. Ribeiro
Emprendemento en Barbadás
“Por dereito e por Historia, a ladeira de Barbadás cara a burata na que está a cidade de Ourense, debería ser parte do territorio vitivinícola da denominación de orixe Ribeiro”, é unha afirmación de Luis Congil, autor do libro “A marabillosa historia do viño de Galicia”
No libro que vén de presentar no restaurante A Tafona e no Museo do Viño de Galicia Luis xuntou investigacións propias e alleas, referentes históricos e novos achados arredor do viño e das uvas galegas, a maiores de argumentos que xustifican, dende o seu punto de vista, a súa proposta para que Barbadás sexa parte da denominación de orixe vitivinícola do Ribeiro.
Luis Congil é veciño de San Lourenzo de Piñor, a aldea da súa nai, na que pasou todo o tempo libre que os estudos lle deixaron cando vivía en Ourense, e na pasa o seu tempo de lecer semanal na actualidade.
Alí axudou nos traballos da horta para o rianxo nas leiras “do Cano” (entre Requeixo e a igrexa parroquial) e lembra que polas noites “cortábanse as leitugas e deixábanse en auga para que pola mañá, ó levalas á praza de abastos de Ourense, estiveran frescas e estralaran na man”.
No limiar no seu libro tamén agradece ao seu pai que lle ensinara a “facer viño coas súas propias mans (e pés)” así que o mundo do viño nunca lle foi alleo, e dende que fora vicedirector do diario “Atlántico” de Pontevedra, no 2000, uvas e viñas protagonizan os seus artigos e libros. Tamén foi profesor no mestrado de Enoloxía da Universidade de Vigo.
No libro acompaña os seus textos con numerosas imaxes ao longo de 118 páxinas.
LUIS CONGIL, AUTOR DO LIBRO “LA MARAVILLOSA HISTORIA DEL VINO EN GALICIA”, no que Barbadás ten un espazo histórico. Foto da presentación do libro no Museo do Viño de Galicia en Camporredondo, Ribadavia. foto Rosa Veiga
Monxas de Santa Uxía e barrio do Hospital, en Piñor, no mundo do viño medieval
Na súa lectura descubriremos que a primeira mención documentada dun viño de Galicia é do ano 886 nun documento que da fe en Santa Uxía de Reza (a actual Santa Uxía, na ladeira de Piñor cara o río Miño) de que o mosteiro feminino situado nesa zona era propietaria de viñedos.
Así aparece na enciclopedia “Viñedos y vinos del Noroeste de España” (1967), tese doutoral da universidade de Burdeos do investigador francés Alain Huetz de Lemps recuperada por Luis para o seu estudo.
Anos despois dese documento de Santa Uxía, os Reis Católicos Isabel e Fernando deron pulo á construción do Hospital Real de Santiago entre 1501 e 1511 (hoxe Hostal dos Reis Católicos) e crearon un padroado para abastecer e manter ese lugar asistencial para os peregrinos xacobeos.
Entre as doazóns episcopais a ese padroado, estivo a do Couto de San Lourenzo de Piñor, daquela do Bispado de Ourense, hoxe en Barbadás, gran produtor de viño pertencente ao Ribeiro do Miño. O Padroado do Hospital Real de Santiago mantivo unha “factoría” que enviou viño ao hospital de peregrinos durante séculos e deu nome ao barrio do “Hospital” en Piñor até hoxe.
Ese mesmo barrio foi o lugar de xogos e crianza da escritora de lingua castelá traducida a máis linguas que foi Carmen Martín Gaite, finada agora hai 22 anos, e con un álbum familiar que recolle numerosas imaxes do barrio nos anos 30 do século XX.
Luis comezou a escribir o seu libro non só para dar a coñecer as referencias históricas de viños galegos de todas as denominacións de orixe actuais, senón tamén para achegar de xeito ameno os achados máis actuais. “A aplicación de novos métodos de análise permite axustar cada vez máis a orixe e evolución das variedades de uvas que temos en Galicia, e por exemplo, neste momento, a semente de viña orixinal máis antiga foi atopada en Reza Vella, na marxe dereita do río Miño (Barbadás ten parte na beira esquerda) ao carón de restos dunha antiga calzada”, detalla.
LUIS CONGIL, CO SEU LIBRO “LA MARAVILLOSA HISTORIA DEL VINO EN GALICIA”, diante dunha das adegas antigas do barrio do Hospital en San Lourenzo de Piñor. foto Rosa Veiga
Galicia ten o 50% da biodiversidade do viño de España
Das 155 variedades de uvas rexistradas en España (primeiro país no mundo en superficie destinada a viñedo), o 50 % están en Galicia aínda que a superficie de viñedo galego só é o 1 % da total de España. “Somos a salvagarda da viñodiversidade do planeta Terra”, afirma Luis.
Saberemos que o pintor Pablo Picasso é autor dun cadro dos viños do Ribeiro, aprenderemos algo máis do asociacionismo agrario arredor dos viñedos, a importancia dos achados nas salinas romanas descubertas no Areal, en pleno centro de Vigo, as cantigas en galego do rei Alfonso X que encomian os viños de “Ourense”, o episodio vitorioso do viño Ribeiro ca Armada Invencible… e referencias e historias das cinco DO galegas.
Das súas investigacións e vivencias, Luis conclúe que os viñedos desaparecidos en todo o municipio de Barbadás, a costa das vivendas, estaban entre os “grandes provedores de viño da cidade de Ourense e representantes dunha cultura agrícola local escalonada na que as mulleres encargábanse do rianxo a partires das hortas, e os homes do viño”, engadindo tamén os viñedos de Mugares e Toén.
Este sería un argumento a engadir no seu relato do “espazo continuo de viñedo e cultura vitícola que pervive en parte dende a actual comarca vitícola do Ribeiro até Barbadás” e que xustificaría tamén a súa inclusión na do Ribeiro.
Documental arredor do libro
O libro está dispoñible en todas as librerías galegas, ademais de contar con distribución na páxina todostuslibros.com en versións galega e castelá.
A maiores, o cineasta galego (de Valdeorras) Ignacio Vilar, anunciou na presentación en Santiago de Compostela que comezou a preparar guión para un documental con 5 ou 6 episodios arredor do libro de Luis Congil , para a gravación da produtora Vía Láctea ( https://www.vialacteafilmes.gal/ignacio-vilar/ )con unha plataforma de contidos.
David percorre o mundo dende a Valenzá en moto, e na rede social Instagram
Sociedade en Barbadás
David Díaz Carneiro ten case 11.500 seguidores no seu Instagram chamado “David en moto”onde atopamos un ser humano pegado a unha moto, ou a dúas, que están na lista dos seus amores, encabezada pola súa muller Cristina Oliveira e dúas fillas de 14 e 19 anos.
“Tiven moto de novo pero algún amigo morreu en accidente con unha e comecei a terlle tanto respeto que deixei de usala, non a collía nin para ir ao traballo”, comeza o seu relato.
Leva 28 anos vivindo na Valenzá, traballou en Carrefour e aos 35 anos os seus riles deixaron de funcionar, así que viuse obrigado a acudir periodicamente a sesións de diálise ás que comezou a ir nunha “scooter” marca Derby Sabana.
Despois de 4 anos de espera, e unha petición da súa filla para que os “Reis Magos” lle trouxeran un ril a David, a familia celebra cada ano que volveu nacer o 4 de xaneiro de 2016, cando foi transplantado. “Volvín nacer e varios amigos que o entenderon así tamén, fixéronse carné de doante nese momento”, asegura.
David Díaz Carneiro da Valenzá. “David en moto ” en redes sociais. xullo 2022.foto Rosa Veiga
Entre os cambios que chegaron á vida familiar coa súa doenza está o feito de que é el quen se ocupa da casa, compra, xantar e das urxencias domésticas; e tamén a chegada de novas motos a casa. “Cando demos unha volta os dous na Derby, Cristina animoume a mercar unha máis grande”, e agora ten un “parque móbil” motorizado con unha BMW F800S e unha Triumph Tiger 800
Agora que viaxa case sen parar nas súas motos, cambiou tamén a súa apreciación dalgúns destinos. “De pequeno odiaba Portugal porque tiña que ir obrigado para mercar toallas coa familia, e agora é o meu lugar favorito, onde os condutores teñen respecto polas motos e fan sitio se as ven polo retrovisor”.
Dicir que viaxar en moto é o mundo de David non semella esaxerado cando narra os encontros con outros moteiros de toda España: para unha viaxe de Chaves ata Faro xuntáronse afeccionados de Vitoria, Guipúzcoa, Asturias e Madrid, que pasaron xuntos varios días de cámping, e fano unha ou dúas veces cada ano.
Dende a Valenzá… ao mundo
Na pandemia, as restricións de mobilidade animárono a visitar lugares preto de casa. “Por primeira vez fun pola capela do San Bieito de Cova de Lobo, por exemplo, e descubrín os hórreos de Loiro e a zona da Boutureira, na raia con San Cibrao das Viñas”.
A maiores das tarefas domésticas e familiares, David implícase en “retos” como o da “mochila solidaria” para dar apoio á asociación de Lugo “Somos Unidos por el Cáncer” .
“Entre os moteiros fixémola circular, e cada un que a recibe deixa dentro algo simbólico de cada cidade. A min tocoume ir recollela a León e levala ata Vigo no inverno, no meu caso deixei dentro uns adhesivos, licor café e chourizos, e cando rematou en decembro do 2021 fixeron sorteo de dúas mochilas, porque se xuntara moitísimo material”, relata.
David Díaz Carneiro da Valenzá. “David en moto ” en redes sociais. xullo 2022. Diante da capela de San Mamerto e trala sombra do cruceiro de As Lamas. foto Rosa Veiga
Comezaron a chegarlle colaboracións dende Mallorca e cambia produtos de limpeza por visibilidade. “En Instagram coñecín a moteiros de toda España e cada vez que fago unha viaxe intercambiamos tamén adhesivos que nos identifican e nos manteñen en contacto para calquera idea que xurda”, detalla.
Máis aló da raia peninsular, David quere ir con Cristina ata Roma en moto. “Cando casamos o seu pai estaba enfermo e non puidemos facela viaxe de vodas e quedou pendente e tamén me gustaría coñecer en moto os fiordos de Noruega”.
En calquera momento da conversa, David conta detalles da súa doenza, a evolución e o seu agradecemento “á todo o equipo de nefroloxía do CHUOU, médic@s, enfermeir@s, persoal de limpeza, auxiliares, a toda persoa que traballa alí”, polo que considera a súa segunda vida.
Acordamos con el comezar a utilizar novos “hagstags” nas redes como #dendeBarbadásenmoto… a ver se o facemos visible tamén.
Boa viaxe David e compaña!!!
David Díaz Carneiro da Valenzá. “David en moto ” en redes sociais. xullo 2022. foto Rosa Veiga
Achegamos información precisa dos distintos programas de axuda á vivenda postos en marcha polo Goberno dentro do Plan Estatal de Acceso á Vivenda (PEAV) 2022-2025.
O Plan Estatal regula 13 programas de axuda, cuxos obxectivos pasan por impulsar o acceso a unha vivenda en alugueiro; contribuír á mellora da accesibilidade da vivenda; fomentar a rexeneración e renovación urbana e rural de zonas degradadas, e atender ao pago das axudas de subsidiación de préstamos convidos, regulados en anteriores plans estatais de vivenda.
Inclúense tamén plans dirixidos ás vítimas de violencia de xénero, persoas obxecto de desafiuzamento da súa vivenda habitual, persoas sen fogar e outras persoas especialmente vulnerables; ás persoas arrendatarias en situación de vulnerabilidade sobrevinda, e aos mozos.
As axudas, contemplan ademais, o fomentar un parque público de vivendas en alugueiro, con destinado a persoas maiores ou persoas con discapacidade; outro para impulsar aloxamentos temporais e modelos de ‘cohousing’; e outro para a posta ao dispor de vivendas da Sareb e de entidades públicas para o seu alugueiro como vivenda social, entre outros.
Montse Merino e a súa Casa Baubo implantan a musicoterapia no Hospital psiquiátrico de Piñor
Emprendemento en Barbadás
Un convenio asinado polo Sergas fixo posible que Montse Merino comezase en 2020 a poñer en práctica dous proxectos musicoterapia a través das redes sociais e con soporte de familiares.
“A xefa do servizo de Atención ao Paciente e Humanización Belén Piñeiro púxose en contacto comigo e a partires de aí, a directora do equipo de psiquiatría de Piñor, Chus Gómez, hai un ano que conta co meu traballo con persoas ingresadas no hospital psiquiátrico de Piñor”, explica Montse. O proxecto era comezar antes, pero a pandemia impediuno.
Segundo a musicoterapeuta ourensá “somos sistema nervioso” e “a música, sons e improvisación favorecen a conexión e comunicación de todo o que somos, pois facer música e cantar activan vías internas, fisiolóxicas, e actúan tamén sobre a nosa comunicación e socialización”.
Considera que a aparición das redes sociais permiten “contar moito” pero o maior efecto delas na comunicación “é o deterioro da escoita”. “Ponse no primeiro plano falar e expresarnos, pero non se traballa a escoita”, engade.
Nese eido, o da escoita, o espazo de musicoterapia “favorece a opción de escoitar” e non se precisan requisitos para estar nel, “pode vir quen queira baixo supervisión do equipo médico, e cadaquén que veña como queira porque o que facemos é utilizar a voz e os instrumentos de xeito e os pacientes teñen espazo e abano de ferramentas para escoller como expresarse”Montserrat Merino, musicoterapeuta no hospital de Piñor. Casa Baubo. Barbadás, xuño 2022 Foto Rosa Veiga
Unha peza artística en cada sesión
No espazo de musicoterapia que ofrece o hospital de Piñor, Montse establece a improvisación como xeito de traballo e en cada sesión; os participantes fan unha peza artística “que vai asentando neles, e os elementos que aportan van quedando para ser utilizados na seguinte sesión”, detalla.
Traballar a improvisación teatral, musical ou artística en xeral, fai que se active o traballo persoal para solucionar problemas vitais. Ese traballo “é fundamental para as persoas que só teñen un plan para a vida, e pásano fatal cando ese plan cae, algo que é habitual”.
O espazo de musicoterapia, para a musicoterapeuta, é un “pacto con seres máis sensibles e sen recursos para xestionar a súa xenialidade, fronte á situación de outros artistas que tiveron a sorte de atopar un camiño para expresarse no que reciben aplausos”, remata.
As sesións hospitalarias de musicoterapia en Piñor son cada xoves, despois da merenda. “Facemos outra aparte, no lugar fora do hospital onde se fuma”, e nese espazo Montse quere recuperar as ideas de “seráns, foliadas e regueifas para facer música”, relata. Nesas sesións extra, tipo “jam sesión” participan, nalgunha ocasión, estudantes de musicoterapia de Portugal, Valencia, Cataluña ou Madrid.
Montserrat Merino, musicoterapeuta no hospital de Piñor. Casa Baubo. Barbadás xuño 2022 Foto Rosa Veiga
A musicoterapia en Galicia
Máis de 60 persoas son parte da Asociación Galega de Musicoterapia e traballan cunha oferta de servizos sociais-comunitarios, sanitarios…
Dende a asociación galega, profesionais dos eidos sanitario e educativo desenvolven servizos como o de musicoterapia “cun modelo único en España, científico e membro da Confederación Europea de Musicoterapia o EMTC” .
En 2017 celebrouse en Galicia o Congreso anual de Musicoterapia de España co pulo do colectivo galego presidido por Montse.
“Queremos facer realidade o proxecto de organizalo primeiro congreso galego de musicoterapia, que xa estaba previsto en 2005 para celebralo en Ourense coa asistencia do músico, médico e musicoterapeuta italiano Gianluigi di Franco“, que faleceu antes.
“Era meu referente, xunto con Tony Wigram e non chegamos a telo congreso”, lembra Montse.
Os proxectos de musicoterapia trouxeron a Montse de novo a Ourense, onde comezara en 1993 como fundadora da Escola Municipal de Música do concello lindante co de Barbadás. Tralo seu paso como directora da Escola de Música de Santiago de Compostela nos primeiros anos 2000, organizou en Ourense, en 2013, o Primeiro Seminario Internacional de Improvisación de Jazz e Musicoterapia , ao que seguiron outras edicións.
Tamén en Galicia, e nos últimos anos en Valencia, deu pulo dende Casa Baubo á formación de musicoterapeutas con un Curso Universitario de Introdución ao modelo Musicoterapia Científica Aplicada, que leva varias edicións. Neste momento busca sede na provincia de Ourense para un mestrado de Pedagoxía Musical durante fins de semana dirixido a profesores, estudantes e persoas con curiosidade neste eido.
Esta actividade lúdica e didáctica está aberta á participación de nenos e nenas con idades entre 5 e 12 anos.
Os/as participantes elaborarán, con distintos elementos, formas arquitectónicas, creatividades paisaxísticas, artísticas e urbanísticas, coa súa visión dunha cidade de futuro, sostible e respectuosa ambientalmente.
As rúas, 17 de maio e O Ensino, serán o escenario principal onde se desenvolverán as actividades.
Outro escenario será baixo a ponte da autovía, ao carón do Parque da Liberdade, onde os días martes, mércores, xoves e venres, 19, 20, 21 e 22 de xullo, de 17:00 a 20:00 h. onde os participantes, desenvolverán unha actividade de Graffiti.
Máis información nos servizos administrativos da Casa de Cultura Manuel María (Tfno. 988 24 68 85 – Enderezo electrónico: educacion@barbadas.es)
Aínda que non é imprescindible, si é recomendable inscrición no mesmo teléfono ou enderezo electrónico.
Organiza Concellería de Urbanismo. Colabora, Concellería de Educación.
O Concello de Barbadás recibiu esta mañá ao Delegado doEstado no Consorcio da Zona Franca de Vigo, David Regades.
Nun primeiro encontro mantido con membros do grupo de goberno na Casa Consistorial acompañados pola técnica de urbanismo, Rosa Mª Suárez, o noso rexedor, Xosé Carlos Valcárcel, transmitiulle a David Regades, “o proxecto que ten o Concello de Barbadás de dinamizar a actividade económica local coa posta en marcha dun parque empresarial. Falamos dunha zona industrial e comercial, demandada polos empresarios do municipio, dende hai longo tempo, que por motivos diversos non se chegou a efectivizar”.
David Regades, “amosou a disposición de colaborar co Concello de Barbadás, poñendo a disposición a longa e exitosa experiencia do Consorcio da Zona Franca de Vigo, na xestión de solo industrial e no apoio ao desenvolvemento de proxectos promovidos por administracións locais, empresarios e emprendedores”.
Rosa Mª Suárez, arquitecto técnico do concello, amosa a ubicación donde se instalaría o futuro parque empresarial.
No Centro Empresarial de Barbadás (CET), tivo lugar un segundo encontro, esta vez participado tamén por directivos e representantes de firmas asentadas no noso territorio.
Xosé Carlos Valcárcel, fixo unha primeira intervención presentando a David Regades e poñendo en antecedentes da situación de necesidade dunha zona industrial para o desenvolvemento do municipio.
Na súa intervención, Regades detallou os servizos que presta a Zona Franca de Vigo, cuxa área de influencia é todo o noroeste peninsular, ao tecido empresarial (asesoramento xurídico, apoio financeiro, estratexias de internacionalización, de innovación, accións de mentorización…).
Estar a só dúas horas en tren de Madrid, ter unhas boas comunicacións por estrada, a proximidade co país veciño, ademais de ter un Plan de Urbanismo con solo industrial dispoñible, son algunhas das vantaxes do noso concello que motivan ao desenvolvemento deste proxecto. Un proxecto que, segundo palabras da arquitecta técnica do concello, “ten un inicio na localidade de Bentraces e que se lle podería dar continuidade con un Plan Director acaído e apoiado polo asesoramento da Zona Franca”.
Empresarios presentes neste encontro, afirmaron o interese en dispoñer dun parque empresarial no noso concello e celebran que haxa disposición por conseguilo.
A directora do CET, Lucía Rodríguez, amosou o seu agradecemento por contar, para a posta en marcha desta iniciativa, cun socio como é o Consorcio da Zona Franca de Vigo. Un proxecto ilusionante que aposta polo emprendemento, a estabilización de empresas, a creación de emprego e o desenvolvemento económico do concello.
De esq. a der. Victoria Monrenza, concelleira de Urbanismo e tenente de alcalde; Xosé Carlos Valcárcel, alcalde; David Regades, delegado do Estado no Consorcio da Zona Franca de VigoEmpresarios do Concello de Barbadás, co alcalde, Xosé Carlos Valcárcel, David Reigadas, delegado do Estado no Consorcio da Zona Franca de Vigo, Ramón Selas, concelleiro de Promoción Económica e Lucía Rodríguez, Xerente do Centro Empresarial Transfronteirizo de Barbadás (CET).
A apicultura é un tipo de gandería con moito futuro e posibilidades que conta con cada vez máis practicantes entre a xente moza, pois “decátanse de que coas abellas apréndese un montón, e cando xa teñen algunha infraestrutura montada, compénsalles solicitar as axudas previstas para o sector”, asegura Ester.
Entre os mil socios e socias da agrupación, 8 son do Concello de Barbadás. Na sede da agrupación galega, Ester explica que a apicultura complementa a renda agraria que se obtén do coidado de castiñeiros, da colleita de cogomelos…
“Ultimamente houbo socios que se desanimaron porque foron anos malos, con velutina, e parecía que todo ían ser gastos, así que puxémonos a pensar como diversificar a produción”, relata Ester.
Proxecto moi colaborativo
En 2019 xurdiu a idea dunha liña de cosméticos elaborados con mel coa certificación de orixe e calidade que corresponde a Indicación Xeográfica Protexida (IXP) “Mel de Galiza”. E fóronse engadindo apoios.
O proxecto elaborouse a partir da investigación desenvolvida no campus de Ourense da Universidade de Vigo, en concreto na facultade de Física Aplicada, que fixo o estudo con 60 voluntarios de toda Galicia, entre eles algún de Barbadás, nos que se estudaron os primeiros resultados, segundo detallou a veterinaria de abellas.
“Comezamos o traballo con mulleres apicultoras, pois aos homes non lles encaixaba esta idea da cosmética”, lembra, e contaron coa colaboración Juan Carlos Liste, do Instituto de Aromaterapia de Galicia, coa dun laboratorio de Santa Uxía de Riveira e ca Asociación Desenvolvemento Rural Comarca de Ourense (Adercou , tamén con sede en Barbadás), entre outros.
En maio de 2021 naceu a liña de apicosmética “Bela Colmea” cunha gama de produtos destinados ao coidado corporal, nutrición e reparación da pel, en zonas concretas: bálsamo para pés, dous bálsamos corporais con diferente uso chamados “apirreparador” e “apidor”, xabón natural de mel e própole, crema reparadora de mans e unllas, crema facial anti-idade e crema corporal enriquecida.
Ester Ordóñez Dios e Mónica López Pérez, do Centro Empresarial Transfronteirizo situado en Pontón, Barbadás, cos produtos cosméticos “Bela Colmea” foto Rosa Veiga . maio 2022
Venta directa de apicultores e “en liña” na agrupación
Despois do primeiro ano, 30 apicultores y 50 colmeas de toda Galicia aportan a súa produción para elaborar os cosméticos que son vendidos directamente polos produtores, e tamén na páxina web da agrupación, que conta con apartado de tenda. “Estamos entrando tamén en tendas especializadas en apicultura e noutras que estean interesadas, como as centradas en produtos naturais”, detalla pola súa banda Mónica López, traballadora da agrupación e buscadora continua, dentro da súa dispoñibilidade de tempo, de novos locais de venda.
Nos pedidos a través da web da agrupación, Mónica ocúpase de facer paquetes moi persoais, que inclúen información en tarxetón e folleto. “A agrupación non é unha empresa que compita ca venda que fagan @s apicultores, senón que complementa as posibilidades dos produtores e tenta ir máis aló, destinando os beneficios a novos produtos”, engade.
Así, a comezos de xuño deste mesmo ano 2022, saíu á venda o primeiro xampú sólido, despois de proporcionar algún dos produtos en colectivos como o dos peregrinos, para os que poden ser moi beneficiosos o bálsamo para pés, o “apirreparador” e o “apidor”.
“Estes produtos forman parte dun apiturismo, que xunta a tradición das alvarizas (e os seus diferentes nomes galegos como lacenas, trobos ou cortizas) co Camiño de Santiago pois aparecen con frecuencia diante dos ollos das persoas que peregrinan cara Santiago de Compostela”, relata Ester.
Dende que comezaron as vendas, segundo lembra Mónica, as persoas que usan estes novos produtos comentan nas redes os seus resultados. “Así descubrimos que a crema corporal deu moi bos para a psoriase, e que aceleran a recuperación tras picaduras de abellas e outros insectos”
Ester Ordóñez Dios e Mónica López Pérez, do Centro Empresarial Transfronteirizo situado en Pontón, Barbadás, cos produtos cosméticos “Bela Colmea” foto Rosa Veiga . maio 2022
O traballo habitual continúa
A venda e promoción das cremas e bálsamos “Bela Colmea” engádense aos traballos habituais da agrupación de Barbadás, na que Ester e Mónica ocúpanse cada día de atender e asesorar a apicultores con problemas nas súas colmeas ou que precisan tramitar axudas, seguros etc.
“O envío de fotos e vídeos por plataformas telefónicas de mensaxería, pode ser suficiente para facer diagnóstico diante dunha mortalidade de abellas, antes de decidir que é necesario ir en persoa, e na pandemia tivemos que impartir cursos formativos en liña, o que permitiu a asistencia de máis persoas que antes, ao remate do seu traballo diario, xa en casa, incluso dende Latinoamérica” detallou Ester.
Cos cursos, o colectivo de apicultores mantense informado de temas sanitarios, axudas, novas lexislativas… e tamén poden irse actualizando nos vídeos e tutoriais da canle de Youtube .
Tamén podes seguilos en Facebook e Instagram
A taberna galega de Luis Miguel na Valenzá troca en croquetería e vermutería con actividades musicais
Emprendemento en Barbadás
Luis Miguel Redondo Rego cambiou o nome “Morro fino” da súa taberna galega polo de “D´Croketas” no local da rúa Cotelma no que traballa dende agosto de 2019.
O troco de nome debeuse a unha oferta diferente e única, neste momento, na Valenzá, centrada agora nunha decena de variedades diferentes de croquetas, case tódolos vermús galegos, entre outros, e táboas de queixos e embutidos de calidade certificada.
A familia de Luis Miguel espállase por Trelle (Toén), Valladolid e parte da costa galega, e nos seus anos máis mozos viviu na Carballeira e coñeceu A Valenzá e O Couto. “O lugar habitual para saír cos amigos era A Valenzá e dende os 17 anos traballei na hostalería local”, lembra.
Luis MIguel Redondo Rego, da croquetería/vermutería D´Croketas, na rúa Cotelma. foto Rosa Veiga
Estivo en varios dos restaurantes mexicanos da contorna (no “Tajín mexicano”, no “Mexicano Auténtico”…) e cando decidiu traballar pola súa conta atopouse “con locais inasequibles” na cidade de Ourense. Na Valenzá atopou en 2019 un único local de restauración que non traballaba cara o público por estar pechado dende dous anos antes. “Neses primeiros meses non me foi mal, pero chegou a pandemia, e tiven a gran sorte de que o propietario do local acordou comigo suspéndelo cobro do aluguer até que puidera traballar e grazas a iso podo estar aberto agora”, detalla.
Dende que comezaron a reducirse as restricións pola Covid e para recuperala actividade, Luis Miguel organizou unha festa asturiana, unha degustación de croquetas no Día da Patria Galega, 25 de xullo, en 2020 e diferentes iniciativas para activar o local e a zona na que está.
Dende abril, croquetería
En abril deste 2022, Luis Miguel elaborou unha oferta diferente cunha decena (polo momento) de croquetas diferentes de fabricación galega e a combinación de diferentes vermús, entre eles Povarello, Petroni de Padrón, Sardino de Pontevedra, Fogar de Santiso elaborado en Allariz, Rivera de Estrella Galicia, elaborado en Chantada e o Entroido do Rosal.
Dende ese momento, o nome pasou a indicar esa especialidade en croquetas, aínda que mantén as tostas, embutidos e queixos, tamén en continua evolución, dende táboas de queixos galegos a outras centradas en queixos do resto de España, neste momento.
Luis MIguel Redondo Rego, da croquetería/vermutería D´Croketas, na rúa Cotelma. foto Rosa Veiga
Xa anuncia una “festa hawaiana” para o 23 de xullo, que será a primeira dende que abriu como croquetería, e prepara a segunda que contará con degustación de viños da D.O. Rías Baixas e mexillóns.
“Estou a preparar unha festa con gaiteir@s e agora que a situación vai mellorando ós poucos, boto de menos a convocatoria de Barbadás a Bocados que considero que é moi boa para dar pulo a hostalaría da Valenzá”, engade.
Tamén proxecta convocar a veciñ@s e visitantes con sesións de contacontos, e algunha outra idea que xa lle ronda pola cabeza.
Para estar a última nas súas novas, tédelo en Instagram .
Luis MIguel Redondo Rego, da croquetería/vermutería D´Croketas, na rúa Cotelma. foto Rosa Veiga
Obradoiros sobre prevención de accidentes domésticos
Programa "Prevención é Saúde" da Concellería de Sanidade do Concello de Barbadás
A Concellería de Sanidade, como continuación ás actividades que se veñen desenvolvendo no Concello de Barbadás dentro do programa PREVENCIÓN É SAÚDE, organiza uns obradoiros sobre PREVENCIÓN DE ACCIDENTES DOMÉSTICOS, que se realizarán durante este mes de xuño, nos distintos locais sociais do concello.
As datas e lugares previstos son:
16 de xuño, ás 18:30 h, no local social FONVAL (A Valenzá)
17 de xuño, ás 18:30 h, no local social de BENTRACES
20 de xuño, ás 18:30 h, no local social de LOIRO
21 de xuño, ás 18:30 h, no local social FIDALGUIÑO de Sobrado do Bispo
22 de xuño, ás 18:30 h, no local social da FINCA FIERRO
Imparte, persoal de Protección Civil do Concello de Barbadás.
Proximamente, informarase de datas e lugares onde se levarán a cabo máis obradoiros sobre esta temática.
Marina é a única muller en Protección Civil de Barbadás e anima a outras “para ter unha agrupación como hai 20 anos”
Sociedade en Barbadás
Veciña da Valenzá, natural do concello de Amoeiro, Hai 46 anos deixou O Carballiño e dende 2004 vive en Barbadás.
Lembra que en 2009 enfermou gravemente o seu sobriño Julio César, que formaba parte do grupo de Protección Civil do Carballiño. “Sempre falaba de ese traballo e de canto lle gustaba e até me animaba a min para que me engadise á súa agrupación”. Daquela Marina non o fixo, pero cando chegou á Valenzá para comezar unha nova etapa na súa vida, preguntou os requisitos e deu o paso.
“Dende que son voluntaria, sempre me sentín moi a gusto e lembro que hai anos había tantas mulleres coma homes, ou máis, pero elas o foron deixando cando se casaron, cousa que non entendo pero animo a outras para que veñan, para formarse e para botar unha man”, detalla.
Segundo a súa experiencia de aprendizaxe, Marina explica que pasou de candidata a voluntaria tras facer un curso básico, homologado por la Xunta de Galicia a través da Academia Galega de Seguridade Pública.
Con ese curso básico, Marina, e calquera outra persoa candidata, pasa a formar parte da Agrupación de Voluntari@s de Protección Civil de Barbadás. “Despois funme especializando con outros cursos como, por exemplo, o de excarcelacións para tráfico que fixen en Ribadavia”, engade.
Marina Corral Rodríguez. Única muller neste momento en Protección Civil de Barbadás. Xuño 2022
De oficio polbeira
O dito popular, “cociñeiro antes que frade”, vai coma unha luva para Marina pois entre os seus traballos, está o de carga e descarga de camións nunha empresa familiar de transportes, mentres criaba unha filla e un fillo.
Mentres viviu, anos atrás, no Carballiño, unha familia de Arcos, próxima a ela, aprendeulle a “picalo polbo” o que a levou até Asturias como polbeira dentro dun restaurante e a estar dispoñible agora para ese traballo sempre que a requiren porque coñece ben o oficio. “Teño un pequeno equipamento de tesoiras e mandilón persoal e con frecuencia chámanme para a zona de Pontevedra”, relata. Con ese traballo e o de voluntaria de Protección Civil asegura deitarse “moi tranquila e satisfeita do traballo ben feito”.
Antes traballou tamén nun salón de peiteado, pastelería etc. Pero o que máis lembra son os seus comezos en Barbadás, na agrupación de voluntarios. “Miña primeira intervención foi nuns carnavais, cando tiñamos a base preto do colexio Filomena Dato, e daquela comezamos 3 ou 4 compañeiros a un tempo”.
O sal sempre groso
Non se pode deixar ir a unha polbeira sen preguntarlle segredos do seu oficio. E ás veces conta algún. No caso de Marina, asegura que a cantidade de auga para a cocción, un “polbo de boa calidade” e o uso de sal groso, son os elementos máis importantes.
Para ela mesma fai receitas como a de pasalo pola brasa ou guisalo con cebola e allo, acompañado de cachelos.
E xa cando se lle pregunta por algo que lle gustaría facer, se tivera oportunidade, a resposta vai cara o mesmo: abrir unha tapería de polbo e embutidos de boa calidade e, se pode ser, traballar ao ar libre.
Se alguén recolle a luva que avise!! Calquera persoa interesada xa sabe onde localizala
Marina Corral Rodríguez. Única muller neste momento en Protección Civil de Barbadás. Xuño 2022
Jesús e Rosa Campelo viviron na tenda familiar cando A Valenzá era o barrio “Carnicerías” para os carteiros
Emprendemento en Barbadás
A zona habitada da Valenzá na posguerra era parte da Carballeira (hoxe barrio do municipio de Ourense) e en Correos identificábase como “o barrio Carnicerías” segundo lembra Jesús Campelo, que dende os 9 anos axudou aos seus pais, Preciosa e Aurelio, na tenda que hoxe pode verse pechada pero intacta, a carón do estanco que segue a ser da familia.
A irmá de Jesús, Rosa, é xerente do estanco instalado dende comezos dos 2000, a poucos metros da tenda “Campelo” orixinal, e os dous fixeron memoria para describirnos a actividade que se desenvolvía na contorna de tenda familiar.
“vinos y licores”, panadería…. Campelo
Aurelio (pai de Rosa e Jesús) e a tía Consuelo na porta de tenda (foto esq.) O matrimonio Preciosa e Aurelio cos fillos José Luis, Jesús e Aurelio e unha tía.
Reproducido do álbum familiar (Rosa Veiga/concello de Barbadás)
Os seus pais, Preciosa e Aurelio, eran da comarca da Limia e no ano 45 plantexáronse o futuro entre a decisión de emigrar a Venezuela ou quedar no casco vello de Ourense. “Viñeron para Ourense e o noso pai traballou un ano nas obras do ferrocarril ata que souberon no ano 46 da tenda-vivenda na Valenzá. O propietario daquela era un médico chamado Eustaquio, da familia Eire, e acordaron con el quedarse co edificio” detalla Jesús, que dende os 9 anos botou una man n atenda nas vacacións e ratos libres do colexio. “A familia Eire era propietaria de parte do terreo do barrio, aparte da casa-tenda, dende finais do século XIX; tiñan un almacén de sal no soto e outro almacén de alimentación nun edificio en Ourense”, relata Jesús.
Contáronlle que coa familia Eire ao fronte da tenda, “viñan carruaxes a cargar sal para levala a establecementos de toda Celanova”. Despois fíxose cargo dela “un tal Gerardo” e seguidamente os seus pais, que cambiaron o nome do letreiro da fachada para engadir “Campelo” ao de “vinos y licores, paquetería y…. ”, como se ve nalgunha das fotografías do artigo.
A Valenzá dende a tenda Campelo. No fondo a carnicería de Maruja e Serafín, aproximadamente nos anos 50. Reprodución do álbum familiar /Rosa Veiga/concello de Barbadás
Cinco carnicerías na Valenzá
Jesús e Rosa narran a Valenzá que lembran da infancia e xuventude, e a partires do álbum familiar de fotografías. Daquela “había doce familias na Valenzá e cinco carnicerías, aparte dos bares e tendas básicas de alimentación como a nosa e a de Julia, na casa que aínda se conserva na rotonda central da Valenzá”.
O barrio era un anaco da Caballeira e da Valenzá, e os establecementos que lle deron o nome de “Carnicerías” eran a do Pepe “O Pera”, a de Maruja e Serafín, a do “Garabás” (a súa muller tiña outra na rúa Marcelo Macías) e a do señor Manolo. Todas estiveron abertas ao publico durante os anos 50, 60 e 70, segundo Jesús. “Cada sábado facíanse colas de familias de Ourense que viñan mercar aquí a carne, e de paso outros alimentos para o consumo semanal”.
Preciosa e Aurelio na tenda Reprodución do álbum familia. Barbadás maio 2022
Houbo unha máis xusto na posguerra que era “do Lombán”, pero estivo aberta durante menos tempo.
“O barrio era eminentemente comercial e de servizos e a nosa tenda era como un Corte Inglés en pequeno, no que había alimentación, mercería, tabaco, viños, pensos, confección…” relata.
Aparte das carnicerías e da tenda “Campelo”, estivo aberta outra na que os “homes tomaban o viño ao saír da misa cada domingo, no fondo da costa que leva a igrexa de San Bernabé”. Era a tenda-bar de Julio “o Moca” que estivo activa ata os anos 50. Outras como a de Manolo Feijóo e herdeiros, estivo aberta ata finais do século XX, e por último a da propia Julia, no medio da Valenzá.
O “forno do Manolo” e a “carnicería do Pera” no fondo esta foto na que Aurelio e Rosa posan de Primeira Comuñón. Reproducida do álbum familiar/Rosa Veiga/ Concello de Barbadás
Outros locais non alimentarios
Según Jesús e Rosa, había tamén dúas carpinterías: a de Aser Sabucedo con “bastantes empregados e especializada en mesas” e outra de Manuel Paradela, adicado a facer mobles a medida. As dúas traballaron durante os anos 60, 70 e 80.
Na contorna máis próxima á súa tenda, estivo o restaurante “Os Chilotes” da familia Santos ata comezos do XXI, una ferrería de Emilio “o Ferreiro” e a chapistería do “Chabas”.
Outros negocios desa época duraron pouco como zapaterías e pescaderías, segundo puido saber Jesús Campelo. Hoxe o panorama comercial do barrio é moito máis amplo, e nel permanecen algunhas das vellas tendas protagonistas daquela de case toda a actividade económica.
Tenda Campelo na actualidade e no recadro, Jesús na fachada lateral, tal como segue hoxe. Reproducida do álbum familiar/Rosa Veiga/Concello de Barbadás. maio 2022
Lola “Logaro” da Valenzá une a paixón por calcetar pezas como “Louredo” e proyectos internacionais
Emprendemento en Barbadás
Lola García Romaneli vive na Valenzá hai 20 anos e alí comezou a compaxinar técnica, creatividade e vida familiar. En Barbadás creou pezas tecidas con agullas e fíos e impartiu talleres de calceta, ganchillo e “patchword”, durante 12 anos.
Dende 1998 ten a Carta de “Artesá de Retacería” (tradución do Ministerio de Industria para «patchword») e foi a primeira artesá de Galicia con Carta de “Centoneira” (tradución da Xunta de Galicia para “patchword”). Dende 2004 ten a Carta de Artesá de Calceta e Gancho .
Hai sete anos que a súa actividade pasou a ser empresa con local propio para talleres e tenda na cidade de Ourense e desenvolve, como actividade paralela, un “activismo” defensor da economía local, dos produtos tradicionais e naturais e da riqueza patrimonial. “De pequeña comencé a firmar mis dibujos escolares con el nombre de Logaro, y hacía broches con cables de colores que unía con un alicate para venderlos a 5 pesetas y seguí ese camino”, lembra.
No taller cántabro da súa nai coñeceu os materiais téxtiles; na universidade de Palencia titulouse como Enxeñeira Agrónoma, e de volta ao eido téxtil pasou 20 anos de feira en feira por Europa e América para vender traballos calceteiros de cores variadas, que sempre tiveron boa acollida.
En marcha peza de calceta “Louredo” de Barbadás
Da súa paixón calceteira saen continuamente pezas artísticas, prendas e patróns con nomes como Teselas, Toscana, Auria.
Obradoiros en varias cidades de España e numerosos contactos levaron a Lola a seguir unindo fíos.
Durante a pandemia uniuse a outr@s 5 tecedor@s de todos os continentes para organizar o evento en internet “El mundo Teje” . A segunda edición será física, e celebrarase no concello de Cabanas (comarca coruñesa do Eume) .
Lola contou coa tamén artesá Bea Carbón e co interese do concello coruñés, para dar pulo a esta celebración do tecido artesanal , arredor da transformación artesanal da la, e con materias primas con valor engadido, como a la de ovella galega, en perigo de extinción.
“Bea y yo localizamos y visitamos algunas de las explotaciones gallegas registradas en Asovega, recogimos lana de ovejas autóctonas y la hilamos para estudiar sus posibilidades”, relata.
Neste primeiro traballo de colleita e fiado, Lola descubriu que a calidade da la é moito mellor da esperada e ve viable un proxecto maior que espera chegar a ter unha Denominación de Orixe para a la de ovella galega e os procesos de fiado e elaboración de todo tipo de prendas e pezas con esa base.
A la das granxas “A Ciruxana” de Viana do Bolo ( provincia de Ourense ) de Feal de Cabanas (provincia da Coruña) será a materia prima para unha peza chamada “Cabanas” que estará no evento dos días 10, 11 e 12 de xuño, e para outra que levará o nome do bosque de “Louredo” de Barbadás.
Lola coñeceu o bosque e atopou nel un ambiente cheo de luz, sons de primavera e tranquilidade no que espera tecer unha das súas pezas.
Lola García Romanelli, comezou na Valenzá os seus talleres de calceta. Hoxe, empresaria en “Hilokune” en Ourense.
Sempre creando
A cabeza de Lola non para e con todos os “fíos” enreda contactos e participa en actividades que promocionen a calceta e calquera outro xeito de tecer, con agullas, con forquiñas, con ganchiños… Ela fía no seu espazo “Hilokune”, debuxa patróns, idea pezas como bufandas, chales, xerseis, fitas para o pelo.E inventa puntos de encontro que triunfan entre calceteiros e calceteiras de Galicia como “Ven y Punto” ou novas creacións co nome de “logarezas”, visitas a espazos de produción e elaboración de la, talleres de calceta, de fiado, de tecer calcetíns, de bordado con lá…
Iremos contando, que isto non acaba.
E estaremos pendentes desa peza “Louredo” arredor dese espazo noso que para Lola é inspirador.
Josu Santos reclama dende Barbadás oportunidades laborais para deseñadores novos coma el
Emprendemento en Barbadás
Josu preséntase, sempre que xurde a ocasión, como o neto “do Pepe do Truco e da Basilisa” de Sobrado do Bispo (Barbadás), alí pasou parte da súa infancia e alí volveu tras rematar os estudos. Ás veces sente a necesidade de emigrar fóra de Galicia por tema laboral, como xa fixeran os seus avós cara Alemaña, pero non deixa de procurarse traballo, activamente. “En España e en Galicia fálase moito de potenciar as novas promesas no deseño pero no eido laboral, en realidade, só dan traballo a deseñadores e patronistas sénior”, lamenta despois de anos de formación e só uns cantos meses de contratos. “As empresas de moda de Galicia buscan sempre persoas con 5 anos de experiencia, pero eu non podo tela se nunca me collen para deseñar, e iso que non parei e vou tendo traballos en tendas”.
Lembra a súa etapa en Nicandra (Verín) como axudante de patronista ou os meses de traballo nunha tenda do sector, en Ourense, ata hai unhas semanas.
Josu Santos Blanco. Sobrado do Bispo(Barbadás) 12/05/2022 Foto Rosa Veiga
Fixo os seus estudos de Técnico Superior na Escola de Patronaxe de San Sebastián que escolleu entre as galegas e as do resto de España porque era unha escola innovadora, en proceso de “implantar aprendizaxe por proxectos dirixido ao traballo posterior en empresas externas”, detalla. Rematou estes estudos en 2017.
Tamén foi axudante de vestiario no musical “Sueño de una noche de verano” durante unhas semanas de 2019 e antes tivera prácticas durante 4 meses na empresa “CausalyReal”, hoxe desaparecida. Despois das prácticas optou por volver a Barbadás “porque esperaba ter traballo no potente sector de confección e moda galegos”.
Encaixe en Camariñas, quizais desfile en Sobrado…
Fronte á temporalidade laboral, no que si atopa continuidade é en desfiles e concursos como o que organiza cada ano o concello de Camariñas arredor do encaixe, ou na súa aldea, en Sobrado do Bispo, cando son as festas.
O primeiro no que participou foi no organizado para a gala do comercio de Barbadás, na Valenzá no ano 2019. Alí tivo coñecemento doutro en Mondariz e comezou a xuntar e desenvolver ideas novas.
En Camariñas participou nos últimos tres anos (2019, 2021 e 2022) nos que sempre foi finalista . Agora está a espera de novas convocatorias autonómicas e estatais, e da celebración das festas de Sobrado do Bispo no primeiro domingo de xullo, no que espera que este ano volva o evento do desfile.
“A convocatoria de Camariñas é moi especial para min, co traballo de preparar varias pezas fun evolucionando e profesionalizándome e descubrín o encaixe, que está a ser unha peza moi inspiradora para as miñas coleccións nas que o integro perfectamente”, asegura.
A súa participación neste ano 2022 (foi en abril) tamén foi “especial” para Josu pois “só foi posible grazas a dúas persoas” que son os deseñadores Jaione Ventura e Álvaro Blanco, relata agradecido.
Josu Santos Blanco. Sobrado do Bispo(Barbadás) 12/05/2022 Foto Rosa Veiga
Encargos e pandemia
Estuda a súa participación en novos concursos sen parar na súa actividade creativa. “Coso algo case todos os días, nalgún momento para o vestiario dunha cantante de discoteca móbil, e na pandemia para varias persoas que me descubriron en youtube”.
Na pandemia, a finais de 2019, Josu creou o evento “¿Qué pasa en casa?” e animou ás persoas que tiñan roupa deseñada e cosida por el, a gravarse con ela posta. Editou un vídeo que recolle tódalas colaboracións, publicouno na súa canle de youtube e supuxo un pequeno salto para o deseñador que xa traballaba para eventos e seguiu a facelo.
Escolleu esta profesional desde que estudou Educación Secundaria: cando estaba no segundo curso descubriu a serie televisiva “One tree Hill” na que unha das actrices interpreta a unha deseñadora. “En seguida me fixei nela e no seu traballo, pero eu non sabía nin unha árbore así que xa me puxen como meta estudar Bacharelato artístico e fíxeno na Universidade Laboral, en Ourense”. E aí comezou todo.
Agora os seus deseños non parten dun debuxo plano. “Sempre parto da idea arredor dalgunha prenda que me motive e emocione se a imaxino feita e colocada sobre algunha persoa”, confesa.
Mentres segue a súa procura activa dun traballo “no seu”, segue a deseñar e confeccionar para mulleres pola satisfacción que sinte “cando algo plano como é un cacho de tea trócase en segunda pel, con costuras e cortes que transmiten algo, hoxe pode ser unha imaxe atrevida, mañá delicada, noutro momento pasota…”
Sorte na procura do traballo soñado!!
(Josu é “Yosuconjota” nas redes sociais)
Josu Santos Blanco. Sobrado do Bispo(Barbadás) 12/05/2022 Foto Rosa Veiga
‘Chama á vida’, a liña 024 de atención á conduta suicida
Habilitado as 24 horas do día, os 365 días do ano
O Ministerio de Sanidade pon en marcha a Liña 024, Atención á Conduta Suicida, co lema “Chama á vida”, que funcionará as 24 horas do día, os 365 días do ano.
A Saúde Mental é un obxectivo prioritario das políticas públicas do Goberno de España e, por iso, forma parte da Axenda Pública para visibilizar, rematar cos estigmas e tabús que existen arredor desta realidade e para romper os silencios que pesaron como lousas para anos nela. O suicidio é a primeira causa de morte externa no noso país e a primeira causa de morte en mozos. Segundo os datos do INE, en 2020 houbo 3.491 mortes por suicidio en España, o que supón un 7,4% máis que en 2019.
O 024 é un servizo nacional (accesible desde todo o territorio nacional), gratuíto, confidencial e estará atendido por expertos, para apoiar tanto ás persoas que poidan ter condutas suicidas como ás súas familias e amigos.
Ademais, o 024 conectarase cos servizos de emerxencia das distintas comunidades autónomas e cidades para os casos nos que se aprecie unha situación de emerxencia.
Co obxectivo de que toda a cidadanía poida utilizar o 024 en condicións de igualdade e non discriminación, o teléfono está adaptado e incluirá un servizo de videointerpretación en lingua de signos, así como un servizo de interpretación telefónica que ofreza a solución para superar as barreiras lingüísticas, permitindo a comunicación en tempo real, con persoas que falan noutro idioma.
Estrella Rajo e a súa librería “Espa” viron medrar á Valenzá ao redor e seguen alí
Emprendemento en Barbadás
Estrella Rajo Castro dá a metade do nome a librería Espa, situada no número 81 de A Valenzá. Abriu hai algo máis de 40 anos e ata a súa xubilación, foi ela quen a atendeu mentres o seu marido Francisco “Paco” traballaba como docente.
Filla dun pai que traballaba para Renfe, pasou parte da súa infancia en Monforte de Lemos. Alí, con 14 anos comezou a traballar nunha zapatería. O seu pai comezou a ir e vir entre Monforte en Ourense e un amigo faloulle de que calzados Diéguez (tamén zapatería Batey) buscaba dependenta para a súa tenda na rúa Progreso.
“Éramos dez dependentas e con ese traballo víñenme a vivir para Ourense, coa miña tía, uns anos antes de que os meus pais se viñesen tamén, cando comezaron a circular as máquinas de tren eléctricas”, lembra Estrella.
Casou con Francisco, un mestre fillo das Lamas (Barbadás) e marchou con el a Casardeita, no concello de Ramirás, onde daba clase. Tamén vivíu na rúa Marcelo Macías en Ourense e decidiu traballar de novo. “Sempre quixen traballar nalgo e probei a voltar por calzados Diéguez pero non puido ser, así que falamos de abrir unha librería”, segue.
Estrella Rajo, propietaria da librería Espa dende hai 41 anos, a primeira que se abriu na Valenzá. 06/05/2022
Mudáronse á Valenzá, e na casa había un baixo libre que prepararon e abriron como librería . O nome acordárono xuntando parte dos seus nomes, como era habitual naqueles anos 70 e 80: foi e segue a ser a librería “Espa” (de Estrella e Paco).
“Alí vendíamos libros, e moitísimos cacharriños e cousas para regalos que no principio íamos buscar nós a Portugal cada sábado; víñamos mercar moita xente que nos coñecía de Ramirás, de Bentraces, de Ourense…”, detalla.
O seu marido, “Paco” facía a provisión de libros para a librería no almacén de Stylo, na rúa Nova de Ourense. Estrella atendía o local durante todo o día e tiña instalada mesmo unha pequena cociña donde se xuntaban amigos para comer “ou tomar unha tónica”, lembra. Naquela época, Estrella vivía no baixo da librería, alí planchaba, ganchillaba, bordaba… “todo o que se poidera facer para saír adiante”, comenta.
“Ao redor non había edificios, só algunhas vivendas familiares e unhas tres tendas: a da Julia (na casa que hoxe está na rotonda da Familia), a da Preciosa e o Campelo (cerca do comezo na Valenzá) e a da Teresita, na rúa do casco vello que vai cara a igrexa de San Bernabé e que tiña tamén carnicería.”
Estrella tivo a súa vida na librería durante 25 anos, ata que o seu marido se xubilou. “Os nosos fillos animáronme nese momento a que me xubilara tamén para que comezáramos a facer cousas xuntos que antes non podíamos, porque había que traballar para saír adiante”, a partires dese momento, Estrella non o pensou moito e co desenvolvemento urbanístico da zona puideron vender algunha propiedade e facer xuntos unha vida máis tranquila.
“Hoxe meus fillos viven nas Lamas, e traballan (enfermeira e catedrático universitario da Universidade de Vigo en Ourense)” e ela segue a vivir no edificio na librería.
Hai 16 anos fíxose cargo do local un traballador da librería Stylo, agora xubilado, pero aínda segue a atender ao público a súa esposa.
Estrella Rajo, propietaria da librería Espa dende hai 41 anos, a primeira que se abriu na Valenzá. 06/05/2022
O proxecto do arquitecto Alejandro de la Sota para Finca Fierro, innovador e non executado
Historia de Barbadás
A historia da Finca Fierro xirou nos últimos séculos arredor dunha soa propiedade que tiña unha casa señorial, unha capela e un pombal (que permanece). Esa leira foi partillada entre varios promotores urbanísticos e ocupada por variedade de construcións e familias nas últimas décadas do século XX e as primeiras do XXI.
O arquitecto Alberte Pérez Rodríguez investigou ese espazo do concello de Barbadás. Alí existíu nos anos 60 un proxecto que Alberte engadiu na exposición “Ourense Imaxinado” de 2015 no centro cultural Marcos Valcárcel, na que se amosaron outros 9 proxectos non executados no veciño municipio.
Na Finca Fierro, segundo lembra Alberte, quedou sen executar un proxecto de modernización baseado na “arquitectura industrializada”, tendencia dende os anos 20 na escola alemá Bauhaus, entre outras.
A Caixa de Aforros Provincial de Ourense proxectou nos anos 60, construír nos 56.000 m2 da Finca Fierro un complexo con aulas, teatro, cine para mozos e mozas “de altas capacidades”, anos despois de que os herdeiros da finca hipotecaran a súa propiedade para marchar a América.
Segundo foi sabendo Alberte na súa investigación, o daquela presidente do consello de administración da entidade bancaria era Antonio Alés Reliein , que tamén era arquitecto e pediu opinión para este novo proxecto ao arquitecto ourensán recentemente chegado de Madrid, Javier Suances.
Suances fixo de intermediario propoñendo a idea a algún arquitecto xa destacado naqueles anos, que o rexeitou, e despois ao pontevedrés Alejandro de la Sota. Este aceptou a proposta en 1964 ou 1965 , aínda que tardou un par de anos en comezar a traballar nel.
Alberte lembra que o arquitecto tiña moita relación con Galicia, tanto familiar (a nai era de Ribeira, os veráns pasábaos en Sanxenxo, o seu pai fundara o Museo de Pontevedra) como por amigos que sempre conservou, como o fillo de Castelao.
Para o proxecto, a Caixa de Aforros encargou o plan topográfico do terreo (na imaxe “levantamento topográfico”) ó aparellador Gregorio Bueno.
Máis arquitectos implicados
O proxecto de De la Sota é “espectacular” para Alberte, pois soubo “resolver coa mesma sección todos os volumes, adaptándose perfectamente as diferentes curvas de nivel dese terreo, que ten diferentes alturas”, e para chegar a ese resultado,De la Sota encargou ao tamén arquitecto Manuel Gallego Jorreto unhas fotos para avanzar no traballo.“M. Gallego envioulle fotografías da aldea de Balcaide, no concello de Teo, como mostra da arquitectura tradicional galega adaptada ao terreo e De la Sota tívoas como referencia para asentar en diferentes niveis os edificios do complexo que tiña entrada por abaixo e colocábanse en zig-zag cara arriba”, detalla.
Nese complexo non construído había unha recepción na parte superior, aulas, biblioteca, cociña, comedor, teatro, edificio para xogos, campo de fútbol (ver imaxe da “planta usos”), deixando libre un espazo na parte superior que anos despois ocupou a residencia “Nosa Señora dos Milagros”, que segue alí, na estrada cara Piñor.
Unha parte do espazo, no plan de De la Sota, quedou para hortas que abastecerían de productos á cociña do complexo.
Innovación arquitectónica da época
A arquitectura de De la Sota “estaba a facer vangarda na España franquista” segundo os textos de “Ourense Imaxinado”. Na exposición sinaláronse as innovacións deste proxecto que respondeu ó interese do arquitecto nas posibilidades que ofrecía a produción en serie, tal como se facía no eido internacional dende a Escola Bauhaus, por exemplo.
“Na residencia de estudantes pon en práctica a construción con elementos prefabricados, seriados, que xa ensaiara na casa Valera en 1961. Andaba a fixar a atención na busca de solucións estandarizables nas que centra a súa investigación técnica. Cos paneis Horpresa de formigón pretensado atopa rixidez e versatilidade de transporte e colocación. Mais tamén achega enxeños propios que non existen no mercado, como é o caso das portas de paneis de madeira forrados en aceiro co que consegue illalas do frío exterior e manter a calor cara ao interior”, segue o texto.
Tamén foi novo o que expuxo para resolver a orografía, como o aproveitamento do camiño sinuoso que alí había para separar diferentes zonas do complexo segundo o seu uso, o uso de cubertas inclinadas prefabricadas.
“Dende a cimentación, todo é industrializado co uso de formigón armado e tamén con fiestras que se farían con deseño curvado para aproveitar o proceso de fabricación da industria dos autobuses, entre outros exemplos”, detalla Alberte.
Os detalles de bocetos do arquitecto, fotografías de Manuel Gallego e algunha documentación deste proxecto poden verse na fundación Alejandro de la Sota.
Co proxecto avanzado, segundo Alberte, houbo “controversia arredor da súa finalidade, porque a execución dependía da Obra Social da Caixa de Aforros, e alguén pensou que este complexo supoñía en realidade, un privilexio, e non unha atención a persoas desfavorecidas así que foi quedando adiado, e produciuse o cambio de presidencia na entidade cando Alés foi substituído por David Ferrer en 1976”.
Ferrer contratou aos arquitectos Manuel Conde e fillo, “que reformularon o proxecto pero non se fixo tampouco así que a Caixa de Aforros puxo a finca en mans de dous promotores de Toén e empezou a venderse en parcelas”, remata Alberte.
E aí comezou outra parte da historia, a máis actual…
O bar de Bentraces renaceu con Ilda Peralta catro meses antes da pandemia, e colabora ca feira dos días 23 e 24 de abril
Emprendemento en Barbadás
A historia dun bar de aldea pode parecer intranscendente, pero no caso de Bentraces trátase dunha das dúas ou tres actividades económicas da contorna inmediata. Na aldea máis redonda de Barbadás, hai un pazo adicado a eventos sociais e empresariais, un artesán en proceso de cambio de local e o bar que está na estrada de Celanova (Nacional 540 esquina rúa do Canastro).
Ilda Peralta Duarte reabriu o bar Bentraces en novembro de 2019.
Ilda é de Paraguay, estableceuse en Ourense hai case dúas décadas e traballou sempre no sector hostaleiro, a maior parte do tempo nos dous restaurantes da familia do “Coto do Rano” ata que decidiu ser a súa propia xefa.
“Me puse a buscar local por todo Ourense hasta que un amigo que vive en Bentraces me habló de este que estaba vacío. El sitio me gustó y aquí nos establecimos ese año”, explica.
Ilda abriu e poucos meses despois tivo que pechar, a causa da pandemia. “Empezó a ir muy bien con personas que pasan por aquí, los trabajadores del pazo de Bentraces cuando tienen eventos, y l@s vecin@ que toman café a diario”, detalla.
Dende que chegou, sabe que pode contar “con todos los vecinos y vecinas, igual que en el pueblo saben que pueden contar conmigo”. Agora, tras o parón da pandemia, comezará a retomar plans en canto poida, como o de ter un posto de pulpeira diante do bar… e outros que aínda non conta.
Ilda Peralta Duarte, propietaria do café Bentraces dende novembro de 2019. Foto Rosa Veiga
“La gente se va animando poco a poco, va cogiendo confianza para salir y si todo va bien, iremos mejorando la atención”, concreta. Neste momento, a súa oferta é de petiscos caseiros con cada consumición de bebida. Prepara cada día pratos diferentes, como chouriciños ao viño, callos, tortilla de pataca, revoltos, queixo e embutidos variados.
Ten selado de lotería e moito traballo diario que espera siga en aumento, para o que xa conta cunha traballadora polas tardes.
A familia de Ilda medrou dende que chegou a Bentraces, igual que os seus plans de futuro na aldea que escolleu para vivir. O máis inmediato é a colaboración na feira prevista para os días 23 e 24 anunciada polos organizadores nas portas da aldea.
A asociación “O Fonfón” de Bentraces anima a participar na feira para fomentar o consumo sustentable e coa venda e troco dos obxectos non aproveitados na casa. Ilda atenderá eses días o bar, por vacacións da traballadora, pero colaborará no aprovisionamento de bebidas e petiscos.
Moita sorte Ilda!!
Ilda Peralta Duarte, propietaria do café Bentraces dende novembro de 2019. Foto Rosa Veiga
O escultor José Manuel Pateiro crea un “Ícaro” e pinta cada día en Parada de Piñor
Sociedade en Barbadás
O pintor e escultor de Parada de Piñor José Manuel Pateiro Guede retomou o seu traballo nunha pedra monumental da que está a saír Ícaro e o seu pai Dédalo, dous personaxes mitolóxicos gregos que fuxiron dunha torre na que estaban presos despois de construír ás con plumas de paxaro pegadas con cera dunha candea.
Esta “peza”, segundo nos contou Pateiro, está comezada dende hai 15 anos e retomouna hai uns meses e non parará ata rematala. Cando o faga, espera que o destino da imaxe non quede lonxe “para non perdela de vista” como ocorreu ata agora coas que fixo antes.
Escultor e pintor José Manuel Pateiro Guede, en Parada de Piñor. 30/03/22. Foto Rosa Veiga
Entre elas a escultura da “Familia” da rotonda central da Valenzá, cuberta por pancartas, cores, luces e o “atrezzo” necesario para moitas celebracións do calendario anual, e tamén a de “Píramo e Tisbe”, os amantes de pedra que poder verse no barrio da Ponte, no xardín que está onde remata a Ponte do Milenio.
“Non traballo nunca por encargo, e cando remato as obras alguén se vai interesando e as leva”, detalla Pateiro nun descanso do seu “traballo”. “Dende pequeno gústame debuxar e por ese motivo estudei Formación Profesional para ser Delineante, na Farixa, aínda que nunca traballei como tal, pero nunca deixei de debuxar”, relata.
Do debuxo pasou á pintura e desta ata a pedra. “Meu pai era canteiro así que coñecía as ferramentas e o material e comecei a traballalo. Agora pinto con óleo e esculpo, sempre despacio, pero todas as tardes”, confesa.
Escultor e pintor José Manuel Pateiro Guede, en Parada de Piñor. 30/03/22. Foto Rosa Veiga
A primeira escultura que fixo era un home atado a unha columna “de tamaño natural”, e está ben preto da súa casa en Parada de Piñor.
A seguinte é a de “Píramo e Tisbe”, da que fixo un bosquexo en papel e despois en terracota. “Amoseina no concello de Ourense e pedíronma así que fíxenas finalmente en dous bloques de pedra”.
A terceira ía ser a figura dun home sentado “como unha especie de estudo anatómico” e cando estaba comezado, o falecido Recaredo Paz viuna e quixo que a adaptara para o xardín diante do edificio da asociación Aixiña. , e alí está.
Sete meses con cada pedra
A idea inicial de Pateiro é traballar co cincel para el mesmo, e faino con calma, así que cada un dos seus traballos leváronlle entre 7 e 8 meses. A poucos metros do “Ícaro” sen rematar, está “Job” xa finalizado.
A escultura do novo Ícaro acompañado do seu pai o escultor Dédalo, ten lecturas diferentes e hai que percorrela en círculo para descubrir os diferentes elementos, incluído un relevo do Minotauro da illa de Creta. “Están pai e fillo no momento de preparar as ás, un momento importante que lles vai cambiar a vida, coas súas consecuencias, e saben que o teñen que facer para librarse do Minotauro, aínda que sexa unha decisión que lles reborde”.
Pateiro comeza cada tarde (despois do seu traballo das mañás) co martelo e cincel nas mans, diante do bloque de pedra, e remata o día diante do lenzo, ultimamente diante da pintura dunha muller asomada a unha xanela e os xogos de reflexos e sombras arredor dun neno.
“Hai anos fixera unha exposición no desaparecido café Isaac e despois comecei con estudos anatómicos tamén baseados en retratos de amigos e coñecidos a partires de fotos súas”, explica o pintor-escultor.
Cadro a partir dunha fotografía. na casa do escultor e pintor José Manuel Pateiro Guede, en Parada de Piñor. 30/03/22. Foto Rosa Veiga
Na súa casa, lenzos, pinturas, disolventes, pinceis, pedras xigantes e ferramentas de canteiro- escultor ocupan espazos interiores e exteriores, onde tamén poden verse obras acabadas como a do santo “Job” e cadros en escaleiras e muros con nenos xogando.
Un dos seus fillos xa experimenta tamén nas dúas disciplinas.
Escultor e pintor José Manuel Pateiro Guede, en Parada de Piñor., no traballo de Ícaro e Dédalo 30/03/22. Foto Rosa Veiga
Unha ducia de mozas de Barbadás xoga no club de Fútbol Feminino Rosalía, único na provincia de Ourense
Sociedade en Barbadás
Pequenas veciñas de A Valenzá e As Lamas xogan nalgún dos cinco equipos de fútbol feminino do club “Rosalía”, fundado en 2018 e que neste 2022 creou o equipo “biberón” de nenas de 3 a 5 anos, no que xa hai 7 xogadoras.
Parte das doce futbolistas de Barbadás están na imaxe acompañadas polo vicepresidente da escola e club deportivo. Son : Patricia, Aldara, Matilde, Noa, Sabela e Zaira, faltan María e Paqui das “sénior”, Candela, Claudia e Sara do equipo infantil, e Laura do equipo “cadete”.
O vicepresidente José Antonio Vázquez Félix “Yuse” amósase campante cando lembra que a ducia de mozas de Barbadás que hoxe están no club son as “sucesoras” daquel equipo feminino de Barbadás, pioneiro, que xogou os últimos partidos en 2015, despois de 5 anos de competición.
Tamén houbo equipo feminino de fútbol na Rúa, que xogou un par de Ligas ata o 2018 e o da Unión Deportiva Ourense que tivo equipo “sénior” de mulleres ata que desapareceu no 2018.
O directivo do “Rosalía” explica que esta Escola de Fútbol Feminino naceu coa idea de “facer equipos base, como promesas, infantís e cadetes, para nutrir o equipo de sénior da UDO” e ao desaparecer este, o “Rosalía” fixo equipo propio tamén coas “maiores”.
A escola renaceu en 2018 despois da súa apertura un ano antes co pulo de Mario Gómez (hoxe presidente do “Rosalía”), Alba Rodríguez e Iván Gutiérrez, e no marco do equipo “Bosco” do colexio Salesianos de Ourense.
“A convocatoria para que as mozas xogaran o fútbol en 2017 foi un éxito total, pero re-fundouse a escola un ano despois para cambiar o seu funcionamento, de xeito que todo o orzamento anual recaía nas xogadoras”, detalla Yuse.
Cada xogadora paga unha cota de 21 euros mensuais “e teñen cubertos todos os gastos de equipamento, desprazamentos e calquera outro que se xere na competición da Liga Autonómica na que participan” . Co orzamento anual fanse colaboracións solidarias como as emprendidas cas ONGs “GaliciAME” , “Pequenos Superheroes” e “Comongoal” .
O actual vicepresidente chegou ao club “de casualidade” pois o presidente coñecíao e comezou a pedirlle, de xeito informal, que fixera fotografías dos partidos. “O club tiña páxina web e as fotografías dábanlle moito atractivo así que, para que as fixera sempre, o presidente levoume na directiva e aceptei o reto”, lembra.
Xogadoras do club Escola Fútbol Feminino Rosalía que viven en Barbadás, xunto co vicepresidente do club José Antonio Vázquez Félix, no parque dos Patos. Barbadás 25/03/22. Foto Rosa Veiga
Primeira escola integral feminina na provincia
Xa tiveron premios como o da asociación de Mulleres Deportistas de Galicia que, en 2019 recoñeceu a escola como “a mellor iniciativa a prol do deporte feminino” pois trátase da primeira escola integral deportiva feminina na historia de Ourense.
O vicepresidente explica que tamén recibiron, neste mesmo ano, o premio da Asociación Galega de Xestores Deportivos pola “xestión deportiva con perspectiva de xénero” e pensa que tiveron en conta “que a escola non se queda no meramente deportivo”.
Así, para conmemorar en febreiro o Día da escritora Rosalía (que da nome á escola, ao club e aos equipos), as xogadoras entregan ao equipo contrario ese día, unha flor e un poema rosaliano escrito nunha postal.
Este mesmo ano, as xogadoras máis novas recibiron como agasallo o libro “FORMIG4S Misión Rosalía”, escrito precisamente polo actual adestrador das “maiores”, Pere Tobaruela .
Xogadoras de toda a provincia
A escola está aberta a toda nena e moza que queira xogar ao fútbol con outras mozas, e vivir así a experiencia deportiva completa, en equipo.
Entre os equipos “promesas” (2), cadetes, infantís, “sénior” e dende este ano o de “biberóns”, o club ten 107 xogadoras e un equipo técnico de 7 persoas. O último técnico en chegar foi Pere Tobaruela, que adestra dende hai unhas semanas ao equipo “sénior” tras a marcha do anterior adestrador.
As xogadoras adestran tres días cada semana, nos campos de Oira e de Santa Cruz de Arrabaldo, e proceden de toda a provincia.
Coa creación da liga autonómica “cadete” na actual tempada 2021-2022, o club “Rosalía” conta con 5 equipos en competición. “A progresión nestes poucos anos foi moi boa así que esperamos que as nenas e mozas vexan nesta escola unha ocasión para divertirse e mellorar”, conclúe Yuse.
Pódense seguir os seus resultados deportivos e actividades nas redes sociais.
Avoas, fillas e netas aprenden a tocar a pandeireta con Carla e ensaian para a “foliada” do 17 de maio
Sociedade en Barbadás
Un grupo de veciñas de Sobrado do Bispo e Barbadás, ata o momento, forma parte do grupo de pandeireteiras da asociación cultural San Mauro, no que avoas, fillas e netas ensaian xuntas e prepáranse para a foliada do Día das Letras Galegas, coa axuda de Carla González Rodríguez, que lles dá clase dende 2014.
Miriam, Noa, Ángeles, Manuela, Modesta, Leti, Pili, Chus, Tita, Amparo, Sinda e Alexandra son, ata agora, as aprendices de pandeireteira que asisten aos ensaios reiniciados tras a fase máis dura da pandemia, cada sábado no local da asociación cultural San Mauro, a poucos metros da capela do santo, na aldea de Barbadás.
Carla forma parte, á súa vez, do grupo de rondalla e da coral da asociación, pero comezou a dar clase de pandeireta en Barbadás despois da súa participación nun festival de 2013, co grupo musical de Pobra de Trives.
Grupo de pandeireteiras da Asociación Cultural San Mauro, de Barbadás. Ensaio no local da asociación. 19/03/22. Foto Rosa Veiga
“Meu pai xa lles daba clase de rondalla e coral e eu participaba nos dous grupos, e cando actuei con meu grupo de Trives pedíronme que lles dera eu clase de pandeireta, e aí comezou todo”, relata Carla.
As primeiras clases foron para apender o “toque” de muiñeira, e pouco a pouco, segundo ía mellorando a técnica do grupo, os ensaios derivaron cara a outros “toques” como o de “jota”, “pasodoble” e “rumba”, co que están a reiniciarse nestes días.
“A muiñeira non é a más fácil, pero sempre se comeza por ese toque que se utiliza en todos os grupos musicais, despois practícanse todos os demais, pero pode que o máis complicado sexa tocar a pandeireta e cantar a un tempo”, detalla.
Entre as “aprendices” está Manuela que foi a que plantexou a Carla “que se atrevese a dar clase de pandeireta”. Para Carla, a proposta foi “unha responsabilidade enorme, e de cara a primeira actuación eu estaba moi nervosa, mentres que algunhas delas xa tiñan experiencia en tocar xuntas na rondalla ou cantar na coral e estaban tan tranquilas”, lembra.
Grupo de pandeireteiras da Asociación Cultural San Mauro, de Barbadás. Ensaio no local da aosciación. 19/03/22. Foto Rosa Veiga
Fórmase como profesora de música
Carla estuda agora na facultade de Educación para ser profesora de música en Educación Primaria.
A experiencia destes anos en Barbadás seralle moi útil e mantén as tardes dos sábados libres para axudar nos ensaios. Agora preparan xa a súa participación na foliada de conmemoración do Día das Letras Galegas, o vindeiro 17 de maio.
“Participarán todos os grupos de música tradicional de Barbadás, e hai uns cantos”, anuncia. Despois de dous anos inactivo a causa da pandemia, o grupo espera recuperar o ritmo e a participación de veciñas e veciños interesados neste instrumento para o que compre practicar o movemento de boneca.
Grupo de pandeireteiras da Asociación Cultural San Mauro, de Barbadás. Ensaio no local da aosciación. 19/03/22. Foto Rosa Veiga
Durante o mes de marzo de 2022, está aberto o prazo para solicitar as “axudas destinadas a familias en cuxo ámbito existan un ou máis enfermos celíacos ou intolerantes á lactosa para o ano 2022”, que consiste nun pagamento único de 400 € por cada un dos enfermos celíacos ou intolerantes á lactosa que convivan no seu fogar.
Para novas solicitudes poden poñerse en contacto cos Servizos Sociais do Concello ou nas Oficinas Municipais de A Valenzá.
As renovacións poden presentalas na Sede Electrónica ou en calquera das oficinas de rexistro do Concello de Barbadás. Formulario de solitude achegado a esta noticia.
Para máis información poden chamar ao teléfono 988 393 168, extensión 4.
Héctor vende en “Ecomola” produtos biodegradables para limpeza e recarga e re-utiliza envases
Emprendemento en Barbadás
A Valenzá ten dende xullo de 2021 a primeira tenda de produtos de limpeza biodegradables, na que Héctor Ortega Fidalgo re-utiliza e recarga envases para reducir máis o impacto ambiental destes produtos envasados en botellas de plástico.
Chámase Ecomola e espera poder celebralo seu primeiro aniversario, xa que non puido ter inauguración.
Héctor e a súa familia viven na Valenzá dende hai 5 anos, e chegaron a Barbadás seguindo a estela dun amigo de colexio en Venezuela que se instalou na aldea de Pontón.
“Llevábamos un tiempo deseando irnos de Venezuela, sobre todo desde que a mí me atracaron y robaron el coche, pero no sabíamos a donde ir, y ya nos decidimos cuando un familiar sufrió un tiroteo en Caracas y vivíamos tanta inseguridad que solo nos sentíamos a salvo en la Hermandad Gallega de la capital”, lembra.
A súa nai é de Albarellos (Monterrei), pero toda a familia estaba en Venezuela, así que a decisión foi complicada. “Un amigo que vino para Pontón hablaba con nosotros cada día para animarnos a hacer lo mismo y finalmente vendimos lo que pudimos y nos vinimos en 2017”, agrega Héctor.
Viñeron para a Valenzá e tiveron algunha oportunidade de traballo que non callou. “Ni mi esposa ni yo somos de estar en casa ni de vivir de ayudas así que, animados por una pareja de amigos que vive en A Coruña, contactamos con los proveedores de produtos ecológicos de limpieza 4Eco, de Girona que tienen más de cien tiendas en franquicia en toda España”, segue.
Héctor Ortega Fidalgo, de Ecomola, na Valenzá. Foto Rosa Veiga
“O eco mola” e saíu Ecomola
Os amigos instalados na Coruña teñen a tenda “Ecoterra” e Héctor e Mayra abriron en xullo de 2021 “Ecomola”, con produtos de limpeza biodegradables nunha altísima porcentaxe e con calidade comprobada na súa casa, antes de decidirse.
Unha parte dos produtos están envasados na súa versión básica e “superconcentrados”, de xeito que se pode escoller e engadir o aroma no momento de mercalos. “Tenemos todo tipo de clientes, los que prefieren detergente y suavizante con aroma, los que no quieren aroma en ninguno de ellos y los que sí lo quieren en suavizante”, detalla Héctor.
A proposta de produtos “eco” da tenda inclúe dende xel para ducha, ata lava-vaixelas, pasando por frega-chans, limpa-fogar, quita-grasa, ambientadores, limpadores tamén de superficies de madeira… e xa ampliaron a oferta inicial para ter produtos de cosmética natural como xabóns, esponxas con glicerina, xampús…
Proxecto de entrega a domicilio
Tamén contan con esponxas naturais dunha empresa de Pontevedra para diversos usos e fregadores, e para celebrar o primeiro aniversario da tenda esperan ter listo un sistema de entrega a domicilio, que estudan en colaboración ca asociación Centro Comercial Aberto A Valenzá… mentres seguen pensando en ampliala oferta dos seus produtos, entre os que xa teñen unha curiosa lima de uñas de cristal.
Héctor Ortega Fidalgo, de Ecomola, na Valenzá. Foto Rosa Veiga
Geni coseu centos de máscaras no confinamento e, sendo patronista téxtil, segue a preferir a costura
Solidariedade en Barbadás
Con Geni abrimos unha parte da historia recente, a da propia pandemia, pero nos comezos… aló por marzo de 2020… E non poderemos nunca falar daquel momento sen falar das costureiras de Barbadás, que aportaron material e horas de traballo na casa cando había tempo para facer de todo. Elas e tamén algún costureiro decidiron… coser.
Naquel grupo, María Eugenia Da Costa Forneiro era unha das máis novas, vivía e vive na aldea de Barbadás, preto da vella fábrica de cerámica e porcelana Galos, na que traballaran os seus pais, cando estaba a pleno rendemento.
Pasada aquela tempada de necesidade de protección e de confinamento, despois de coser centos de mascariñas semanais (episodio do que ela non nos falou) Geni volveu aos poucos ao seu traballo no taller de costura que abriu no barrio da Carballeira.
Costureira vocacional
Sempre quixo coser, e aínda que no cole non estaba a gusto, sempre quixo aprender para mellorar … e así é a súa vida. Con 21 anos comezou a pasalo ferro e con 22 marchou a un taller que traballaba para Adolfo Domínguez en Maceda.
“Comecei na prancha e pedín que me pasaran á máquina de coser, aos poucos, para non baixar moito a produción, e xa vin que me gustaba moito”, lembra Geni.
Pasou tres anos aprendendo coa máquina de coser e despois decidiuse a estudar patronaxe. “Erguíame cada día as 5,30 horas para entrar no taller de Maceda ás 7,00 e cando saía ás 15,00 ía cara Baños de Molgas, para as clases da Escola Felicidad Duce, que tamén tiña aulas en Allariz”.
E así conqueriu o título oficial de patronista téxtil, que lle serviu para optar a un posto de traballo diferente. “Con 29 anos aceptáronme como axudante de patronista na fábrica que tiña a empresa no polígono de San Cibrao das Viñas, porque cumpría tódolos requisitos, e por riba eu quería seguir aprendendo”, narra.
María Eugenia Da Costa Forneiro. Costureira de Barbadás, no seu taller . 24/02/2022 Foto:Rosa Veiga
Patronista e volta á costura
E aprendeu: ao cabo dun ano era encargada da xastrería da liña U da empresa ourensá e Geni deixou de coser durante 11 anos, ata que lle propuxeron trasladala a Madrid e ela rexeitouno.
“As novas condicións non me interesaban e decidín deixar ese traballo e montar un negocio nun baixo da familia”, e refírese ó seu taller “Texabel” na rúa Filomena Dato do barrio ourensán da Carballeira.
Comezou a traballar nel con unha amiga e cando ela atopou traballo, Geni seguiu porque se sinte “a gusto, porque é menos agobiante que manter unha produción nunha empresa”. Así que foi probando, con arranxos de roupa, con unha liña de roupa de nen@, comezou a construír a súa páxina web, buscou comerciais…
“É complicado montar unha empresa e moitas cousas foron quedando a medias, agora teño clientela continua e podo comezar a pensar de novo en proxectos”, detalla.
Conta con espazo suficiente para os arranxos de roupa e, neste momento, ten unha parte ocupada por traxes de noiva, de madriña e de primeira comuñón dunha amiga a prezo de saldo, ata remátalos.
“Quixera dar clase de patronaxe para brindar a outras persoas coñecemento e práctica para traballar nunha empresa, porque aínda que eu teña o título oficial, descubrín que é moi básico para o posto de traballo”, e Geni pensa xa en buscar tempo para reformar o seu local, “e tentareino antes de que remate este ano”, concreta.
Precisará axuda de alguén máis no taller porque, xa agora, non fai traballos por falta de tempo, por exemplo, traxes de Entroido.
Polo momento seguirá cos habituais arranxos pero xa pensa nos cambios que precisará facer… e en seguir aprendendo, e pasar de novo ao eido do patronaxe, seguramente dando clases e quizais recuperando a idea de facer unha liña propia de roupa.
María Eugenia Da Costa Forneiro. Costureira de Barbadás, no seu taller . 24/02/22 Foto: Rosa Veiga
Os rolos de “shushi” xaponés chegan a Barbadás cos novos propietarios do bar “Acordes”
Emprendemento en Barbadás
O bar “Acordes” leva unha semana co seu novo proxecto para dar pulo a actividade do local do que se fixeron cargo hai uns meses Carolina Ferreira Cabrera e Alejandro Salcedo Blanco “Alex”.
Chegaron os rolos de “shusi” xaponés da man do cociñeiro Luis A. Bastardo Santaella, que acordou con Carolina e Alex engadir o seu coñecemento da cociña xaponesa no local. Así o nome de “Acordes” que tiña sentido musical, engade un novo significado.
Alex explicounos que a experiencia hostaleira é cousa de Carolina, que antes traballou no bar A Carabela (ao carón mesmo do “Acordes”) e ante en todo tipo de locais do sector hoteleiro e hostaleiro.
“Soubemos que Luis tiña experiencia en restaurantes e formación no consulado de Xapón en Venezuela, con mestres cociñeiros do país asiático, así que pareceunos boa idea acordar con el introducir novas tapas”, detallou.
Até agora Alex encargábase do xamón asado, a tortilla e as tapas de diario. Agora, coa incorporación de Luis, viven a diario a curiosidade dos clientes pola comida xaponesa.
Luis manéxase en diferentes áreas culinarias pero pareceulle que os rolos de “sushi” serían unha boa idea porque non están nas cartas dos restaurantes nin bares da Valenzá nin do resto de Barbadás.
“Cada día vienen personas que nos explican que no les gusta el pescado crudo, y les decimos que así es el Hosomaki, el sushi básico, pero yo hago también con pescado cocido, con pollo y con langostinos”, relata.
Rolos chamados “Tokio”
O ar xaponés vaise instalando nas mesas do “Acordes” porque cando chegan persoas con curiosidade polas novas tapas e as piden, “voltan outro día para probar outro rolo diferente”, narra Alex. Son rolos para compartir, e cando chegan grupos de amigos e amigas, piden varios rolos de sabores diferentes e proban uns poucos cada vez.
Os primeirizos nos sabores xaponeses, descobren que “shusi” é máis que pescado, e soen pedir o rolo de polo empanado con plátano e salsa “teriyaki” pero “cando volven anímanse a probar diferentes e temos unha ducia de sabores distintos”, lembra Alex.
Entre os máis reclamados, está o “Tokio” que é un rolo de shusi con langostinos empanados… e prometen seguir variando.
Tamén levan uns días con reparto a domicilio con pedidos a través dunha plataforma con aplicación de internet propia.
Tamén sala de billar
O local está preparado para o lecer da fin de semana non só ca oferta de tapas e “shusi” senón tamén con unha diana e unha mesa de billar para os xogos en equipo.
“Velaí vai” e velaí vén o grupo de cantareiras e músic@s de Bentraces que retoman ensaios
Sociedade en Barbadàs
Veciños e veciñas de Bentraces apuntáronse en 2016 a clases de música tradicional, no proxecto ideado por Beatriz Fernández García e Pablo Martínez para levar clases de música a tódalas aldeas de Barbadás, para persoas de calquera idade…
Tódalas persoas interesadas aprenderon con el a gaita, pandeireta, canto, tambor… e un ano despois estreáronse como grupo de música tradicional nas festas das Lamas.
“Esa actuación supuxo un antes e un despois e medrou a motivación entre profesores e estudantes así que decidimos formar unha asociación que servira de base para a actividade e seguimos cas actuacións, tamén nas festas da Valenzá”, lembra Beatriz.
Entre aqueles aprendices de música estaba e está Pilar, presidenta da asociación cultural que nos contou que o nome do grupo “Velaí Vai” foi sacado dunha canción tradicional que adaptaron para incluír na letra o nome da “costiña do Moredo” de Bentraces, a que leva até un vello lavadoiro na parte baixa da aldea, ó pé duns viñedos.
Pilar lembra a actuación nas festas da Valenzá como outro fito na historia da escola de música e do grupo: “no día de San Bernabé, que é o patrón, houbo recortes na celebración así que os veciños acordaron non contratar música nin foguetes. Parte dos que vivían na parte vella levaron banda de gaitas á misa e fixeron celebración enxebre con empanada, inchables e nós, os de Velaí Vai”.
Se nas Lamas foi a estrea, na Valenzá chegoulles o pulo definitivo. Pablo lembra que para aquela, todos ensaiaran moito e a actuación “foi a mellor de todas até aquel momento”.
grupo pandeireiteiras, cantores e músicos “Velai vai” de Bentraces con veciños de varias aldeas. febreiro 2022. Foto Rosa Veiga
E segue a música
No repertorio deste grupo de 25 persoas, entre cantareiras, pandeireteiras , gaiteiros e outros músicos, hai cancións tradicionais, tamén as adaptadas como a da “costiña do Moredo”, “Licor de negro café” de Lamatumbá, “Vaca marela”, “A rianxeira”…
A escola chegou ás aldeas de Barbadás antes da pandemia, trátase dunha “escola nómada” segundo Beatriz, que tivo que reestruturarse polas circunstancias sanitarias. Agora retoma actividade.
Pola súa banda, @s que forman parte do grupo “Velaí Vai”, de varias aldeas de Barbadás como Bentraces, Finca Fierro, Loiro e A Valenzá, comezaron os ensaios en outubro de 2021 e xúntanse cada xoves ás 20,00 horas no local social de Bentraces, fronte a igrexa.
Alí Pilar, Conchita Marité, Estrela, as dúas mozas que se chaman Pili, Luz (Lucita), Antonio, Beito, Javier, Rosa, Clara, María Dolores, Roberto, Lucía, o acordeonista Manuel, Charo, Quique, Lorena e o gaiteiro Javi. Algúns deles, por parellas botan un baile se o ambiente se anima.
E así pasou, o ambiente medrou nun encontro diante do lavadoiro, ao pé da costiña do Moredo…do que haberá imaxes publicadas en breve.
Polo momento, quedan presentados…
Grupo pandeireiteiras, cantores e músicos “Velai vai” de Bentraces con veciños de varias aldeas. febreiro 2022. Foto Rosa Veiga
Prazo de inscrición no concurso de Mecos será do día 9 ao 19 de febreiro de 2022
A Concellería de Cultura organiza un CONCURSO DE MECOSque ten como finalidade amosar as creacións que realicen os veciños/as do Concello, como unha das expresións máis tradicionais do entroido.
Poderá participar calquera persoa individual ou grupo de persoas (asociacións veciñais, asociacións culturais, etc).
Inscrición
A inscrición realizarase a través deste formulario en liña.
No propio formulario de inscrición, ademais dos datos de contacto dos participantes, deberase subir unha fotografía do Meco, localizado dentro da área xeográfica do Concello de Barbadás, onde deberá estar exposto.
O prazo de inscrición no concurso será dende o día 9 ao 19 de febreiro de 2022, ambos incluídos. (Nota: Ampliado el plazo de participación hasta el 23 de febrero)
Elección dos gañadores
Na web do Concello (www.barbadas.es) habilitarase un formulario onde as persoas interesadas poderán votar telemáticamente, entre os días 24 e 28 de febreiro, ambos incluidos.
Os premos serán adxudicados aos tres participantes que obtivesen máis votos telemáticos (1º, 2ª e 3º clasificado).
O/a gañador/a comunicarase o martes, 1 de marzo, durante a celebración do entroido. Ademáis publicarase na web do Concello (www.barbadas.es).
Premios
Establécense a seguinte clasificación:
1º premio: 300€.
2º premio: 200€
3º premio: 100€.
Información
Para máis información ou consulta de dúbidas dirixirse a:
Casa da Cultura
Rúa San Bernabé 37 – 32002 A Valenzá – Barbadás
Tlf: 988 246885
Enderezo electrónico: casacultura@barbadas.es
Prazo de inscricións do 8 ao 28 de Febreiro de 2022 (ata as 12:00 horas)
O desfile de Barbadás vén sendo dende hai varios anos, unha cita ineludible dentro do abano de eventos do entroido, que se celebran na xeografía da provincia de Ourense.
Neste ano 2022, o desfile terá lugar o martes, día 1 de marzo, co habitual percorrido pola Avenida de Celanova (A Valenzá), que se iniciará ás 17 horas.
Os participantes deberán estar unha hora antes no punto de encontro, na Rúa das Cuartas, próxima ao Campo de Fútbol Municipal de Os Carrís (A Valenzá).
Segundo as bases reguladoras a este efecto, poderá participar calquera persoa ou grupo de persoas (asociacións veciñais, culturais, etc) que presenten a solicitude do 8 ao 28 de Febreiro de 2022 (ata as 12:00 horas), ambos incluídos.
Carrozas: mínimo 10 persoas (a maioría dos integrantes teñen que ir subidos na carroza durante todo o percorrido).
Comparsas: mínimo 10 persoas.
Parellas/Tríos.
Individuais.
Premios Establécense os seguintes premios por cada unha das categorías:
Carrozas:
1º premio 1.000 €
2º premio 750 €
3º premio 550 €
4º premio 300€.
Comparsas:
1º premio 1.000 €
2º premio 750 €
3º premio 550 €
4º premio 300 €.
Parellas/Tríos:
1º premio 300 €
2º premio 150 €
3º premio 100 €.
Individuais:
1º premio 200 €.
Xurado
O concurso terá un xurado composto por cinco persoas, representativas do ámbito cultural e asociativo do Concello. Estará presidido pola Concelleira de Cultura e actuará como secretario un/unha traballador/a da Casa da Cultura.
O xurado terá en conta á hora de valorar os/as participantes principalmente calidades que respondan ao espírito do entroido: a graza, a empatía co público, a sátira, a transgresión, a retranca, animación musical, a creatividade e a elaboración do vestiario e do resto do atrezzo e o número de participantes.
Axudas a asociacións
As asociacións que participen no Desfile do Martes de Entroido 2022 compostas por 10 ou máis integrantes e se atopen debidamente inscritas, a data 31/12/2021, no Rexistro de Asociacións do Concello de Barbadás, recibirán unha axuda pola súa participación de 200 €.
Para máis información dirixirse a: Casa da Cultura
Rúa San Bernabé ,37 32002 – A Valenzá – Barbadás.
Tlf: 988 246885
Enderezo electrónico: casacultura@barbadas.es
Manuel Padrón coñeceu a pedra nas canteiras e aprendeu a esculpila con Faílde
Sociedade en Barbadás
Naceu, viviu en Parada de Piñor, alí segue a foi alí onde comezou a traballar nas canteiras con 13 ou 14 anos. Xa fora tamén aprendiz de barbeiro cun veciño que tiña barbería no Xardín do Posío. Outro veciño informoulle de que o escultor Faílde (criado en Godexás e escultor despois en Ourense) “buscaba un rapaz para o taller que tiña naquel intre entre a rúa Bedoya e a Avenida Buenos Aires, preto da praza das Mercedes”.
“Gusteille porque xa tiña idea de como traballar a pedra, e quedeime con el, traballando xa nalgún panteón, ó cabo de dous anos el foise centrando na escultura e a mín deixábame traballos para que os fixera pola miña conta”, lembra Manuel.
O canteiro de Parada púxose por conta propia e… até hoxe. Tivo taller propio na casa dun veciño, despois no baixo dun tío seu e cando fixo a súa casa, trasladouse ó baixo para seguir traballando. A súa man, maceta e cincel están na maioría dos panteóns do cemiterio de Piñor, arredor do único que fixo Faílde, encargo dunha familia relacionada co pazo de Lemos (San Lourenzo de Piñor).
Tamén traballou man con man co seu mestre nalgúns encargos como o dos 4 Evanxelistas dun panteón de San Cristovo de Cea, ou as grandes figuras pétreas da parroquia de Fátima, no barrio do Couto (os pastores e a Virxe de Fátima).
O propio Manuel labrou figuras de San Antonio para un particular da Coruña, una Virxe para Seixalbo, outra para Luintra, un San Lourenzo para a parroquia de Piñor, catro cruceiros para particulares en Barcelona con Virxe Moreneta incluída…e máis cruceiros. Tamén restaurou pezas “para o anticuario Ross de Ourense”, detalla.
Manuel Padrón, o Riós”, canteiro, aprendiz con Antón Faílde. Parada de Piñor 02/02/2022
Canteiro e escultor
E na súa casa, en patios e escaleiras pódense ver as súas esculturas, que son un traballo do que tarda en falar …até que pasa a carón delas e lles pasa a man por riba.
“Faílde díxome unha vez que veu por casa, que lle gustaban moito e tiña a súa favorita”. Do que aprendeu con el destaca o xeito de “detallar ben as figuras aínda que sexan de pedra” e así se percibe nas súas, nas que ten na escaleira: varias figuras de mulleres, de corpo enteiro ou parcial, unha de dous mozos abrazados…
“Cando era novo non había tempo para a escultura, só para os encargos porque teño cinco fillos e había que sacalos adiante”, lembra Manuel. Así que despois si… leva uns anos rebaixando pedra e facendo corpos e rostros menos anxélicos e santos, máis humáns, que ten esparexidos pola casa e o espazo aberto que a rodea. “Agora teño a vista amolada pero aínda boto unha man o meu fillo Moncho, cando mo pide”, relata.
“Gústame moito a escultura e gustaríame seguir con algún traballo así”, segue, e asegura que probou todo tipo de pedra, granito moi duro e branco como o de Piñor, “difícil de labrar”, e outro máis brando de Mugares.
Manuel Padrón, o Riós”, canteiro, aprendiz con Antón Faílde. Parada de Piñor 02/02/2022
Historias da pedra en Barbadás
O nome de Louredo (bosque entre Santa Uxía e Toén) trae a memoria de Manuel as canteiras das que saíu toda a pedra para construír o barrio de Mariñamansa en Ourense. “Tamén se traballaba en canteiras arredor do San Benito, e esa pedra non era tan branca”, lembra.
Tamén rememora que Faílde traballaba as súas esculturas en granito de Barra de Miño e de Trasalba, que é “máis dócil para traballar”.
E a historia dos canteiros no concello de Barbadás parece seguir, a lo menos cun fillo de Manuel. “Tódolos meus fillos probaron a pedra, pero a Moncho gustoulle e aí segue. Cando eu traballaba nas canteiras, había un canteiro en cada familia e a cousa cambiou”, di con orgullo de pai.
Por moitos anos!!
Manuel Padrón, o Riós”, canteiro, aprendiz con Antón Faílde. Parada de Piñor 02/02/2022
No espazo “Gaia Contigo”, Gloria ofrece reiki e ioga antiansiedade e en breve terá productos ecolóxicos galegos
Emprendemento en Barbadás
Gloria Martín Pastor chegou a Barbadás hai 10 anos, dende Ávila, despois de buscar “un lugar con árboles” que soñou, e agora, coa súa familia xurdida na Valenzá, está a punto de celebrar o segundo aniversario do seu herbolario e sala de actividades “Gaia Contigo”, en continua evolución.
“Después de trabajar varios años en empresas de este sector, decidí trabajar sin jefes y conseguí abrir mi propio local aquí, en A Valenzá, el 12 de febrero de 2020, y cuando comenzó el confinamiento un mes después, descubrí que todo lo anterior me había entrenado para esto”, lembra do comezo.
Recentemente instalada na rúa Areal, mantivo o local aberto por ser de alimentación . “Vecinos y vecinas se volcaron enseguida, y a pesar del poco tiempo que llevaba yo aquí, se pasaban a comprar siempre algo, sobre todo los alimentos específicos para diferentes intolerancias”, narra.
Nesa época, sentiu que o “seu universo” estaba na Valenzá e a pesares das dificultades dende o comezo, decidiuse a seguir co seu soño dun “espacio para que las personas puedan ayudarse y venir a desconectar, sanar, sentirse bien y recargarse para las dificultades del día a día”, concreta.
Para manterse durante os primeiros meses da pandemia, vendeu o coche que acababa de mercar e foi engadindo na tenda aquilo que máis lle pedían como infusións a granel para o estrés e para durmir, e aceites biolóxicos, entre outros produtos. Tamén buscou mercancías para ir sorprendendo cada semana ás veciñas e veciños e foi pondo nos seus andeis “Kombuchas”, alimentos para persoas veganas, de cosmética natural…
“Poco a poco voy añadiendo proveedores con mucha experiencia y que conozco hace tiempo, y tengo productos gallegos pero comienzo a buscar más para completar la oferta ecológica”, detalla como proxectos de futuro, nos que tamén está comezar a venda en liña.
GLORIA MARTÍN PASTOR, DE HERBOLARIO GAIA CONTIGO NA VALENZÁ. 29/01/22. FOTO ROSA VEIGA
Máis actividades ademais de ioga
En canto as condicións sanitarias o permitiron, na sala que complementa o espazo do herbolario, Gloria organizou clases de ioga para grupos pequenos impartidas por Natalia, de Lobios, e nas vindeiras semanas irá recuperando outros talleres e sesións terapéuticas.
Antes de abrir o seu local, Gloria traballou con persoas maiores en colaboración coa Cruz Vermella, con sesión de dibuxo con mandalas, e a súa preparación como mestra de Reiki e de monitora de Tai-Chi.
As técnicas orientais sérvenlle para “ayudar con los niveles de estrés y ansiedad y tener más bienestar”. A sala de actividades está “presidida” por un gran tapiz dun elefante, regalo dun rapaz que fixo Reiki con ela e que, segunso Gloria, representa a prosperidade, forza, independencia, memoria e nobreza. “También simboliza la importancia de lo comunitario por su forma de vida en manada, que representa lo que yo quiero tener aquí”, relata.
A sala de “Gaia Contigo” tamén comezará a acoller charlas sobre nutrición, a cargo de profesionais, e o local participa coa asociación “Centro Comercial Aberto da Valenzá” promotora da campaña do comercio local “NAMÓRATE” entre os días 1 e 14 de febreiro colaborada pola Concellería de Comercio do Concello de Barbadás.
Gloria lembra que chegou a Galicia porque soñou con “un lugar con árboles” que atopou nada máis chegar, en Celanova, e dende alí a Barbadás onde quere desenvolver o seu proxecto inicial de venda, formación e información para compartir con outras persoas e ter “un mundo mellor” ao redor.
Inscricións do 26 de xaneiro ao 9 de febreiro de 2022
AConcellería de Promoción Económica, Turismo e Formación a través do Centro Empresarial Transfronteirizo do Concello de Barbadás, organiza para o primeiro semestre de 2022, diferentes actividades formativas.
O programa contempla obradoiros de procura de emprego, formación en tecnoloxías da información e a comunicación, manipulación de alimentos, manexo de carretillas elevadoras e operario/a de servizos de limpeza . Estes dous últimos, contarán con prácticas en empresas.
Axenda formativa:
NOME
DATAS
HORA
AULA
DURACIÓN
OPERARIO/A DE SERVIZOS DE LIMPEZA
Do 07.03.2022 Ata 16.03.2022
09:00-14:00
CET
40 horas Teóricas
OPERARIO/A DE SERVIZOS DE LIMPEZA
Do 21.03.2022 Ata 25.03.2022
Empresas
25 horas Prácticas
OPERADOR/A DE CARRETILLA ELEVADORA
Do 18.04.2022 Ata 22.04.2022
16:00-21:00
CET
25 horas Teóricas
OPERADOR/A DE CARRETILLA ELEVADORA
Do 25.04.2022 Ata 29.04.2022
Empresas
25 horas Prácticas
MANIPULACIÓN DE ALIMENTOS
25.03.2022
ONLINE
10 horas
MANIPULACIÓN DE ALIMENTOS
15.06.2022
ONLINE
10 horas
JOB DAY ONLINE
25 de Febreiro
10:00-13:00
A Solaina
3 horas
JOB DAY ONLINE
25 de Marzo
10:00-13:00
A Solaina
3 horas
JOB DAY ONLINE
29 de Abril
10:00-13:00
A Solaina
3 horas
JOB DAY ONLINE
27 de Maio
10:00-13:00
A Solaina
3 horas
JOB DAY ONLINE
23 de Xuño
10:00-13:00
A Solaina
3 horas
OBRADOIRO ADMINISTRACIÓN ELECTRÓNICA
10 de Febreiro
10:00-12:00
Casa da Mocidade
2 horas
OBRADOIRO ADMINISTRACIÓN ELECTRÓNICA
24 de Febreiro
10:00-12:00
Casa da Mocidade
2 horas
OBRADOIRO ADMINISTRACIÓN ELECTRÓNICA
10 de Marzo
10:00-12:00
Casa da Mocidade
2 horas
OBRADOIRO ADMINISTRACIÓN ELECTRÓNICA
24 de Marzo
10:00-12:00
Casa da Mocidade
2 horas
OBRADOIRO ADMINISTRACIÓN ELECTRÓNICA
07 de Abril
10:00-12:00
Casa da Mocidade
2 horas
OBRADOIRO ADMINISTRACIÓN ELECTRÓNICA
21 de Abril
10:00-12:00
Casa da Mocidade
2 horas
OBRADOIRO ADMINISTRACIÓN ELECTRÓNICA
05 de Maio
10:00-12:00
Casa da Mocidade
2 horas
OBRADOIRO ADMINISTRACIÓN ELECTRÓNICA
19 de Maio
10:00-12:00
Casa da Mocidade
2 horas
OBRADOIRO ADMINISTRACIÓN ELECTRÓNICA
02 de Xuño
10:00-12:00
Casa da Mocidade
2 horas
OBRADOIRO ADMINISTRACIÓN ELECTRÓNICA
16 de Xuño
10:00-12:00
Casa da Mocidade
2 horas
CURSO DE INFORMÁTICA BÁSICA
Do 14.02.2021 Ata 23.02.2021
10:00-12:30
A Solaina
20 horas
CURSO DE USO DE SMARTPHONE
Do 14.03.2021 Ata 23.03.2021
10.00-12:30
A Solaina
20 horas
CURSO DE OFIMÁTICA
Do 06.06.2021 Ata 17.06.2021
16:00-18:00
A Solaina
20 horas
CURSO DE MARKETING DIXITAL E BRANDING
Do 23.05.2022 Ata 27.05.2022
20:30-22:00
A Solaina
7 horas e media
ORDEN DE PREFERENCIA DE INSCRICIÓNS:
Empadroados/as no Concello de Barbadás preferentemente desempregados/as.
Prazas limitadas. Orde de inscrición por orde de entrada da solicitude
PRESENTACIÓN DE SOLICITUDES: Poderase presentar a ficha de inscrición polos seguintes medios:
No Rexistro Xeral da Casa do Concello de Barbadás.
Na Oficina Municipal de A Valenzá.
A través da Sede Electrónica do Concello de Barbadás
PRAZO DE PRESENTACIÓN DE SOLICITUDES:
Inscricións por orde de entrada de solicitudes, ata cubrir vacantes.
As actividades, segundo a súa temática, desenvolveranse en distintos locais do Concello de Barbadás. A maiores, algunhas delas contarán con prácticas en diferentes empresas.
Para máis información ou consulta de dúbidas, contactar co Centro Empresarial Transfronteirizo (CET). Teléfono: 988360413 .
Enderezo electrónico: cet@barbadas.es
A canteira de patinadores do “Morcegos” de hockei liña, medra en Barbadás onde ten 7 xogadores
Sociedade en Barbadás
O equipo de hockei en liña “Morcegos” é o único da provincia de Ourense na liga galega dese deporte. Está integrado na Federación Galega de patinaxe, en medre continuo dende o seu nacemento en 2015, con 7 xogadores que son veciños da Valenzá e de Piñor, nos equipos senior, infantil e xuvenil.
Este equipo federado de hockei liña é o resultado dunha afección que comezou como actividade extraescolar no colexio Mestre Vide de Ourense, onde Manuel Montes (falecido hai uns meses), pais e nais e o monitor de patinaxe Luis Penín (hoxe un dos adestradores dos “Morcegos”), acordaron fundar o club “Patinatour”.
Os socios asistían a escola de patinaxe cos seus fillos e fillas e “despois algún quixo probar cousas e trouxo paus de madeira” e así comezou o hockei, segundo lembra Álvaro Guevara “Chevi”, adestrador, xogador senior e vogal da asociación.
E así, aos poucos, formouse un equipo chamado “Morcegos” porque “buscouse o nome dun animal que resultase “sonoro, bonito, que fora nocturno e dera algo de respeto”, detalla “Chevi” que apostaba por este nome no debate entre varios posibles.
Daquela eran 15 socios, hoxe son 100 e queren ser máis. Organizan e participan clases de patinaxe os sábados, excursións e celebracións puntuais como a de Nadal, Entroido (participaron dous anos no desfile de Barbadás) ou fin de curso “sempre sobre patíns”, puntualiza Eladio Blanco “Lalo”, secretario da asociación e xogador senior.
Parte do Equipo Morcegos de Hockei en liña. Xogadores os equipos infantil e xuvenil que vivven en Barbabás: de esq. a der. e da fila de atrás cara adiante, Joel (xogador), Álvaro Guevara “Chevi” (xogador senior e vogal da asociación Patinatur), José Luis Alonso (xogador senior e vogal da asociación Patinatur) Dani (portero de Morcegos), Martiño e Jacobo (xogadores de xuvenil e infantil), Eladio Balnco “Lalo” (xogador senior e secretario da asociación), Héctor (xogador) e Iván Arias “Yeti” (entrenador e presidente da asociación) no parque dos patos. foto Rosa Veiga
Co adestrador “Yeti” o equipo federouse
Cada socio, coa súa aportación trimestral de 45€ aproximadamente, fai posible o mantemento dunha Escola de Patinaxe que ten 60 patinadores y una Escola de Hockei que ten 40 patinadores/xogadores para os equipos das diferentes idades, todos eles mixtos excepto o senior, que hoxe xa conta con sección feminina e masculina.
O paso dado dende a patinaxe ata o hockei comezou como afección e evolución dos país, nais e escolares que comezaron coa asociación, e aos 6 meses xa tiñan equipación completa para xogar despois das clases de patinaxe.
“Un día chegou á cancha un rapaz con una moto KTM laranxa e negra que escoitara que en Ourense había un equipo de hockei-liña”, lembra Lalo axudado por José Luis Alonso (xogador senior e vogal de Patinatour ).
Ese rapaz era Iván Arias “Yeti” (hoxe presidente da asociación e entrenador) que lembra, na conversa que tivemos con todos eles, que fora xogador profesional na Liga Nacional e traballaba en Ourense. “No tenía ni idea de lo que me iba a encontrar pero había jugado desde 1998 hasta 2006, después había sido entrenador ocasional en cada lugar en el que viví y un compañero de trabajo en Ourense me habló del club”, narra Yeti.
Cando chegou á cancha do Mestre Vide, preguntou e dixéronlle que podían aprenderlle a xogar pero cando lles dixo que levaba 15 anos xogando, pedíronlle directamente que os adestrase el…”e ata hoxe”, lembra José Luis.
E xa con adestrador, o equipo senior masculino, o que servira de proba, apuntouse na Liga Nacional de “Street hockei”, que se xogaba con pelota (non con disco plano) e na tempada 2015-2016 da Federación Galega de Patinaxe, como equipo de hockei-liña.
No mesmo ano xa contaban con patinadores para o equipo “benxamín” (de 5 a 7 anos) e dende entón, cada dous anos amplían a participación na Liga galega cun equipo máis, e así contan xa con equipos que compiten na liga alevín (ata 12 anos), infantil (ata 14 anos ), xuvenil (ata 16 anos) e senior masculino e feminino.
Agora mesmo non contan con xogadores e xogadoras en idades de “benxamín” (ata 10 anos) nin “junior” (ata 18 anos), pero a evolución continúa.
Con campo propio, buscan canteira
“Despois de competir os primeiros tres anos, éramos a única provincia con equipo e sen sede propia e tiñamos que ir a Lugo, A Coruña ou Vigo para os partidos pero en 2017 conseguiuse a implicación institucional en Ourense e dende 2019 temos campo propio no polideportivo do barrio da Carballeira, a carón do colexio Manuel Luis Acuña”, detalla Lalo.
Logo a historia común: pandemia, parón, reinicio prudente en 2020 con algún torneo puntual e dende Nadal de 2021, sen campo propio por reforma integral do da Carballeira. “Agora o equipo consolídase e imos gañando visibilidade así que esperamos ampliar a canteira e superar as dificultades destes últimos meses”, augura Chevi.
Os equipos “Morcegos” fórmanse neste momento con xogadores e xogadoras de Barbadás, Ourense, Marín, Monforte de Lemos, Chantada, Moaña, Viveiro, Ferreira de Pantón e Celanova. Yeti matiza que non todos acuden aos adestramentos semanais na cidade de Ourense pero sempre están dispoñibles para os partidos da competición galega.
Xogadores do equipo senior de Morcegos e vogais, entrenador e presidente da asociación Patinatur, pais e nais de xogadores xuvenís e infantís na Valenzá. foto Rosa Veiga
Yeti imprime valores en “Morcegos”
Preguntar que aporta ás nenas e nenos estar no equipo “Morcegos” non ten respostas tópicas. Yeti ten moi claro que cada equipo é un “grupo de amig@s con objetivos comunes” e que se fomenta “la igualdad”, pois todas as patinadoras e patinadores teñen as mesmas oportunidades de xogar, independentemente de como vaia o resultado de cada partido. “Todas las jugadoras y jugadores rotan en cada encuentro, y cuando se acaba el partido, todos son amigos sean del equipo que sean”.
Tamén hai respostas esperadas sobre os beneficios deste deporte. Chevi, José Luis e Lalo apuntan “autonomía persoal” e inciden no feito de que “a diferenza doutros deportes, neste todos xogan por igual, o importante é entrenar e comprometerse”.
E Yeti volta os valores que considera prioritarios: “crecer jugando y ayudar a que todos sean personas, no a ganar la Liga”. Ata o momento, rematan cada tempada de terceiros.
Ese compromiso é familiar pois algúns partidos en Ourense son pequenas festas nas que as familias locais aportan doces, bebidas, tentempés, froita… para os xogadores de todos os equipos que compiten nos diferentes partidos do día.
Outras motivacións para patinar e xogar
Pais e nais dos xogadores que son veciños de Barbadás relatan como foi o comezo. Jacobo, segundo o seu pai Dani, quixo ir patinar porque tamén o facía o seu “superamigo” Daniel e xa non quixo deixalo. Héctor “estaba obsesionado” por partinar, segundo lembra o seu pai Camilo, e non esquece o momento en que unha familia amiga lles falou do club Patinatour “e dende entón vai sempre, dende os 7 anos”.
Eva lembra que ao seu fillo Daniel non lle gustaba o fútbol e ela quería que fixera deporte. “Buscábamos un deporte en el que encajara y comenzó con voleibol hasta que unos amigos nos hablaron del hockey como algo divertido que podía probar”. E así o fixo e alí quedou. “Nos coincidió un partido en el que después había chocolate y churros para los dos equipos… y hasta hoy”.
Outra nai, tamén Eva, lembra que Joel sempre foi “de deportes de rodas” e cando tiña 10 anos “enterouse por Martín da existencia do club, comezou con eles e aí segue”.
E aí seguen, os da Valenzá e San Lourenzo de Piñor: Héctor, Joel, Dani, Martín e Jacobo, e os senior (pais) Lalo e José Luis…
A familia do escultor Antón Faílde procura en Godexás a casa na que puido vivir ao cuidado da rianxeira “Rosiña”
Sociedade en Barbadás
En terra de rochas e canteiras, como é San Lourenzo de Piñor e a súa contorna, é lóxico que esa materia prima dea para vidas e obras arredor dela, como a do escultor Antón Faílde, recoñecido como artista polo seu xeito de traballala. E na procura súa, demos coa súa familia ben preto, en Ourense, na marmolería Faílde.
A súa filla política, 6 netos, varios bisnetos e un tataraneto do escultor andan preto e formaron parte da súa vida en Ourense. El nacera en 1907 e faleceu en 1979, e a familia sabía que fora criado por unha muller de Godexás (no concello de Barbadás) pero non sabían do lugar.
Teresa Garrido (filla política do escultor) e a súa filla Laura Faílde acordaron no pasado Nadal, tentar localizar a casa na que o seu sogro/ avó pasou parte da súa infancia, da que apenas tiñan datos.
Hai tres semanas os fillos de Teresa e Miguel Angel Faílde, fillo do escultor Antón (falecido en 2019) foron ata a aldea de Godexás, acompañados por Manuel “o Riós”, canteiro de Parada que foi aprendiz de Faílde.
Manuel falou con veciños da aldea e deu con dúas casas que poderían ter sido o fogar infantil do escultor, lindantes entre si e situadas fronte a unha fonte cuberta por un gran arco de pedra con vistas cara a cidade de Ourense.
Unha das vivendas (a situada á dereita nas fotografías) é propiedade de María, a panadeira de Piñor, que nos confirmou que a que foi nai do escultor dende os 2 anos, vivou nunha delas, tal como lle contaba a ela a súa avoa, sen lembrar en cal.
Net@s do escultor Antón Faílde, a súa nora Teresa e o canteiro que foi alumno seu, Manuel “o Riós”. Godexás , Barbadás. Decembro 2021
Historia familiar
Antón Faílde tivo dous fillos que el mesmo criou cando a súa esposa se separou del. O maior deles faleceu aos 11 anos e o pequeño, Miguel Ángel Faílde, casou con Teresa Garrido.
Ela é agora a testemuña máis directa na familia para lembralos detalles da vida do escultor e do seu fillo. Narra que o pai de Antón era ebanista de carruaxes de cabalos, e morreu dun disparo cando a súa nai estaba preñada. O bautizo deste fillo celebrouse na Igrexa da Trinidade de Ourense e cando pasaran 2 anos, a nai marchou cara América “y dejó al pequeño Antón en casa de Rosiña de Godexás, que ya era ama de cría de una niña apellidada Abeijón”.
Luis Trabazo no seu libro “Piedra, barro y bronce en tres escultores gallegos frente a la estética de lo deleznable” detalla que o neno Faílde foi deixado ao coidado de “la Rosiña de Godexás, una mujer muy buena de unos 60 años de edad de la que Faílde guarda un recuerdo imborrable y un afecto que no se ha extinguido con el paso del tiempo”, segundo recolle no seu libro de 1978.
“Hubo un momento, dos o tres años después, en que los abuelos quisieron llevarse al niño con ellos y entonces Failde tuvo que dejar la casa en Godexás e irse a vivir con ellos a Piñor, pero como estaban cerca, la propia Rosiña iba a menudo a ver a su Toniño y otras veces era Faílde quien hacía una escapadita para ver a la Rosiña”, tamén detalla Trabazo no seu libro e corrobora a memoria de Teresa.
Net@s do escultor Antón Faílde, a súa nora Teresa e o canteiro que foi alumno seu, Manuel “o Riós”. Godexás , Barbadás. Decembro 2021
Rosa era rianxeira e ía vendelos produtos da horta ao mercado de Ourense, que naquel intre estaba na prazas da Magdalena e do Trigo, e voltaba a casa con doces e chucharías para Antón.
O avó escultor
Os netos de Faílde José María, Antonio e Miguel Ángel, lembran que Antón era un avó “muy familiar y con predilección por los niños, seguramente eso le inspiraba para sus maternidades y figuras de niños”, detalla José María.
Traballou en talleres que foron cambiando de local na cidade de Ourense, e os netos lembran velo “siempre trabajando mientras estábamos con él y jugábamos con el barro” . Fernando lembra que lles falaba “mientras dibujaba en servilletas” e púñalles tarefas como debuxar árbores.
Gustáballe levalos polo monte e lembran ir por un bosque en Gustei ou á casa que tiña para pasalos veraos en Bamio de Cima (Coles), e sempre lles contaba historias. “Murió de forma inesperada en su casa de la Rúa dos Fornos nº 11 y mi padre vino a avisarnos”, lembra José María. Despois viron que deixara moita obra feita da que non sabían os seus seguidores.
Tamén souberon da relación do seu avó ca Xeración Nós: lembran a Eduardo Blanco Amor o día que o avó llo presentou na rúa, cando ían mercar rotuladores, e que o lugar habitual para atopalos era a xeadería El Cortijo, na rúa do Paseo, onde ían para que os invitaran a xeado.
Net@s do escultor Antón Faílde, a súa nora Teresa e o canteiro que foi alumno seu, Manuel “o Riós”. Godexás , Barbadás. Decembro 2021
Faílde pai e fillo traballaban xuntos
A esposa de Miguel Ángel Faílde e nora de Antón Faílde, Teresa, vivíu o “vínculo especial” que había entre pai e fillo. Traballaron xuntos para o Banco Español de Crédito, nas oficinas de tódalas provincias de España, tamén na Virxe de Fátima, da parroquia do Couto (Ourense) e no colexio dos Maristas.
Laura sabe que seu pai Miguel tiña o convencemento de que ser escultor “era incompatible con tener familia y le gustaba mucho la piedra, así que la llevó al terreno comercial con el trabajo de marmolería”, detalla. E na marmolería segue a actividade de Laura e a do seu irmán Fernando, mentres que os demais desenvolven diferentes profesións en Ourense e en Nápoles (Italia).
Os netos que puideron pasar tempo co avó Faílde lémbrano “no como un abuelo escultor, sino como un abuelo fantástico, que además quedaba con nosotros para darnos una paga semanal de 25 pesetas e invitarnos a helado”, narra José María.
O avó Faílde traballou continuamente e expuxo a súa obra entre a exposición de 1940 no Orfeón, até a de 2018 na Sala Valente de Ourense (antigo Banco de España). Tamén nunha mostra póstuma compartida con Laxeiro e Comeiro no Pazo de Vilamarín, e outras posteriores polo centenario do seu nacemento en 2008 polos 30 anos da Escola Superior de Deseño que leva seu nome en Ourense… e máis.
O fillo do escultor foi sempre moi coidadoso coa obra do seu pai, segundo lembra outro dos netos de Antón, Miguel Ángel, e “entendía que su legado es dignificar la obra y no hacer negocio con ella”, e así o viviron tamén os seus seis fillos José María, Fernando, Miguel Ángel, Antonio, Laura e María Teresa.
Unha obra en Barbadás, moitas en Ourense
A familia ten localizado un traballo de Antón Faílde no municipio de Barbadás. Trátase dun panteón do cemiterio de San Lourenzo de Piñor, encargado para a familia Lobit que vivían na rúa Santo Domingo de Ourense. É posible que haxa máis pero descoñécenas.
En Ourense, pola contra, podemos ver parte da súa obra, entre outros lugares públicos, a poucos metros do Pavillón municipal de deportes (un mural de pedra), ou en varios puntos do cemiterio histórico de San Francisco, onde anxos e outras figuras súas diferéncianse das de outros autores.
O interese arredor da súa obra non é cousa nova e cada lembranza dela, en exposición ou en publicacións, renova a curiosidade polo seu xeito de traballar. Así que queremos contribuír ao seu recoñecemento e a manter viva a súa arte.
E seguiremos arredor deste “escultor que escoitou a música das pedras”, para tentar traelo entre nós polo que nos conten del as persoas que o coñeceron dalgún xeito. Grazas a todas elas polo pulo e pola súa testemuña.
Como exemplo, este escrito dun dos seus netos. Así viu/sentiu José María Faílde (o único que non está nas fotografías que acompañan este texto) ao seu avó Antón Faílde.
Concurso para a elección do cartel do Entroido 2022
Data límite de presentación de propostas, 26 de xaneiro de 2022
Con motivo da celebración do Entroido 2022 a Concellería de Cultura do Concello de Barbadás convoca un concurso de carteis, con arranxo as bases que se achegan.
O tema será de libre elección e interpretación do/da autor/a, debendo reflectir o sentimento do entroido de Barbadás en todas as súas facetas.
A data límite para a presentación é o 26 de xaneiro de 2022. No caso de envíos por Correos ou por empresas de mensaxería, non se admitirán entregas a partir das 14:00 h. dese día. As obras entregaranse no Concello de Barbadás, rúa Cimadevila nº1 32890 Barbadás ou nas oficinas municipais, rúa do Viso nº2, 32002 A Valenzá – Barbadás.
O premio consistirá na edición do cartel seleccionado e unha dotación económica de 500 euros.
O luns, 10 de xaneiro, reanúdanse as actividades extraescolares do Concello de Barbadás, en tódalas ubicacións onde se veñen impartindo (CEIP Filomena Dato, CEIP O Ruxidoiro, Aulas Municipais…) coincidindo coa volta ao cole tras o período do Nadal.
Ángeles chegou á Valenzá como formadora e quedouse como deseñadora de mobles “Melangué”
Emprendemento en Barbadás
Ángeles Romero Vázquez chegou A Valenzá en marzo de 2021 para impartir unha formación laboral para adultos, encargada polo Consorcio Galego de Igualdade e Benestar, no que era a súa adicación principal.
“Coñecía A Valenzá de vir tomar algo con amigos e amigas pero nesa ocasión, antes e despois das clases, comecei a fixarme na rutina do barrio e acabei por mercar aquí todo o que preciso e por sentarme nun banco para observar ás persoas que se movían por cada zona”, detalla con risos.
Descubriu un par de locais baleiros e en aluguer, con escaparate grande, e estudou o tránsito de veciños e veciñas por eles, até que se decantou polo actual.
“Decidín abrir a tenda para ver a posibilidade de converter en ocupación algo que sempre me encantou, que é a decoración de espazos e o deseño de mobles para facer máis habitable e funcional calquera espazo”, explica.
A familia do seu cuñado ten unha carpintería en Arnoia, con experiencia no sector dende hai 4 xeracións, e puxeron en marcha a finais de 2019 a liña “Utile” de mobles de madeira maciza en piñeiro galego, abeto, castiñeiro, carballo e outras. Na pandemia comezaron coa venda en liña e o nome “Utile” pasou a ser o da tenda que abriu Ángeles hai agora 7 meses, na Valenzá. Pero iso cambiará en poucas semanas, porque tamén foi trocando o seu xeito de traballar.
A mestura será o diferente en “Melangué”
Nos meses transcorridos dende a apertura da tenda Ángeles descubriu que o que precisan os seus clientes son proxectos completos con mobles e elementos deseñados especificamente para que se adapten a cada espazo, a medida, e para facelo o máis funcional posible.
“Sempre deseñei cousas prácticas para a miña casa, para a da miña familia e para a de amigos e amigas, e agora vexo que isto é o que precisan moitas persoas da Valenzá, así que estou a trocar a idea Utile, ca que abrín e que non é a que funciona aquí, por outra chamada “Melangué” … e xa ten os novos rótulos encargados.
A idea de “Melangué” procede do francés “melangé” que alude á mestura e combinación de elementos diferentes. E Ángeles sempre aplicou ese concepto no seu entorno, tamén na actividade como formadora. Os escaparates de súa tenda son cambiantes e combinan espellos, estantes, mesas, cadeiras, adornos orixinais… e crean espazos diferentes cada pouco tempo.
Xa leva semanas traballando coas súas propias ideas, pero co cambio de nome ese xeito de traballar pasará a selo principal: deseñará mobles e elementos funcionais, feitos na carpintería familiar, e combinados cos de provedores de calquera lugar do mundo. “Visito a casa na que queren facer cambios ou reformas, deseño e busco para atopar a mellor relación calidade-prezo en todo aquilo que aquí non podemos facer”, engade.
Os seus proxectos son para facer “eses cambios que se precisan para darlle nova vida a un salón, por exemplo” ou para “aproveitar o máximo unha habitación xuvenil mesturando de xeito funcional unha cama-tren (dúas camas colocada unha por riba da outra, como liteiras, pero solapadas só en parte) con estantes e mesa de traballo”… e agora iso é o que fai.
Ángeles Romero Vázquez, mobles Melangué, na Valenzá. 04/01/2022
… E liñas propias como futuro inmediato
Entre as súas propostas, estarán tamén liñas propias de mobles, como a dirixida ás habitacións d@s pequen@s da casa. “A miña primeira proposta completa será unha liña de mobles Montessori, con deseños propios de camas, cabeceiros, mesiñas auxiliares… que resulten divertidos e accesibles para @s escolares”.
Nesa liña está xa a experimentar con materiais atractivos, como os taboleiros de madeira OSB combinados con outros materiais (na primeira foto un exemplo da súa investigación).
E deseñando e formándose ela mesma no eido dos mobles, Ángeles rematará o seu segundo ano na Valenzá…
Mani Moretón fotografou en Piñor toda a obra de Antón Faílde, Acisclo Manzano e outros artistas
Sociedade en Barbadás
En Piñor, tralo campo de Roma, vive dende hai 30 anos o fotógrafo Mani Moretón. Chegou alí dende Ourense na procura dun lugar onde vivir e ter un estudo espazoso no que poder fotografar grandes obras de arte, no que puidera entrar unha furgoneta e unha grúa.
“Fixemos casa aquí e cunha lona montaba no exterior un estudo natural precioso, e todo resultou moi cómodo; nel fotografei as esculturas de Luis Borrajo, as obras de Jaime Quessada, de José Luis de Dios, de Enrique Ortiz…toda a obra de Faílde e de Acisclo Manzano … e refírome a fotografar, por exemplo, pezas de 300 ou 400 quilogramos, de aceiro cortén, de granito…”
Foi tamén a época brillante da empresa Galos de Barbadás, e Mani fotografou daquela tódalas pezas de cerámica, ademais de produtos de bodegas de toda Galicia. “Era o meu traballo”, lembra, agora que leva xubilado algo máis dun ano.
Antes de Piñor, viviu en Barcelona, no Ribeiro, Entrimo… “Esta de Piñor é a décima casa que teño, nun lugar marabilloso e moi cerca de Ourense”. De feito, baixa continuamente á cidade próxima, a media hora a pé polo camiño de Barxa, a carón do regato que vai cara o barrio de Vistafermosa. “Agora facer ese camiño a pé é correr risco continuo de atropelo porque está asfaltado e pasan coches”.
Tamén sae a diario ca súa cadela Tina, a mastín, cara San Bieito de Cova de Lobo e o penedo do Tangaraño pero tamén aí comeza a atopar atrancos pola presencia crecente de motos de trial no monte.
Todo Faílde na súa cámara
Unha exposición da obra de Faílde tivo o pulo do concello de Ourense en 2008, para conmemorar o centenario do nacemento do escultor. Mani Moretón fotografou daquela toda a obra en pedra, barro, mármore, bronce e madeira para o catálogo que acompañou á mostra.
Foi o comisario da exposición e escribiu no libro que as pezas eran dos anos 50 a 70 do pasado século, “nun tempo dificultoso para a liberdade e para a creación”.
Segundo o seu texto, Faílde “busca os motivos para a súa obra no seu contorno, orixinando un xeito propio de interpretar os sentimentos universais e irá evolucionando, canto máis, ao integrarse no faladoiro no que están Risco, Gómez del Valle, Otero Pedrayo, Trabazos, Xocas, Ricardo Outeririño, Tomás Bóveda, López Cid, Ferro Couselo, Santiago e Carlos Vázquez, Alvarado, Gimeno, Huete, Conde Corbal, Prego…. Xente que foi quen de asentar ambiente de vangarda nesta cidade”…
Pola súa banda, a Escola de Arte e Superior de Deseño de Ourense “Antonio Faílde” (EASD) conmemorou en 2007 o seu 30 aniversario co libro “O escultor que escoitou a música das pedras” editado pola Xunta de Galicia, coas fotografías de Mani. Neses anos cadraron así varias exposicións co respaldo do seu traballo fotográfico.
O FOTÓGRAFO MANI MORETÓN BRASA NA SÚA CASA DE PIÑOR. San Lourenzo de Piñor (Barbadás) 22/12/21
Todo é Patrimonio arredor
Lembra outros traballos como os que o levaron durante 3 anos cara a Ribeira Sacra, trala primeira proposta presentada para a súa declaración como Patrimonio da Humanidade polo Grupo Francisco de Moure . Coas súas fotografías publicáronse libros como “Persoas que pintan a paisaxe” editado pola Xunta de Galicia, “Cromatismo divino” arredor da igrexa de Santa María de Nogueira de Miño (Chantada) con textos de Xosé Lois García e outros.
Nos seus 42 anos de traballo, ademais de experimentar con todo tipo de cámaras (incluso unha de fotografía submarina de varios quilogramos de peso) fixo moitas fotografías do patrimonio que pervive na raia de Ourense con Portugal. “Neses espazos creáronse castelos, refuxios … e consérvanse fontes, labores agrícolas, foxos de lobos, patrimonio marabilloso feito, en ocasións, con esforzo sobrehumano e ciclópeo, agora esquecido e derruído en parte”.
Comezou a fotografalo hai anos e foino deixando. “Habería que seguir con ese tema”, reflexiona.
No Patrimonio máis próximo a el, destaca as paisaxes naturais de Barbadás, como a zona que percorre ca súa cadela e o Couto Louredo, e lamenta non poder gozalos todos pola imposibilidade de camiñar sen sobresaltos nalgúns deles.
Este fotógrafo científico segue coas súas cámaras, a un ritmo diferente do laboral, e a súa curiosidade lévao, neste momento, a enfocarse nas lecturas e documentación histórica que ten espallada pola súa casa.
Ana Valado creou a súa marca amodo, e agora axuda a “destaponar potenciais” de outros
Emprendemento en Barbadás
A nai de Ana Valado contoulle que cando ela era pequena estaba moi preocupada porque tardou moito en comezar a falar… e mira ti que en canto arrincou cos primeiros sons ninguén foi quen de parala.
“Esa situación represéntame totalmente e lembro tamén cando protagonicei unha representación teatral no meu colexio en Santiago de Compostela, eses dous episodios foron nos meus comezos para chegar até a unión que sinto coas persoas e co reto da comunicación”, relata Ana.
A obra teatral era “A tía lambida” de Eduardo Blanco Amor e supuxo para Ana un paso cara adiante, de feito, Ana quixo que lle fixeramos unha das fotografías deste artigo no escenario de A Valenzá, e podería levar o título de “a marca Ana Valado naceu nun teatro”, ela concorda.
Naceu como veciña do Fonsillón, e despois da súa etapa en Santiago de Compostela, volveu a Barbadás. Estudou Economía, Administración de Empresas (ADE), un maestrado de Técnica de Prevención de Riscos e o certificado do “Máster Bussines Analitics” (MBA).
O seu foco, segundo nos explica, sempre foi o eido psicosocial e finalmente conseguiu unir todo o que aprendera cunha posterior formación en dirección de persoas. Por fin deu co que máis lle gusta facer que é “xerar valor nas persoas despois dun proceso de posta en valor persoal tendo en conta as emocións e todas as súas capacidades e habilidades”, relata.
No seu caso persoal, o proceso de marca comezou cando aceptou que ao longo da súa vida, ela que é Ana Belén Fernández Valado foi “Ana Valado” , para todas as persoas que trataron con ela. “O nome da miña marca estaba aí e entendín que tiña que respectalo porque así é como os demais me ven ”.
A súa seguinte fase, a actual, é “potenciar este plan de creación de marca para pemes (pequenas e medianas empresas) e para persoas, porque detrás de cada negocio o que hai é persoas”, así ten activos o seu “Plan Pemes” e o seu plan “Marcas de Persoas”, e nese marco imparte formación para que outros comecen ese proceso, como a do pasado mes de novembro no local municipal do parque da Solaina.
Nas súas sesións formativas cada participante “pode descubrir que ten que ser a súa propia marca e facela medrar a base de proba-erro para que poida ser base das relacións persoais e laborais”.
No marco do Colexio Profesional de Economistas de España leva un ano no equipo directivo de Marketing. Coa súa Marca Valado implementa no colectivo os seus plans Marcas de Persoas, Plan para Pemes e Micropemes e Plan para Empresas, e sempre coa idea central de “poñer en valor para que quede pegada da túa marca”, detalla.
Gústalle definir o seu traballo como “destaponar o potencial de cada persoa para que saia e se faga visible para os demais, trátase de dar luz a ese potencial que estaba oculto”.
Ana Valado. A Valenzá,16/12/21. foto Rosa Veiga
Fotografía para comunicarse máis
Ana tamén se autoforma e “medra” coa fotografía. “Con ela falo das persoas e con elas, eu fago as fotos, que tamén falan de min, claro, pero o que máis me interesa é saber que ven os demais cando as miran e que mo conten”.
Nese eido, expuxo a serie fotográfica titulada “4 pesetas” no local Mur Marxinal arredor do espazo interior da vella casa de Baños de Ourense e a partires da lembranza dunha visita que fixera de pequena a ese mesmo lugar, con parte da súa familia.
“Esa exposición arredor da casa de baños do arquitecto Vázquez Gulías, foi medrando coas emocións e sensacións que alí me transmitiron as persoas que a viron e gustaríame que elas medraran tamén nese encontro”.
A exposición será itinerante dende xa e en xaneiro irá a unha pequena sala de exposicións do estudo de arquitectura Doos Arte, na Torre de Ourense e avisaremos da súa chegada a Barbadás.
Ana Valado. A Valenzá,16/12/21. foto Rosa Veiga
O escultor Acisclo Manzano aprendeu a tallar madeira no Hospital de Piñor
Sociedade en Barbadás
O artista polifacético Acisclo Manzano naceu, coma os seus tres irmáns, en Ourense, cidade á que marchou a súa nai despois de casar. En 1952, cando tiña 12 anos, foille diagnosticada unha infección que finalmente non padeceu pero que o levou ao Hospital Antituberculoso de Piñor, tal como era coñecido.
“Naqueles seis meses que pasei no hospital aprendín a facer porta-retratos coas caixas de puros e utilizando as navallas de afeitar para tallar aquela madeira”, lembra.
E segue a tallar madeira, a punto de cumprir 81 anos.
“Teño por costume celebrar cada década da miña vida cunha exposición e a dos 80 non puido ser pola pandemia pero agora teño que vivir alo menos até os 90 para celebrala nese momento”, explica. A súa idea é que sexa de pezas de madeira porque é un material que leva anos sen traballar e quere volver ás súas orixes.
Cando teña a mostra lista, gustaríalle que fora das de “tocar e levar” (regalar a cada visitante a obra que lle gusta) como agradecemento á escultura, arte á que leva adicado toda a súa vida, en diferentes materiais.“E as ganancias económicas sempre foron para poder seguir facendo este traballo”, agrega.
Traballa xa nesa exposición porque quere deixar en madeira o legado polo que quere ser lembrado. “Igual xa a teño feita pero non sei se será esa a que me represente, a que resuma todo o meu traballo, pero non estou preocupado porque teño por diante 9 anos para facela ou dar con ela”, relata cun sorriso.
O “cirurxián da madeira”, segundo Otero Pedrayo
Para falar da súa obra, Acisclo fai referencia ao que outros dixeron dela, como o artista vasco Jorge Oteiza que se referiu a ela como “obra que hace viajar porque toda ella es geografía”.
Tamén lembra conversas con Vicente Risco, na que o intelectual falaba da arte. “Dentro dunha árbore existe un espírito chamado comadriada que baila e móvese nela, e seica eu liberaba ese espírito” detalla.
Sobre isto mesmo, “don Ramón” (Ramón Otero Pedrayo) dicía de Acisclo que é “cirurxián da madeira”.
Na experimentación artística de Acisclo hai talla de madeira, obras de ferro cortén (no que traballa agora para un proxecto que non pode desvelar), obras de porcelana e outro dos seus proxectos pendentes de remate, debuxos …
“Eu era o máis novo de todos eles, e hoxe son o maior porque moitos xa non están”, relata durante a visita a Piñor e os lugares da súa infancia.
ACISCLO MANZANO FREIRE. Escultor, fillo de veciña de Piñor. Diante da que foi casa matrerna. FOTO ROSA VEIGA
A súa nai era de Piñor
Acisclo ten en San Lourenzo de Piñor non só os seus inicios como tallista, senón parte da súa historia familiar: súa nai viviu en Piñor até que casou, e alí está enterrada nun panteón familiar no que Acisclo engadiu unha cruz obra súa.
“Eu mesmo teño alí meu lugar de descanso” engade, e lembra que en varias épocas, foi cada domingo a levar flores á sepultura materna.
Seu pai tiña os seus antepasados en Euskadi e está soterrado no cemiterio Histórico de San Francisco (Ourense).
“A miña nai viña continuamente a Piñor, porque a familia tiña propiedades e ela recollía patacas e fariña, e para baixalas a Ourense tiña que pasar por un fielato no que lle pedían contas e ela dicía que ía pasear o neno no seu cochiño de capota, así que, de recén nacido, eu daba ese paseo deitado nun colchón que tiña comida debaixo”, relata divertido segundo o que lle contaba a súa nai.
A súa familia é grande e dispersa e neste momento, só sabe dunhas primas de apelido Solves, que viven no barrio da Ponte. Pero tamén está emparentado cos que levan os apelidos Lloves, Faílde e Escalera.
“Miñas lembranzas de infancia están tamén no campo de Roma, porque viña ás casas dos tíos David e Bautista, e na casa da mina nai, a que ten un escudo antes de chegar até o Pazo de Piñor, e de alí me contaban a lenda de que había un tesouro agochado e que levantaron por partes aquela casa e non deron con el, pero unha persoa que a mercou despois debeuno atopar porque vivía en Ourense a todo tren”... e máis risas de Acisclo.
O seu tío Bautista marchou para Vigo e Acisclo sempre tivo contacto con el e coa súa muller a tía Dolores da que lembra que sempre “tiña caldo na casa, aínda que xa non vivía no rural”.
A vida de Acisclo volcouse en Ourense e en San Cristovo de Cea, onde ten a súa vivenda nunha das aldeas. Os traballos lévano a moitos e diferentes lugares da xeografía galega e máis alá pero en Barbadás apenas ten obra: unha cruz na sepultura da súa nai e murais nunha vivenda particular na subida cara Piñor.
E segue a traballar… os seus proxectos actuais terán o seu espazo en diferentes lugares da provincia de Ourense, cerca de Santiago de Compostela… e non pode contar máis. Poderedes mantervos ao día se o seguides nas redes sociais, tanto en Facebook como en Instagram.
E parte da súa obra podedes descubrila nas rúas de Ourense, nas que comparte espazo con outros autores por un proxecto que hai anos puxo a arte fóra de galerías e museos e alí segue.
ACISCLO MANZANO FREIRE, no Campo de Roma. FOTO ROSA VEIGA
Bea e Alejandra amigas e socias que deixaron o paro hai 10 anos con Carussa Baby
Emprendemento en Barbadás
Beatriz Mosquera Iglesias e Alejandra Rodríguez Corral estudaron xuntas o Maxisterio para educación primaria e traballaron xuntas durante uns meses, despois cadraban nun grupo de moteir@s e nas festas da Saínza, en setembro de 2011, as dúas estaban no paro e quedaron para falar.
Víronse no Oren Exprés da Valenzá cerca da casa de Bea e puxéronse a buscar franquicias por internet. “Ya habíamos reservado el bajo en el que estamos ahora, porque nos gustaba mucho, pero no sabíamos para qué”, lembra Alejandra.
Escolleron a Valenzá porque vían moita xente nova polas rúas “y había tantos bebés por todas partes que circulaba la broma de que si una mujer se sentaba en una terraza, quedaba embarazada”, relata Bea.
Era unha realidade en Barbadás: a taxa de natalidade chegou a ser a maior de Galicia e aínda está entre as máis altas, e un dos poucos concellos galegos con saldo vexetativo positivo.
Neste contexto, Bea e Alejandra buscaron e atoparon a franquicia Carussa de Menorca. Tras chegar a un acordo co propietario abriron tenda o 11 de novembro de 2011 con todo o vencellado ao eido da puericultura.
O propietario da franquicia desapareceu mes e medio despois e as amigas recibiron cartas para avisalas de que fora denunciado.
“Dejamos de pagar el canon y tiramos para adelante, contando con el apoyo de los caseros del bajo que siempre fueron buenísimos con nosotras y fueron nuestra buena suerte”, lembra Alejandra.
CARUSSA BABY: BEATRIZ MOSQUERA IGLESIAS Y ALEJANDRA RODRÍGUEZ CORRAL. ‘2/12/2021
Personalización e venta en liña
No quinto ano decidiron comezar a ofrecer produtos personalizados, e puxeron nome e data a todo o cotián dos bebés: toallas de baño, agasallos, mantiñas… e adicáronse á pequena tecnoloxía do eido infantil como os quenta-leites.
“Nos centramos en lo pequeño aunque tenemos de todo y lo vendemos por catálogo” , engade Bea.
Coa apertura do local abriron conta en Facebook e levan tres anos en Instagram.
As persoas interesadas tamén poden mercar en liña.“Abrimos tienda de internet hace un año y llevamos los pedidos sin coste a todo Barbadás y ciudad de Ourense, pero aún es mayor la compra que nos hacen por Facebook y pagada por Bizum”, relata Bea.
Despois do parón da pandemia, din estar moi agradecidas polo remonte das ventas e o apoio de veciños e veciñas de Barbadás, de Ourense e de outros lugares da provincia.
E xa cumpriron dez anos na atenda, e tamén están en TikTok, onde celebraron os seus aniversarios con vídeos moi… cinematográficos. Que cumprades moitos máis no persoal e na tenda!!
Inscricións: do 30 de novembro ata o 11 de decembro
CREATIVIDADE, ORIXINALIDADEE APRECIACIÓN DE ELEMENTOS LOCAIS SERÁN VALORADOS PARA PREMIAR OS ESCAPARATES DO COMERCIO LOCAL E DA HOSTALARÍA EN BARBADÁS
A Concellería de Comercio organiza, un ano máis, o concurso de escaparates de Nadal para a participación de establecementos comerciais e de hostalaría do Concello de Barbadás.
Poderán participar todos os establecementos comerciais e tamén os establecementos hostaleiros.
O tema a desenvolver xirará en torno ao ambiente do Nadal. Haberá total liberdade en canto á técnica e estilo. Valorarase a creatividade, orixinalidade, combinación de elementos e cores, iluminación e composición.
No caso dos establecementos hostaleiros que non dispoñen de escaparate, valorarase a decoración interior, exterior e das terrazas.
A creatividade servirá para innovar o concepto tradicional do Nadal, amosando a mesma a través da decoración, a innovación, o deseño e o emprego de diversos materiais (reciclados, reutilizables, ecolóxicos).
Respecto da orixinalidade, o que se valora serán elementos que aporten á decoración algo especial e diferenciado.
Prazo de inscrición: O impreso de inscrición presentaranse por rexistro, no Concello de Barbadás, na Oficina Municipal de A Valenzá, ou a través da Sede Electrónica dende o 30 de novembro ata o 11 de decembro de 2021 (ambos incluídos).
Envío de foto do escaparate: Unha vez presentada a folla de inscrición será preciso enviar unha foto do escaparate ou decoración interior, no seu caso, a cet@barbadas.esata o día 11 de decembro de 2021 (incluído), facendo constar no asunto do correo electrónico PARTICIPACIÓN CONCURSO DE ESCAPARATES E DECORACIÓN DO NADAL así como o nome do establecemento comercial ou hostaleiro
Votacións: Na web do Concello (www.barbadas.es) habilitarase un formulario onde as persoas interesadas poderán votar telemáticamente pola súa decoración favorita, entre os días 13 e 19 de decembro de 2021.
Premios:
1º premio escaparate de establecemento comercial de 300€.
2º premio escaparate de establecemento comercial de 200€.
1º premio escaparate de establecemento de hostalería de 300€.
2º premio escaparate de establecemento de hostalería de 200€.
O día 22 de decembro coñeceranse as persoas gañadoras e o día 23 de decembro de 2021 farase entrega dos diplomas ás persoas gañadoras.
Concurso de balcóns, xanelas e portais Nadal 2021 en Barbadás
Inscricións do 30 de novembro ao 11 de decembro de 2021
BARBADÁS ABRE O PRAZO PARA INSCRIBIRSE NO II CONCURSO DE DECORACIÓN DE XANELAS, BALCÓNS E PORTAIS DE NADAL 2021
Os criterios de valoración será a creatividade, a orixinalidade, a combinación de elementos e cores, a iluminación e composición e os motivos empregados para decorar
O prazo de presentación de inscrición empeza o 30 de novembro ata o 11 de decembro de 2021 (ambos incluidos)
Esta campaña ten como finalidade, amosar as obras anónimas de decoración que realizan os veciños/as do Concello, coincidindo coas datas de Nadal, polo que, en ningún momento ten finalidade comercial.
Poderán participar todos os veciños/as do Concello de Barbadás, que teñan vivendas con xanelas, balcóns e portais que poidan ser decorados.
O tema a desenvolver xirará en torno ao ambiente do Nadal. Haberá total liberdade en canto á técnica e estilo.
Os impresos de inscrición achégase a esta mesma publicación. Tamén poderán na Casa do Concello de Barbadas, nas Oficinas Municipais de A Valenzá e no Centro Empresarial Transfronteirizo de Barbadás
Os impresos debidamente cumprimentados presentaranse por rexistro, no Concello de Barbadás, na Oficina Municipal de A Valenzá, ou a través da Sede Electrónica dende o 30 de novembro ata o 11 de decembro de 2021 (ambos incluidos).
Coa ficha de inscrición será preciso para formalizar a participación no concurso enviar unha foto da xanela, balcón ou portal a enderezo de correo electrónico cet@barbadas.es ata o día 11 de decembro de 2020 (incluído), facendo constar no asunto do correo electrónico: PARTICIPACIÓN CONCURSO DE XANELAS OU BALCÓNS OU PORTAIS, así como o nome da persoa participante.
Os criterios de valoración será a creatividade, a orixinalidade, a combinación de elementos e cores, a iluminación e composición e os motivos empregados para decorar.
VOTACIÓNS: Na web do Concello (barbadas.es) habilitarase un formulario onde as persoas interesadas poderán votar telemáticamente, entre os días 13 e 19 de decembro de 2021.
Unha vez se coñeza a os/as gañadores/as do concurso, comunicaráselles formalmente e ademais publicarase na web do Concello (barbadas.es).
Establécense os seguintes premios:
Un premio á mellor xanela por importe de 250 €
Un premio ao mellor portal por importe de 250 €
Un premio ao mellor balcón por importe de 250 €
Os premios serán adxudicados aos participantes que obtivesen máis votos telemáticos.
O día 22 de decembro publicarase o listado das persoas gañadoras e ao día seguinte entregaranse os diplomas ás persoas gañadoras.
A frase “todo comienza con un sueño” na parede do seu local lembra por que Juan é zapateiro na Valenzá
Emprendemento en Barbadás
Juan Salvador Dinis Pires é un dos tres zapateiros-reparadores de calzado que traballan en todo o concello de Barbadás. Leva décadas vivindo na Valenzá pero abriu a súa zapataría hai case 4 anos, porque este oficio era o seu soño e quixo facelo realidade cando quedou no paro.
“A crise económica de 2012 pilloume cando levaba 25 anos nunha empresa de construción de Xinzo de Limia e cando pechou, decidín reciclarme”, explica Juan mentres renova o piso estragado dun zapato de home.
Mentres estaba no paro, Juan comezou a falar e pasar tempo con José, o zapateiro que abrira 25 anos antes o local especializado en reparación de calzado, e cando José se xubilou, Juan xa estaba decidido a adoptar ese oficio, así que pasou horas aprendendo alí mesmo as técnicas de traballo.
“Dende sempre me pareceu marabilloso traballar nisto, e mesmo cando estaba na construción eu víame con estas máquinas e neste traballo coma un rei”, detalla Juan. Para aprender o básico, e máis, Juan partillou o seu tempo entre o local e José, onde pasaron horas a porta pechada, e Ricardo, un amigo zapateiro que ten local na praza maior de Xinzo de Limia.
José animou e axudou a Juan a arrincar no oficio, e meses despois de pechar a súa zapatería por xubilación, alugoullo a Juan que ademais mercou toda a maquinaria que axuda a cambiar solas e medias solas de zapatos e botas.
“O máis difícil é o pegado das solas, porque dende hai uns anos o calzado non é todo de pel e con sola de coiro ou goma, senón que a variedade de materiais é grande e no é suficiente co tradicional proceso de pegado con cola de contacto, senón que hai que investigar cal é a que vai mellor para cada material dos que se usan agora”, relata Juan.
Reparación de Calzado Juan Salvador Dinis Pires. A Valenzá. foto Rosa Veiga
“Hai que diversificarse para seguir”
O poliuretano, segundo explica, é “a dor de cabeza dos zapateiros” porque para pegar sobre el unha nova sola hai que lixar, imprimar y deixar secar media hora, botar cola e esperar outra media hora, e despois pegar a nova sola, métela na prensa e deixar que asente ben”, e cada vez é menos rendible.
E se antes todo se arranxaba con cola de contacto, hoxe o básico é ter tres ou catro colas diferentes e até 7 ou 8 imprimacións para poder arranxalo calzado, sexa do material que sexa.
O local de Juan ten unha nova máquina para axustar a sola completa de botas de traballo, de montaña, de zapatos de home e muller…que permite dar unha nova vida ao calzado, antes de mercar outro novo.
Pero tamén ten maquinaria para facer copias de chaves, actividade que é un terzo da súa facturación total, e arranxa mandos a distancia, ten maña de cerralleiro de emerxencia…
A maquinaria para facer chaves de coches leva pouco tempo no seu local, igual ca un pantógrafo que lle permite ofrecer chapas para mascotas, placas para os buzóns….
Juan tamén aprendeu a afiar con Pepe, da empresa “O Afiador”, que é veciño do seu pobo natal na comarca da Limia. Así que afía coitelos e como os afiadores nómadas, ten arranxado algunha pota “por sacar do apuro a quen ma trouxo” sinala.
Juan segue a soñar
Quere mellorar aínda máis a súa oferta, e comezar a facer chaves para coches, aprender o oficio de cerralleiro para ir máis alá da apertura de portas e… sobre todo… soña “mercar un local, pero neste momento non se vende nada, nin sequera este no que estou alugado”, lamenta.
E mantén nunha das paredes da zapatería a frase “Todo comienza con un sueño” que escribiu para a apertura, hai case catro anos.
Reparación de Calzado Juan Salvador Dinis Pires. A Valenzá. foto Rosa Veiga
O Amor pola arte e a docencia en Barbadás chámase Conchi Carbajo
Emprendemento en Barbadás
En 1997 chegou a Sobrado do Bispo María Concepción Carbajo Yáñez, “Conchi”, onde mercou casa antes de ter o primeiro dos seus dous fillos. Alí comezou a pensar en facerse cun local en Ourense para dar clase pero antes de atopalo alí, a súa vista parou nunha tenda de deportes da Valenzá.
“Era a tenda de Mercedes, coñecida miña de Celanova, e ao falar con ela souben que se xubilaba e que quería alugar o local”, segundo conta. Tamén lembra que naquel momento, “todo o mundo arredor meu dicía que non era bo sitio pero a decisión foi un acerto e estou aquí, en Artelandia dende 2012, hai case unha década”.
A súa formación artística comezou en Alemania, nunha familia de emigrantes e con catro fillos, e os seus pais (de Zamora e de Celanova) animárona a estudar.
“Estiven nunha escola de negocios pero pintaba e debuxaba, como facía dende que podo lembrar, dende moi pequena”, relata. Os seus profesores viron que tiña “un don” e animaron aos seus pais a inscribila na Escola de Belas Artes de Bremen (cerca de DelmenHorst, onde vivía), na que non puido entrar porque as prazas eran moi demandadas e tiñan preferencia @s aspirantes locais.
Con 21 anos decidiu volver á terra da súa nai e durante un ano estudo na Escola Antonio Faílde de Ourense, mentres vivía coa súa tía en Celanova. “Estudaba e traballaba nun supermercado cando xurdiu facer un retrato dun bebé en Celanova en 1992, e xa nunca parei de facer retratos”, engade.
Despois comezou a axudar a “Julio o pintor” en Celanova, veuse a vivir a Ourense, onde unha veciña pintora faloulle da Escola de Artes e Oficios e entrou en clases de pintura despois do exame de ingreso.
Conchi Carbajo Yáñez. Artelandia. A Valenzá 16/11/21 foto Rosa Veiga
Eterna autodidacta e docente de arte
Conchi fixo cursos de arterapia e arte emocional, formouse en novas técnicas… e chama “ter sorte” ao feito de que unha amiga a animara a dar clases e todo o que veu despois.
Comezou cun grupiño de alumn@ na casa, despois Ana Ferreiro, compañeira en Artes e Oficios, chamouna para dar pintura como actividade extraescolar en varios centros coa xestión da empresa Mundoclases.
En 2009 e con 2 fillos que ían con ela as clases que impartía, Conchi tiña grupos semanais no colexio Curros Enríquez, e despois de facer un curso na Cámara de Comercio, comezou a dar actividades extraescolares no colexio Filomena Dato.
Nese momento compaxinaba a docencia de actividades extraescolares, encargos de retratos, clases de pintura para persoas adultas… “con moito apoio da familia e das persoas que coñecían o meu traballo”, agradece.
Pensou entón en buscar un local en Ourense pero apareceu o da Valenzá e nel centra a súa actividade dende que abriu hai case 10 anos, con tenda, taller e almacén.
Hoxe non hai aldea de Barbadás na que non coñezan traballos e clases de Conchi, pois durante tres anos organizouse para non pechar a tenda e atender talleres veciñais dende a Finca Fierro até Loiro.
“En 2018 decidín non partillar máis o meu tempo porque enfermei de estrés, así que volvín ao meu en Artelandia agora transformada en punto de encontro con clases infantís e de adult@s, para tomar café, conversar e intercambiar axuda entre moitas persoas”.
O obxectivo de Conchi é “fomentar valores, respecto e educación ca arte” ademais de “potenciar o talento e chegar a darlle unha oportunidade laboral”. Di sentirse “moi orgullosa” dos nenos e nenas que amosan seu talento con ela, e do que segue a aprender con cada encargo.
Ademais vende material para manualidades, desde o utilizado por cesteiros (en Allariz, por exemplo) fai pequenos traballos de restauración e transformación de elementos de atrezzo para escaparates, letras xigantes de porexpán para vodas, murais a pincel para habitacións infantís, retratos a lápis, pastel e óleo, e arranxos de costura… e comeza a retomar as clases fóra do local, como as da Valenzá, na aula de actividades e formación.
Os seus traballos artísticos son visibles en toda a tenda, aínda que os traballos d@s alumnos grandes e pequen@s ocupan cada vez máis espazo, pero seu soño agora é facer unha exposición propia.
O décimo aniversario de Artelandia será o 18 de agosto de 2022 e aínda non pensou como o celebrará.
Conchi Carbajo Yáñez. Artelandia. A Valenzá 16/11/21 foto Rosa Veiga
Teatro The Sastre reinicia ensaios na Valenzá para estrear en decembro “Neve en outono”
Sociedad en Barbadás
Cóntanos Andrés Rodríguez Yáñez que o grupo teatral The-Sastre xurdiu da necesidade de “dar un xiro profesional” á actividade da Escola de Teatro Caixa de Sastre na que levaban un tempo Silvia Alvarado, Rubén “Pena”, Alexia Iglesias e Cristina Pérez. Todos teñen un traballo independente da súa actividade teatral e así levan 12 anos.
O grupo so representa obras propias, a maioría saídas da cabeza de Andrés, nunca adaptan textos de outr@s e van pola quinta que estrearán o día 4 de decembro en Palas de Reis e en breve e traerán a Barbadás.
A primeira foi “Sonos” centrada en pensamentos e situacións cotiás en parella, seguida de “Soldados de chumbo” arredor da homosexualidade e os diferentes motivos que xeran violencia entre as persoas. Despois, o texto “Os crápulas opiáceos” situou a actores e público na Irlanda dos anos 70, nun espazo e tempo do conflito armado co IRA e da situación dos seus presos nas cadeas inglesas
A cuarta obra, “Cosa Nostra” foi unha comedia aceda arredor dos “Dez Mandamentos” e centrada nunha muller que quere poñer fin ó oficio común de tódolos membros da súa familia : “asesin@”.
A seguinte obra foi tamén unha comedia co título de “Os segredos de Greta” . Segundo o seu autor, trátase dun enredo amoroso entre dúas mulleres, un home e un espello “que supostamente da resposta a tódalas preguntas que lle plantexan”, e xa estivo na Casa de Cultura Manuel María de Barbadás .
The-Sastre grupo de Teatro e Escola de Teatro Caixón de Sastre. Andrés Rodríguez Yáñez, fundador e autor das obras.
A pos-pandemia chega con nova obra e nova federación de teatro amador
Ca chegada da pandemia, a actividade teatral, como tódalas demais, paralizouse e o grupo retomou ensaios “virtuais” en outubro de 2020.
Pendente de estrea está agora “Neve en outono” que porá en escena una “crítica aos totalitarismos” con motivo dos implantados e mantidos en Arxentina polos xerais Videla, Viola e Galtieri, e non deixa de lado temas como os remordementos.
Os ensaios reais comezaron nestes días na casa de Andrés, en Loiro, e volverán nesta mesma semana á Casa da Cultura Manuel María de Barbadás . “Por sorte somos un grupo pequeno, no que actúan 1 ou 2 persoas e o resto facemos o resto dos traballos técnicos”, e con esas características mantéñense, porque lles gusta interpretar, sen máis… nin menos
Coa quinta obra a punto de estrea, Andrés xa ten en mente a sexta: unha comedia arredor da avaricia e posiblemente titulada “Deus non quere calderilla”, da que xa ten os debuxos da historia.
Dende hai 3 anos (interrompidos pola peor etapa da pandemia) o grupo desenvolve unha actividade semanal coa ONG de Ourense Valores SC na que mozas e mozos procedentes de culturas diferentes aprenden e escenifican exercicios que facilitan a súa integración e relacións sociais, nun espazo da nova Biblioteca de Ourense .
O grupo The-Sastre foi cofundador da Federación de Teatro Amador de Galicia (Feteagal ) en febreiro deste mesmo ano 2021, tras unha crise na federación anterior. É membro así da estatal Escena Amateur na que xa viu recoñecido o seu traballo coa ONG ourensá con unha nominación ao Premio Juan Mallorga pola reportaxe audiovisual desa actividade.
Segue a escola de teatro
Andrés é profesor de Educación Infantil no colexio Santo Ángel, no barrio do Couto en Ourense, onde imparte ademais formación na Escola de Teatro, que xa é unha actividade fixa entre as extraescolares, dende 1995.
“Nesta escola nunca hai actor ou actriz principal pois todos teñen o mesmo tempo sobre o escenario” para obras escritas por el ou por Silvia Alvarado.
Desta escola precisamente, saíron parte das integrantes do grupo teatral adulto The Sastre.
The-Sastre grupo de Teatro e Escola de Teatro Caixón de Sastre. Andrés Rodríguez Yáñez, fundador e autor das obras.
Beatriz Crespo busca voces para a coral de Sobrado do Bispo e fondos para a asociación que preside
Sociedade en Barbadás
En Sobrado do Bispo hai unha asociación cultural con coral propia chamada “Voces e Cordas” e a súa presidenta, Beatriz Crespo Raindo, leva meses preocupada pola falta de fondos para facer actividades e na procura de novas voces para ampliar a coral que xa ten 35 anos de vida.
A coral retomou os ensaios semanais hai 15 días, “con primeiras sesión separadas para voces femininas e masculinas, pero que serán conxuntas en breve, segundo detallou Beatriz tralo segundo ensaio feminino no local da asociación “Voces e Cordas”, na vella escola de Sobrado do Bispo.
Holandesa de nacemento, neta de muiñeiros do río Eume emigrados a Holanda e con pais de Ferrolterra tamén emigrados, Beatriz volveu a Galicia. Asentouse en Allariz e de alí pasou a vivir a Bentraces, hai 12 anos, tras coñecer a Mario de Sobrado do Bispo, que hoxe é o seu marido.
“Inmediatamente coñecín ás voces de Sobrado na que tamén me admitiron, e agora forman parte dela 12 voces femininas e 12 masculinas, dende os 18 até os 86 anos, que son un luxo polo seu timbre e forza”, detalla a presidenta da asociación cultural.
Coral “Voces e cordas” de Sobrado do Bispo. ensaio 29/10/2021 Betriz Crespo Raíndo (presidenta asociación cultural), Sonia, Lucita, Chelo, Alba, Mila, Purita, Ramona, Flora e o director da coral Arsenio Alonso
Coral histórica busca voces
Beatriz fai un chamamento a toda persoa interesada en forma parte desta agrupación musical que considera “un diamante en bruto” polo potencial das voces que están de novo en fase de preparación trala pandemia. “Tamén queremos que volvan as que a foron deixando neste meses de inactividade, e así retomar con forza a nova etapa deste grupo de persoas apaixonadas do canto, que funciona como unha familia”, engade.
As voces candidatas pasan unha proba co director e organista da coral, superada xa hai dúas semanas por Purita, que é a última persoa engadida até o momento.
A coral foi fundada en 1986 por Arsenio Alonso Araújo que foi o seu primeiro director. É de participación voluntaria, con ensaios cada martes e venres de 20,00 a 21,30 horas, para as mulleres, e os xoves para os homes.
Hai 33 anos que está baixo a dirección do mestre organista Epifanio Nóvoa Valencia . No seu repertorio están cancións relixiosas, medievais e temas folclóricos, con letras de Modesto Blanco, integrante da coral e música do director Epifanio.
Coral “Voces e cordas” de Sobrado do Bispo. ensaio 29/10/2021 Betriz Crespo Raíndo (presidenta asociación cultural), Sonia, Lucita, Chelo, Alba, Mila, Purita, Ramona, Flora e o director da coral Arsenio Alonso
A asociación cultural que arroupa a coral conta con 270 soci@s con cota anual de 10 €, “insuficientes” para manter actividades, segundo a súa presidenta. Magosto, ensaios do grupo de pandeireiras Vagalume e as propias actividades da coral como participación en encontros con outros grupos de voces , precisan financiación.
“A coral estrearase este ano, en principio, na misa de Nadal da parroquia de Sobrado do Bispo, e agora que nos poñemos a punto, poden chamarnos de calquera concello e alí levarmos as nosa música”, ofrece Beatriz. Xa teñen concretada unha actuación, tamén para Nadal, no concello de Xunqueira de Ambía, no que ela traballa como Técnica de Turismo do Camiño Mozárabe.
En internet podedes ver publicacións arredor desta agrupación, das súas actividades e gravacións que podedes gozar en tódalas ligazóns que vedes no texto, como esta titulada “Sobrado Canta” en Spotify e en Deezer .
Outras músicas na asociación
Beatriz quere retomar e seguir con actividades como as clases de pandeireta que impartía Raquel para o grupo “Vagalumes” , os ensaios da banda de música ou tentar de novo o taller de percusión que hai 2 anos contou con poucas persoas interesadas.
Lembra que a última actividade antes da chegada da pandemia foi a asistencia ó programa Bamboleo da Galega TV.
Dende aquela, descartaron retomar as máis sociais, como o magosto, por exemplo, que queda adiado até 2022. Até entón, Beatriz espera un novo pulo para a coral e toda a actividade musical da asociación que preside partillando seu tempo co seu traballo en Xunqueira de Ambía e ca súa actividade como axencia de viaxes en liña .
Coral “Voces e cordas” de Sobrado do Bispo. ensaio 29/10/2021
O CONCELLO DE BARBADÁS ABRE O PRAZO PARA PARTICIPAR NO CONCURSO DE TARXETAS DE NADAL
A tarxeta galardoada co primeiro premio poderá ser utilizada para imaxen do Programa cultural de Nadal
As tarxetas deberán ser en cartolina ou papel e en tamaño DIN A5
O Concello de Barbadás abre hoxe o prazo para participar no concurso de tarxetas de Nadal, que se prolongará ata o 15 de novembro.
Os/as participantes estarán matriculados en Educación Primaria, dende 1º ata 6º.
As bases reguladoras do concurso establecen 2 categorías: alumnado de 1º a 3º de Primaria e alumnos/as de 4º a 6º curso.
As tarxetas deberán reflectir o espírito do Nadal e poderá conter de forma libre calquera aspecto relativo a estas festas, valorándose a orixinalidade e a capacidade creativa.
Outro dos requisitos será a presentación en cartolina ou papel, en tamaño DIN a5 (medio folio, 15×21 centímetros).
As tarxetas depositaranse no buzón habilitado para o efecto nos colexios O Ruxidoiro e Filomena Dato, así como na Casa de Cultura.
As tarxetas presentaranse en sobre pechado con pseudónimo e idade, dirixido a Concellería de Cultura de Barbadás “Concurso de Tarxetas de Nadal 2021”. No interior incluirase outro sobre pechado cos datos persoais: nome e apelidos, dirección, idade e número de teléfono.
O Concello entregará 2 premios por cada categoría. Para o alumnado de 1º a 3º de Primaria, un quebracabezas 3D e un lote de libros para o primeiro e o segundo premio.
Na categoría de alumnos/as de 4º a 6º de Primaria os premios serán un altofalante conectable por bluetooth e un lote de libros.
O xurado estará composto pola concelleira de Cultura, o coordinador da Casa de Cultura e por un membro de cada un dos equipos directivos dos colexios O Ruxidoiro e Filomena Dato.
O nome dos/as gañadores/as publicaranse na páxina web do Concello de Barbadás a partir do 30 de novembro.
Todas as tarxetas presentadas ao concurso serán expostas na sala de exposicións da Casa de Cultura durante o período de Nadal, dende o 22 de decembro ata o día 7 de xaneiro.
A tarxeta galardoada co 1º premio de calquera das dúas categorías poderá ser utilizada para o Programa Cultural destas datas. As postais finalistas poderán ser utilizadas para felicitar o Nadal por parte do Concello de Barbadás.
Andrés atopou na Valenzá o lugar para conciliar familia e empresa de márketing
Emprendemento en Barbadás
Andrés López Fernández é un emprendedor e empresario asentado en Barbadás, natural de Verín e con estudos rematados en Ourense, cidade que lle parece “fantástica” para a vida de parellas sen fillos. “Cando comezamos a ampliar a familia buscamos e atopamos o noso lugar na Valenzá, onde hai moitos parques, colexios novos, natureza ben preto e beirarrúas moi anchas e cómodas, entre outras cousas moi prácticas para cando tes pequen@s”.
Tras rematalo grao universitario de Administración de Empresas (ADE) e posterior mestrado, fíxose empresario por vocación e dende que comezou en xaneiro de 2017, é un “teletraballador” que deseña estratexias de márketing e que ten o teléfono móbil como principal ferramenta de traballo e internet como ecosistema laboral.
Dende o principio deu pulo á empresa Kuatro Márketing con compañeiros de estudos como Adrián Santos e Miguel Madriñán e co tempo foron engadíndose colaboradores para crear un equipo multitarefa no que tamén están Silvia e Iván Meno, entre outros.
O nome da empresa débese o que se consideran, na teoría do márketing, os catro “P”: Produto, Prezo, Punto de Venta e Promoción, e Andrés falta tamén dun quinto “P”, o de “Persoa”, que fai de elemento diferenciador para quen o ten en conta.
“O que mellor se nos da é enfocar unha estratexia co punto de vista do cliente, comprender e asumir a súa preocupación de ser visible e solucionarlle o como”, desvela Andrés.
“O que máis ilusión me fai traballar con unha empresa dende que nace e ir medrando con ela, e ir vendo como as necesidades varían en calquera sector”, explica.
ANDRÉS LÓPEZ de KUATRO MÁRKETING. A Valenzá, 26/10/21. Foto Rosa Veiga
A empresa medra cos clientes
Cando comezou, facer unha web era o máis demandado pero agora “as necesidades van derivando cara as solucións para contidos, xestión de redes sociais, formación e ferramentas de xestión, é dicir, agora todo se enfoca máis no social que no técnico”, detalla.
Os que precisaban web, quixeron despois tenda en liña e “agora necesitan mellorar a súa interacción social e publicar un contido diferenciador e de calidade”, agrega.
As redes sociais evolucionan tamén continuamente e facilitan, a profesionais como Andrés, o traballo diario nas propias redes sociais. Hai eivas nelas, e en Kuatro Marketing botan de menos, por exemplo, que Instagram permita programar a publicación das súas Historias.
Con algo máis de 5 anos de experiencia, Kuatro Márketing xa pode contar que desenvolveu plans de márketing e colaboracións en comunicación para empresas dos sectores da moda, construción e reformas, comercio local, servizos sanitarios privados, turismo rural no Camiño de Santiago, hostalería e restauración, industria, organización de eventos, e algún outro.
Traballar dende Barbadás non é problema para ter clientes en calquera lugar. Está a 50 minutos de Vigo, de Santiago de Compostela e a moito menos de Ourense ou do Parque Tecnolóxico de Galicia. Na contorna máis próxima traballa o márketing das tendas Jesús de Ourense , do restaurante Cova do Savio da Valenzá …
A empresa deseñou o márketing dunha guía privada de turismo e eventos en Mallorca, o de unha empresa de construción de Lleida, o da empresa de servizos “vip” Akuna de dous emprendedores da Merca en Ibiza.
Máis vídeos e creatividade
Actualmente o traballo de márketing inclúe cada vez máis, a gravación e edición de vídeos, pois acadan maior rendemento “por clique”.
Para Andrés a preocupación é “atopala creatividade para amosar cada vez máis en menos tempo, hai que ser máis creativo e aumentala capacidade de empatía e para iso hai diferentes fórmulas que hai que poñer a proba continuamente porque o que vale para uns non sirve para outros”, explica.
Lembra que entre os seus maiores retos estivo a empresa MRF (Mecanizados Rodríguez Fernández ) con mercado en toda Europa, e entre os que lle gustaría afrontar está o da formación: compartir coñecementos con estudantes, como fixo xa nalgunha ocasión no centro de FP “Portovello” de Ourense.
E xa comparte algún: recomenda a ferramenta de Google Analytics, ou o uso de calquera xestor de redes que permita programar as publicacións, e lembra a importancia de “segmentar” os posibles clientes nunha promoción, e o difícil que é cando hai moita competencia no sector da empresa que quere darse a ver.
ANDRÉS LÓPEZ de KUATRO MÁRKETING. A Valenzá, 26/10/21. Foto Rosa Veiga
O hospital psiquiátrico de Piñor leva a súa arte a Europa
Sociedade en Barbadás
O equipo de psiquiatría do hospital de Piñor e os seus pacientes (os históricos e os actuais) forman parte da proposta do Servizo Galego de Saúde (Sergas) seleccionada pola Comisión Europea como socio para deseñar“futuras maneiras de vivir na encrucillada entre arte, cultura, inclusión social, ciencia e tecnoloxía”. A iniciativa chámase La Nueva Bauhaus e, nun esforzo colectivo, quere “imaxinar e construír un futuro sostible, inclusivo e fermoso para a mente a para a alma de tod@s”.
A xefa da sección de Psiquiatría e responsable clínica do hospital, Chus Gómez Rodríguez, falounos do vello soño do equipo sanitario “de recuperar e dar visibilidade ás obras dos doeentes que foron atendidos no vello psiquiátrico de Toén”.
Ela mesma comezou a traballar naquel hospital en maio de 2005, e aos poucos meses, xa na xefatura, tratou de “dignificar” o espazo e o traballo.
En 2012 pacientes e equipos foron trasladado ao hospital de Piñor donde a psiquiatra Alcira Cibera e o terapeuta ocupacional Martín Estévez, iniciaron o traballo de recoller tódalas obras artísticas realizada en Toén “e de xeito altruísta, fotografaron e catalogaron cadros, esculturas, maquetas e todo tipo de creacións, tamén escritas, pois loucura e literatura están tamén relacionadas”.
As obras estaban no taller ocupacional do vello hospital “e ciscadas por corredores e cuartos da instalación”, foron reunidas en caixas e gardadas no “novo” hospital de Piñor (hoxe están na capela).
“Arte Espida” para humanizar
“A chegada da psicóloga Marta García, na súa etapa de rotación, despertou aquel desexo noso de poñer en marcha o proxecto global Arte Espida para dar a coñecer a arte que estabiliza a estas persoas, sen formación artística de tipo académico”, relata Chus.
Lembra que antes da pandemia, Marta (que tamén é historiadora da arte) puxo en marcha un espazo diferente os talleres ocupacionais pero de “creación libre e voluntario”, coma tódolos talleres dos doentes, e tentouse, coa xerencia sanitaria, destinarlle un espazo na primeira planta do hospital, que estaba baleira… pero chegou a pandemia e esa primeira planta do hospital destinouse a acoller e tratar a enferm@s de COVID durante varios meses.
A idea era instalar un museo permanente, un espazo de creación “guiado por Marta” e unha sala audiovisual para conferencias na que amosar estas creación ós cidadáns e para invitar aos artistas. O proxecto foi premiado cun accésit nun concurso sanitario de humanización , e xurdiu a proposta de levalo a unha convocatoria europea.
HOSPITAL PSIQUIÁTRICO DE PIÑOR (BARBADÁS): CHUS (MARÍA JESÚS) GÓMEZ, XEFA DE SECCIÓN DE PSIQUIATRÍA E RESPONSABLE CLÍNICA DO HOSPITAL. 20/10/2021. FOTO ROSA VEIGA
Pronto exposición no Marcos Valcárcel
“A xerencia sanitaria contactou con centros sanitarios de toda Galicia e resultou que este proxecto noso é o máis potente,así que foi incluído no programa presentado polo Sergas (único servizo de saúde europeo que figura como socio en La Nueva Bauhaus )” explica Chus, que concreta ademáis que de saír seleccionado finalmente, poderíanse facer reformas na contorna do hospital para construír un museo exterior e, por exemplo, no actual espazo de aparcamento “un espazo de creación con madeira e cristal, con vistas privilexiadas sobre a cidade de Ourense”.
“A comisaria veu persoalmente ao hospital para preparala, levou 20 obras e dixo que en Barbadás temos unha das mellores compilacións deste tipo de arte de toda España”, lembrou Chus.
A seguinte exposición está prevista no segundo semestre de 2022 no Centro Cultural Marcos Valcárcel de Ourense. Os traballos de selección das obras comezarán en breve, aparte da organización de encontros e conferencias arredor da creación vencellada á psiquiatría.
A vida dos doentes psiquiátricos segue
De xeito cotiá, unhas 115 persoas (persoal sanitario e de servizos de mantemento incluídos) ocúpanse das 69 persoas das unidades de atención continuada, media estancia e longa estancia, e das 70 consideradas “poboación flotante”. Ao cabo do ano, segundo Chus, o dinamismo propio da vida neste hospital dá un dato de ingresos e altas case exactamente iguais: 286 e 287 respectivamente, sen lista de espera.
“Para nós o éxito está en que cada persoa que chega dende o Complexo Hospitalario Universitario de Ourense (CHUOU) reciba a atención que precisa para ser autónoma e poida marchar canto antes, sabendo que pode contar con nós e mellor se non nos necesita”, desexa a responsable clínica.
Para esa atención especializada, os doentes chegan dende a Unidade de Agudos do CHUOU e teñen en Piñor un equipo de 4 psiquiatras e psicólog@s, 2 terapeutas ocupacionais, 2 traballadores sociais, 2 coordenadores de enfermería, auxiliares e os cans Alma e Curro, animais de compañía que axudan a “dulcificar e dar aire máis familiar a este lugar de atención multidisciplinar e o menos institucionalizado posible”, agrega.
Para definir a actividade deste hospital “aberto”, a súa responsable clínica escolle a palabra “hospitalidade”, e destaca que é un lugar agradable no que viven durante un tempo algunhas persoas, ingresadas ou non, para as que se busca o mellor en cada momento, de xeito que a atención de todo o equipo “adáptase a elas e non ao revés”.
Todos eles poden partillar o seu tempo entre a biblioteca, ximnasio, cine, actividades de mañá ou de tarde, talleres ocupacionais… e o blogue propio dos doentes O candil sen luz .
Se aludimos a un posible listado de necesidades, Chus explica que a Unidade de Coidados Especiais, cos casos máis graves e que requiren atención continuada, xera unha enorme carga emocional e laboral para a que se requiriría, a maiores, unha psicóloga e “moitas máis enfermeiras”.
O Tangaraño é o favorito nos paseos
O terapeuta ocupacional Martín Estévez, cóntanos que a relación coa contorna do hospital céntrase nas saídas, das que a preferida é a que ten como destino o Tangaraño, preto do San Bieito de Cova de Lobo.
“Durante o verán fomos alí unha vez ao mes, e gustaríanos plantexar andainas abertas a quen queira participar con nós, tanto nas zonas máis urbanas do concello como nas paisaxísticas que temos arredor”, detallou. Destacou a disposición dos veciños de Bentraces para contar con eles na andaina que fixeron até Loiro: “gustou moito e quedaron gañas de facer cousas así que nos facilitan traballar cos doentes doutro xeito e fuxir da vida hospitalaria”.
Martín coñece o proxecto dos roteiros literarios arredor dos lugares de Piñor nos que viviu e pasou moitos veráns a escritora Carmen Martín Gaite e pensa integralos nas actividades polo vecindario.
Dentro do hospital, teñen talleres de informática, artes plásticas, cociña, lavado de ropa, invernadoiro, músico-terapia . As paredes e recunchos de corredores e despachos aparecen cheos de cores, colaxes de texturas, avións e flores de papel… e vexetais secos entretecidos, rescatados nas saídas pola contorna, e fundamentais para a actividade artística neste hospital.
EQUIPO SANITARIO DA SECCIÓN PSIQUIATRÍA HOSPITAL PIÑOR (BARBADÁS). 20/10/2021. FOTO ROSA VEIGA
Sen COVID entre os doentes
Historia aparte tería que ser a dos meses de pandemia, dende o día 2 de abril de 2020 até xuño dese ano, nos que a primeira planta de Piñor destinouse a enfermos de COVID. Iso obrigou ós habituais residentes a trasladarse ao edifico de exercicios espirituais do barrio de Vista Fermosa (Ourense).
Ese traslado temporal obrigou a readaptar rutinas nun lugar novo que tivo que transformarse en espazo terapéutico. Para Chus, ese período no que foi fundamental “inventar cada día” amosou “unha vez máis que a mellor tecnoloxía deste hospital é a calidade humana dos traballadores”.
O perruqueiro José Andrés anima a deixarse bigote na Valenzá polo “Movember”
Emprendemento en Barbadás
José Andrés Montero Masa traballa como perruqueiro dende os 15 anos e leva 16 sendo seu propio xefe na Valenzá. Dende a súa Peluquería JM anima a deixarse bigote como “forma de concienciar de que los hombres padecen y mueren de cáncer de próstata y de testículos”, nun movemento mundial coñecido como “Movember” que cada mes de novembro, dende 2003, recada fondos para investigación e atención a persoas con esas doenzas.
Cando abriu o local de Barbadás, facía debuxos co corte de pelo e levábanse os pelos de cores. “Ahora parece que entra nostalgia y estamos en una época de todo vintage, y ofrecemos gominas para colorear el pelo y hacemos muchos tupés y tratamientos que cuidan las barbas largas”, relata.
Fillo, afillado e sobriño de barbeiros
Jose deixou os estudos con 15 anos para adicarse a profesión de barbeiro. Para elo cursou Formación Profesional en Ourense e pasou unha etapa de aprendiz co seu tío Avelino García, o barbeiro das galerías Roma de Ourense. Lembra que estudaba e traballaba a un tempo.
Outro dos seus tíos foi Pepe, o barbeiro das galerías do parque de San Lázaro, e mesmo o seu pai, José Montera, traballaba na barbería París, cerca da Praza Maior de Ourense, xunto co seu outro tío Pepe “o xefe da París”, tal como se lle coñecía daquela.
A súa familia paterna é de Barbadás, e emigrou a Venezuela onde naceu José Andrés, e onde seu pai xa era barbeiro en Caracas. Tamén alá traballaron de perruqueiras a súa madriña Asunción e a irmá desta, Herminia.
Cando abriu local propio na Valenzá, José Andrés xa tiña experiencia polo seu traballo en 5 perruquerías dos barrios de San Francisco, O Couto e mesmo na Valenzá, así que contou con clientela propia dende o comezo.
“Aparte de atender a nuestros clientes del barrio, parece que nos vamos especializando, sin querer, en novios e invitados a bodas, que son clientes no habituales, procedentes de toda la provincia, para que hagamos algo especial con su pelo y su barba para ese día”, explica.
A todos lles fai un traballo personalizado que, no caso de barbas longas como a que el mesmo loce, pode ser baños de vapor para a cara, lavado con champú específico, aceites suavizantes, ceras, peiteado de bigote…
José Andrés Montero, perruqueiro JM – A Valenzá 14/10/2021 -foto Rosa Veiga
Non depilación, si tatuaxes
Na continua evolución da súa barbería, José cambiou o servizo de depilación masculina polo de tatuaxe, que corre a cargo do seu amigo Delio, da Estrada (tatuador fillo do que fora socio do seu pai na barbería de Caracas).
“Entre los tatuajes que piden a Delio hay dibujos que tienen que ver con el trabajo del cliente y otros con su familia, y es habitual que se tatúe el nombre de un hijo o hija , o la plantilla de su pie cuando es recién nacido; también piden el retrato de un abuelo o el de una mascota”, detalla.
O seu local sigue así a moda chegada de Estados Unidos de combinar “perruquería e tatuaxe”, en gabinete independente, e procura actualizarse continuamente, segundo explicou, cunha viaxe a Madrid e ás súas barberías, polo menos unha vez ao ano, cadrando co anual “Salón Internacional de la Imagen y la Estética integral” no pavillón IFEMA , que este ano comezará o vindeiro 22 de outubro.
“También me pongo al día en Porto, donde las barberías permanecen en estado puro y tienen mucho que enseñarnos, así que voy siempre que puedo” agrega.
Barbas e máscaras lévanse mal
Como usuario e perruqueiro habituado a tratar barbas, Jose explica que as máscaras fixeron moito dano. As barbas longas sufriron e racharon así que moitos homes preferiron cortalas.
“Espero que en breve, cuando podamos vivir sin ese complemento de los últimos dos años, los hombres se animen a lucir otra vez los pelos largos en la cara, tal como escogen, cada vez más, los que tienen entre 25 y 40 años”.
O seu traballo percorre tódalas idades, dende os nenos menores de 10 anos que piden “pelos de colores”, pasando polos mozos de 10 a 30 anos que queren “cortes degradados desde cero, sobre las orejas, hasta un 2, más arriba”, os que teñen pelo e barba entre os 25 e 40 anos e os que superan os 40 e queren corte de pelo moi coidado, tupés…